Ilang Modernong Kaugmaran ug Pag-uswag
ANG modernong kasaysayan sa mga Saksi ni Jehova nagsugod kapin sa usa ka gatos ka tuig kanhi. Sa unang bahin sa mga tuig sa 1870, usa ka dili kaayo iladong grupo sa pagtuon sa Bibliya ang nagsugod sa Allegheny, Pennsylvania, T.B.A., nga karon maoy bahin sa Pittsburgh. Si Charles Taze Russell mao ang nagsugod sa maong grupo. Sa Hulyo 1879, giluwatan ang unang isyu sa magasing Zion’s Watch Tower and Herald of Christ’s Presence. Pagka-1880 daghang kongregasyon ang mikaylap gikan nianang gamayng grupo sa pagtuon sa Bibliya ngadto sa sikbit nga mga estado. Sa 1881 natukod ang Zion’s Watch Tower Tract Society, ug sa 1884 nahimo kining korporasyon, nga si Russell ang presidente. Ang ngalan sa Sosyedad sa ulahi giilisan ug Watch Tower Bible and Tract Society. Daghan ang nagsangyaw sa balay-balay nga nagtanyag ug literatura sa Bibliya. Singkuwenta ka tawo ang nagbuhat niini nga bug-os-panahon sa 1888—karon ang aberids nga gidaghanon sa tibuok kalibotan maoy mga 700,000.
Pagka-1909 ang buluhaton nahimong internasyonal, ug ang hedkuwarter sa Sosyedad gibalhin ngadto sa nahimutangan niini karon sa Brooklyn, New York. Ang pinatik nga mga sermon gihimong seryal diha sa mga mantalaan, ug pagka-1913 kini gipatik diha sa upat ka pinulongan sa libolibong mantalaan sa Tinipong Bansa, Canada, ug Uropa. Gatosan ka milyong libro, pulyeto, ug mga tract ang napanagtag.
Sa 1912 gisugdan pagbuhat ang “Photo-Drama of Creation.” Pinaagi sa mga eslayd ug mga pelikula nga may tingog, gihisgotan niini ang paglalang sa yuta hangtod sa kataposan sa Usa ka Libo ka Tuig nga Pagmando ni Kristo. Gisugdan ang pagpasalida niini sa 1914, nga 35,000 ang nanan-aw niana adlaw-adlaw. Mao kadto ang unang pelikula nga may tingog.
ANG TUIG 1914
Nagakahiduol ang usa ka hinungdanong panahon. Sa 1876 ang estudyante sa Bibliya nga si Charles Taze Russell mitampo sa artikulong “Hentil nga Kapanahonan: Kanus-a Kini Matapos?” ngadto sa Bible Examiner, nga gipatik sa Brooklyn, New York, nga nag-ingon diha sa panid 27 sa Oktubre nga isyu niini, “Ang pito ka panahon matapos sa A.D. 1914.” Ang Hentil nga Kapanahonan mao ang yugto nga gihisgotan sa laing hubad sa Bibliya ingong “tinudlong mga panahon sa mga nasod.” (Lucas 21:24) Wala mahitabo sa 1914 ang tanang gidahom nga mahitabo, apan nagtimaan kini sa kataposan sa Hentil nga Kapanahonan ug maoy tuig nga adunay linaing kahulogan. Daghang historyano ug mga komentarista ang mouyon nga ang 1914 maoy usa ka yugto sa hinungdanong kausaban sa kasaysayan sa tawo. Ang mosunod nga mga kinutlo nagpakita niini:
“Ang kinaulahiang bug-os ‘normal’ nga tuig sa kasaysayan mao ang 1913, ang tuig una pa magsugod ang Gubat sa Kalibotan I.”—Editoryal sa Times-Herald, Washington, D.C., Marso 13, 1949.
“Sa nag-uswag nga gilapdon, ang 75-tuig nga yugto gikan sa 1914 hangtod sa 1989, nga naglakip sa duha ka gubat sa kalibotan ug sa bugnawng gubat, giila sa mga historyano ingong bugtong, lahi nga yugto, usa ka talagsaong panahon nga niana dakong bahin sa kalibotan ang naggubatay, nagpahiuli gikan sa gubat o nangandam alang sa gubat.”—The New York Times, Mayo 7, 1995.
