Kapitulo 11

Unsa Kaha Kon Makighigala Ko Pinaagig Internet?

Unsang matanga sa pagpakig-estorya ang imong gusto?

□ Sa personal

□ Sa telepono

□ Sa kompiyuter

Para nimo, kinsay sayon nga ikaestorya?

□ Mga klasmet

□ Mga sakop sa pamilya

□ Mga isigka-Kristohanon

Asa ka mas komportable nga makig-estorya?

□ Sa eskuylahan

□ Sa balay

□ Sa kongregasyon

UNSAY imong tubag sa unang pangutana? Gipakita ba niini nga mas gusto kang makig-estorya pinaagi sa kompiyuter kay sa personal? Kon mao, wala ka mag-inusara. Daghang batan-on mag-Internet aron makakitag bag-ong mga higala ug aron mapatunhay ang ilang panaghigalaay. “Makalipay gayod nga makaila ug mga tawo sa lainlaing dapit sa kalibotan​—mga tawo nga dili gayod nimo makaila sa laing paagi,” miingon ang batan-on nga si Elaine. Ang 19-anyos nga si Tammy naghisgot ug laing rason kon nganong nindot mag-Internet. “Imong mamaniobra ang panglantaw sa tawo kanimo,” siya miingon. “Apan kon mag-inatubangay kamo, wala ka nay mahimo kon dili siya ganahan nimo.”

Karon tan-awa ang imong tubag sa ikaduha ug ikatulong pangutana. Ayawg katingala kon sa imong tan-aw mas sayon pang makig-estorya sa imong mga klasmet kay sa imong mga isigka-Kristohanon diha sa kongregasyon. “Tingali ikaw ug ang uban nimong mga eskolmet susamag ginaatubang nga mga situwasyon,” miingon ang 18-anyos nga si Jasmine. “Tungod niini dili ka maglisod sa pagpakig-estorya kanila.”

Busa natural lang nga gusto sab kang makig-estorya sa imong mga eskolmet pinaagig Internet. Si Tammy miadmitir nga mao kanay iyang gihimo kaniadto. “Ang tanan nakong mga eskolmet tig-Internet, ug dili ko gustong ako ray malahi,” siya miingon.a Ang 20-anyos nga si Natalie naghimog Web page aron regular siya nga makakomunikar sa iyang mga higala. “Nag-uswag ang teknolohiya,” matod pa niya. “Dunay bag-ong mga paagi sa pagpakigkomunikar. Usa niini mao ang pagpakig-estorya pinaagig Internet, ug ganahan ko niini.”

Hunahunaa ang Kapeligrohan

Tinuod, ang uban dili maglisod sa pagpakighigala ug pagpatunhay sa panaghigalaay pinaagig Internet. “Mas komportable kang makig-estorya diha sa Internet kay sa makig-estorya sa personal,” miingon si Natalie. Mao sab kanay giingon ni Tammy. “Kon maulawon ka,” siya miingon, “ang pagpakig-estorya pinaagig Internet dakong tabang kay mabalay nimog maayo ang imong isulti.”

Apan may mga kapeligrohan sa pagpakig-estorya pinaagig Internet, ug madaot ka kon dili nimo kini tagdon. Aniay ilustrasyon: Mosugot ka bang maglakaw-lakaw sa usa ka kuyaw nga dapit samtang gitaptapan ang imong mga mata? Nan, nganong magpataka kag Internet nga wala man ka mahibalo sa mga kapeligrohan?

Tagda ang mga kapeligrohan sa pagpakighigala pinaagig Internet. “Daghan kag makailang mga tawo nga kaduhaduhaan,” matod pa ni Elaine, kinsa nalingaw kaniadto sa pagpakig-estorya diha sa Internet sa mga tawong dili niya kaila. Siya miingon: “Mao pa lang gani mo magkaila, law-ay na siyag inestoryahan ug mangutana dayon sama sa: ‘Wala ka pa ba kahilabti? Nakasulay ka na ba sa pagpakigsekso pinaagig baba?’ Ang uban manghagad pa sa pagpakig-estorya bahin sa sekso.”

Komosta kon ang imong gikaestorya imong kasaligang higala? Kinahanglang mag-amping gihapon ka. “Daghan kag panahong magugol sa pagpakig-estorya sa kaatbang nga sekso, bisag para nimo amigo ra mo,” miingon si Joan. “Kon magsige kag pakig-estorya niya, mas magkasuod kamo, ug ang inyong panag-estorya basig mahimong personal na kaayo.”

‘Kadtong Nagtago sa Ilang Tinuod nga Pagkatawo’

Nahibalo si Haring David nga peligrosong makig-uban sa dili maayong mga higala. Siya misulat: ‘Wala ako molingkod uban sa mga tawong bakakon; ug dili ako mouban niadtong nagtago sa ilang tinuod nga pagkatawo.’​—Salmo 26:4.

Sa dihang nag-Internet ka, may nakaestorya ka bang mga tawo nga sama sa gihisgotan ni David? Sa unsang mga situwasyon diha sa Internet nga ang mga tawo “nagtago sa ilang tinuod nga pagkatawo”? ․․․․․

Sa laing bahin, mahimo kaha nga nagtago sab ka sa imong tinuod nga pagkatawo dihang mag-Internet? “Kon unsay gusto sa akong gikaestorya akong panungtan,” miingon si Abigail, kinsa nakig-estorya kaniadto diha sa Internet.