“Ang tibuok kalibotan nabungkag gayod sa mga panahon sa Gubat sa Kalibotan I ug wala gihapon kita masayod kon ngano. Una pa niana, ang mga tawo naghunahuna nga anaa na sa unahan ang usa ka hingpit nga kahimtang. Dihay pakigdait ug kauswagan. Dayon nabungkag ang tanan. Anaa kita sa kahimtang sa temporaryong paghunong sa hinungdanong mga obra sukad niadto . . . Mas daghang tawo ang gipamatay niining sigloha kay sa tibuok kasaysayan.”—Dr. Walker Percy, American Medical News, Nobyembre 21, 1977.
Kapin sa 50 ka tuig human sa 1914, ang Aleman nga estadista nga si Konrad Adenauer misulat: “Ang kasegurohan ug kalinaw nawala gikan sa kinabuhi sa mga tawo sukad sa 1914.”—The West Parker, Cleveland, Ohio, Enero 20, 1966.
Ang unang presidente sa Sosyedad, si C. T. Russell, namatay sa 1916 ug gipulihan pagkasunod tuig ni Joseph F. Rutherford. Daghang kausaban ang nahitabo. Ang kaubang magasin sa Ang Bantayanang Torre, nga gitawag ug Golden Age, giluwatan. (Karon gitawag ug Pagmata!, nga may sirkulasyon nga kapin sa 20,000,000 diha sa kapin sa 80 ka pinulongan.) Ang balay-balay nga pagsangyaw gihatagag mas dakong pagtagad. Aron malahi sila sa mga denominasyon sa Kakristiyanohan, kining maong mga Kristohanon misagop sa ngalang mga Saksi ni Jehova niadtong 1931. Kining ngalana gibase sa Isaias 43:10-12.
Ang radyo kaylap nga gigamit sa mga tuig sa 1920 ug 1930. Pagka-1933 ang Sosyedad naggamit ug 403 ka estasyon sa radyo aron isibya ang mga pakigpulong sa Bibliya. Sa ulahi, ang paggamit sa radyo sa dakong sukod gipulihan sa dugang balay-sa-balay nga mga pagduaw sa mga Saksi nga nagdalag mga ponograpo ug girekord nga mga pakigpulong sa Bibliya. Ang mga panagtuon sa Bibliya diha sa balay gisugdan uban sa mga tawong nagpakitag interes sa kamatuoran sa Bibliya.
MGA KADAOGAN SA KORTE
Sa mga tuig sa 1930 ug 1940, daghang Saksi ang gipanakop tungod sa pagbuhat niining buluhatona, ug ang mga kaso sa korte gibugno sa tuyo nga padayong mahuptan ang kagawasan sa pagsulti, prensa, pagtigom, ug pagsimba. Sa Tinipong Bansa, ang mga apelasyon gikan sa ubos nga mga korte misangpot sa pagdaog sa mga Saksi sa 43 ka kaso atubangan sa Korte Suprema sa Tinipong Bansa. Sa susamang paagi, ang paborableng mga hukom nabatonan gikan sa hataas nga mga korte sa ubang mga nasod. Mahitungod niining maong mga kadaogan sa korte, si Propesor C. S. Braden, diha sa iyang librong These Also Believe, miingon bahin sa mga Saksi: “Nakahatag sila ug talagsaong kaayohan sa demokrasya pinaagi sa ilang pagpakigbugno aron padayong mahuptan ang ilang sibil nga mga katungod, kay sa ilang pagpakigbisog dako silag nahimo aron mabatonan ang maong mga katungod alang sa tanang grupo sa minoriya sa Amerika.”
LINAING MGA PROGRAMA SA PAGBANSAY
Si J. F. Rutherford namatay sa 1942 ug gipulihan ni N. H. Knorr ingong presidente. Ang hiniusang programa sa pagbansay nagsugod. Sa 1943 gitukod ang usa ka linain nga tunghaan sa pagbansay alang sa mga misyonaryo, nga gitawag ug Watchtower Bible School of Gilead. Sukad niadtong panahona, ang mga graduwado gikan niining maong tunghaan gipadala sa mga nasod sa tibuok yuta. Ang bag-ong mga kongregasyon gitukod diha sa mga nasod diin walay kongregasyon sa una, ug ang mga sangang buhatan giestablisar sa lainlaing mga nasod nga karon mikabat na ug kapin sa 100. Matag karon ug unya, ang linaing mga kurso giestablisar aron sa pagbansay sa mga ansiyano sa kongregasyon, boluntaryong mga trabahante diha sa mga sangang buhatan, ug niadtong nakigbahin nga bug-os panahon (ingong mga payunir) sa buluhatong pagpamatuod. Daghang linaing mga matang sa tunghaan alang sa mga ministro ang gitanyag diha sa sentro sa edukasyon nga naglihok sa Patterson, New York.
Si N. H. Knorr namatay sa 1977. Ang usa sa kinaulahiang organisasyonal nga mga kausaban nga iyang gipakigbahinan una pa siya mamatay mao ang pagdugang sa gidaghanon sa Nagamandong Lawas, nga nahimutang sa tibuok-kalibotang hedkuwarter sa Brooklyn. Sa 1976 ang administratibong mga responsibilidad gibahin ug giasayn sa lainlaing mga komite nga gilangkoban sa mga membro sa Nagamandong Lawas, ang tanan kanila may kasinatian na ingong mga ministro sulod sa daghang dekada.
MIDAKO ANG MGA PASILIDAD SA PAG-IMPRENTA
Ang kasaysayan sa mga Saksi ni Jehova sa modernong kapanahonan natugob sa talagsaong mga hitabo. Gikan sa usa ka gamayng pagtuon sa Bibliya sa Pennsylvania balik niadtong 1870, ang mga Saksi sa tuig 2000 miuswag ngadto sa mga 90,000 ka kongregasyon sa tibuok kalibotan. Ang tanang literatura, sa sinugdan, giimprenta sa komersiyal nga mga imprentahan; dayon, sa 1920, ang mga Saksi nagpatik ug pipila ka literatura diha sa inabangan nga mga pabrika. Apan sukad sa 1927, mas daghan pang literatura ang napatik diha sa otso-andanas nga pabrika sa Brooklyn, New York, nga gipanag-iya sa Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc. Sa pagkakaron ang pag-imprenta ginahimo usab diha sa ubang mga pabrika ug sa usa ka pundok sa mga tinukod alang sa opisina. Adunay dugang pang mga tinukod duol sa Brooklyn nga gipuy-an sa mga ministro nga nagboluntaryo sa pagpalihok sa mga pasilidad sa pagpatik. Gawas pa niini, usa ka umahan ug imprentahan ang ginapalihok duol sa Wallkill, sa amihanang New York. Nagdumala kini sa pag-imprenta sa mga magasing Bantayanang Torre ug Pagmata! ug nagtagana ug bahin sa pagkaon alang sa mga ministro nga nag-alagad sa lainlaing mga dapit. Ang matag boluntaryo makadawat ug gamayng binulan nga pasig-uling salapi aron makobrehan ang ginagmayng mga galastohan.
INTERNASYONAL NGA MGA KOMBENSIYON
Sa 1893 ang unang dakong kombensiyon gihimo sa Chicago, Illinois, T.B.A. Gitambongan kini sa 360, ug 70 ka bag-ohan ang nabawtismohan. Ang kinaulahiang dako ug tingob nga internasyonal nga kombensiyon gihimo sa New York City niadtong 1958. Gigamit niini ang Yankee Stadium ug ang nagbarog-niadto nga Polo Grounds. Ang kinatas-ang ihap sa nanambong maoy 253,922; ang mga bag-ohan nga nabawtismohan mikabat ug 7,136. Sukad niadto ang internasyonal nga mga kombensiyon gihimo ingong mga serye diha sa daghang nasod. Tanantanan, ang maong serye mahimong maglangkit ug usa ka libong kombensiyon sa mga nasod sa tibuok yuta.
[Blurb sa panid 8]
Usa ka talagsaong kaayohan alang sa sibil nga mga kagawasan
[Hulagway sa panid 6]
“Ang Bantayanang Torre,” gikan sa 6,000 sa usa ka pinulongan ngadto sa kapin sa 22,000,000 diha sa kapin sa 132 ka pinulongan
[Hulagway sa panid 7]
Usa ka yugto sa hinungdanong kausaban sa kasaysayan sa tawo
[Tibuok-panid nga hulagway sa panid 10]