Usa ka batan-ong babaye nga ginganlag Leanne nanglimbong sa laing paagi. Siya miingon: “Pirme kong makig-estorya sa usa ka batan-ong lalaki sa silingang kongregasyon. Wala madugay, nagpahayagay na kami sa among ‘gugma.’ Akong pagamyan ang panid diha sa kompiyuter kon molabay ang akong ginikanan, busa wala gayod silay kalibotan kon unsay nagakahitabo. Nagtuo ko nga wala gyod sila maghunahuna nga ang ilang 13-anyos nga dalagita nagsulat-sulat na diay ug balaknong mga pulong sa gugma ngadto sa usa ka 14-anyos nga lalaki. Nagmata lang silag buntag.”

Pagbantay

Siyempre, dili sa tanang panahon daotan ang pagpakig-estorya pinaagig Internet. Pananglitan, daghang tawo​—hasta mga hamtong—​mag-Internet aron makig-estorya sa ilang mga higala. Kon usa ka kanila, unsay imong himoon aron makabantay ka? Tagda ang mosunod nga mga sugyot.

● Bantayi kon unsa ka dugay ka mag-Internet kay basig mahutdan kag panahon alang sa mas importanteng mga butang​—sama sa pagkatulog. “Ang ubang mga batan-on sa eskuylahan miingon nga maabtan silag alas tres sa kadlawon sa pag-Internet,” matod sa batan-ong si Brian.​—Efeso 5:15, 16.

● Pakig-estorya lang sa mga tawo nga imong kaila. Daghang imoral nga mga tawo kasagarang mangita diha sa Internet ug inosenteng mga batan-on nga ilang pahimudsan.​—Roma 16:18.

● Pagbantay kon makigtransaksiyon sa negosyo. Pagbantay gayod kon maghatag kag personal nga mga impormasyon. Kay kon dili, mailad ka​—o basin mas grabe pa unya ang mahitabo kanimo.​—Mateo 10:16.

● Kon magpadala kag mga letrato ngadto sa imong mga higala, pangutan-a ang imong kaugalingon, ‘Ang ako bang dagway diha sa letrato nagpakita nga alagad ako sa Diyos?’​—Tito 2:7, 8.

● Sama sa inatubangay nga pagpakig-estorya, taposa ang inyong panag-estoryahay diha sa Internet kon kini magkalaw-ay na.​—Efeso 5:3, 4.

● Pagtinarong kanunay sa imong pag-Internet. Kon may gililong ka sa imong ginikanan, basin duna kay dili maayong ginahimo. “Wala koy gitago sa akong inahan,” matod sa tin-edyer nga si Kari. “Akong ipakita niya kon unsay akong ginahimo kon mag-Internet ko.”​—Hebreohanon 13:18.

“Bulahan Ka kay Naghulat Ka!”

Gusto kag mga higala. Normal kana. Ang tawo gilalang aron kalipayan ang pagpakig-uban sa uban. (Genesis 2:18) Busa, natural lang nga gusto kang makakitag mga higala kay mao kanay pagkadisenyo kanimo! Kinahanglang mag-amping ka lang sa imong pagpilig mga higala.

Makasalig ka nga makakita kag suod nga mga higala kon mopili ka sumala sa sukdanan sa Pulong sa Diyos. Usa ka 15-anyos nga dalagita miingon: “Lisod mangitag mga higala nga nahigugma kang Jehova ug kanimo. Apan sa dihang makakita ka nag maayong mga higala, bulahan ka kay naghulat ka!”

[Footnote]

TEKSTO

‘Wala ako molingkod uban sa mga tawong bakakon; ug dili ako mouban niadtong nagtago sa ilang tinuod nga pagkatawo.’​—Salmo 26:4.

SUGYOT

Dili ka makamatikod sa panahon kon mag-Internet ka! Busa pagtakda ug oras kon unsa ka dugay kang mag-Internet ug sunda gayod kini. Kon gikinahanglan, ipaalarma ang relo kon unsang orasa ka mohunong.

NAHIBALO KA BA . . . ?

Pipila lang ka detalye diha sa Internet ang gikinahanglan​—tingali ang imong apelyido, ngalan sa imong eskuylahan, ug numero sa imong telepono—​ug makontak ka na sa tawong dunay daotang tuyo nimo.

ANG AKONG PLANONG HIMOON!

Akong limitehan ang akong pag-Internet ug ․․․․․ ka oras kada semana, ug kini ang akong himoon aron masunod kini ․․․․․

Kon dili nako kaila ang tawong makig-estorya nako sa Internet, kini ang akong himoon ․․․․․

Kon unsay akong gustong ipangutana sa akong ginikanan bahin niini ․․․․․

UNSAY IMONG HUNAHUNA?

● Unsay mga bentaha ug disbentaha sa pagpakig- estorya pinaagig Internet kon ikomparar sa inatubangay nga pag-estoryahanay?

● Nganong sayon itago ang imong tinuod nga pagkatawo kon makig-estorya diha sa Internet?

● Unsay imong himoon aron makontrolar nimo ang panahon nga imong magugol sa pag-Internet?

● Unsay mga kaayohan sa pagpakigkomunikar pinaagig Internet?

[Blurb sa panid 103]

“Ang tanan nakong kaestorya diha sa Internet akong mga kaila.”​—Joan

[Hulagway sa panid 100, 101]

Mosugot ka bang maglakaw-lakaw sa usa ka kuyaw nga dapit samtang gitaptapan ang imong mga mata? Nan, nganong magpataka kag Internet nga wala man ka mahibalo sa mga kapeligrohan?