Kapitulo 12

Daotan ba Gayod ang Tabi?

“Dihay higayon nga mitambong ko ug parti. Pagkasunod adlaw gidungog na nga nakigdulog kono ko sa usa sa mga lalaki didto. Dili na tinuod no!”​—Linda.

“Usahay makadungog kog estorya nga nakigdeyt kono ko sa usa ka babaye nga dili gani nako kaila! Ang mga tawo nga nanabi wala man lang mangutana kon tinuod na.”​—Mike.

TUNGOD sa tabi mapunog intriga ang imong kinabuhi nga morag sa sine. Tagda ang giingon sa 19-anyos nga si Amber. “Ako ang ilang sumsoman kanunay sa tabi,” siya miingon. “Gidungog ako nga namabdos ug nagpakuha, nga ako kono nagdroga, ug namaligya ug namalit pod ug droga. Ambot kon nganong gipanabi ko nila!”

Ang uban nga daotag tuyo makahimo sa pagdaot sa imong dungog bisag wala pa silay isulti. Ang himoon lang nila mao ang pagpadalag e-mail o instant message ngadto sa mga uhaw ug tabi! Usahay maghimo pa silag Web site aron lang pakaulawan ang usa ka tawo. Sagad, ang personal nga mga Web site punog tabi nga dili gayod ikasulti sa personal.

Apan daotan ba gayong maghisgot bahin sa ubang tawo? Aduna bay gitawag ug . . .

Maayong Tabi?

Tubaga kon husto o sayop ang mosunod.

Ang tabi dili gayod maayo. □ Husto □ Sayop

Unsa may hustong tubag? Sa pagkatinuod, ang tubag nagdepende kon unsay imong pagsabot sa pulong nga “tabi.” Kon kini nagpasabot lang ug ordinaryong pag-estoryahanay, may mga higayon nga dili kini daotan. Gawas pa, ang Bibliya nagsugo kanato nga kita angayng “magpakitag interes sa uban.” (Filipos 2:4, New Century Version) Kini wala magpasabot nga may katungod kita sa pagpanghilabot sa kinabuhi sa uban. (1 Pedro 4:15) Apan diha sa ordinaryong pag-estoryahanay man god nato mahibaloan kon kinsay kaslonon o kon kinsay nanganak. Ang tinuod, dili kita makaingon nga nahingawa kita sa uban kon kita dili maghisgot bahin kanila!

Bisan pa niana, ang ordinaryong pag-estoryahanay posibleng mahimong makadaot nga tabi. Pananglitan, ang simpleng komento nga “si Bobby ug Susan parison kaayo” basin ipasa pagsulti nga “si Bobby ug Susan managtrato”​—ug wala intawoy kalibotan si Bobby ug Susan nga trato na diay sila. Tingali wala ra kiniy kaso para nimo kay dili man ikaw ang gisumsoman sa tabi, apan para kang Bobby o Susan dako kini nga problema!

Ang 18-anyos nga si Julie biktima usab nianang matanga sa tabi, ug nasakit gayod siya niini. “Nasuko kaayo ko,” matod pa niya, “ug morag nawad-an kog pagsalig sa uban.” Mao usab kini ang nahitabo sa 19-anyos nga si Jane. Siya miingon: “Makalagot kaayo kay ako ug ang akong amigo gidungog nga managtrato. Gusto unta ko nga mag-estoryahanay gihapon mi, pero gilikayan na lang nako siya kay basig sumsoman na pod unya mi sa tabi!”

Ikambiyo ang Topiko sa Panag-estorya

Unsay imong himoon aron dili ka matental sa pagtabi? Aron matubag kanang pangutanaha, hunahunaa kon unsay imong himoon dihang magmaneho ka sa puliki nga haywey. Usahay kinahanglang mobalhin kag laing linya, momenor, o kaha mohunong. Kon abtik ka, makakita ka dayon kon unsay nagakahitabo sa unahan ug makamaniobra ka.

Ingon usab niana ang panag-estoryahay. Makamatikod ka nga morag nagpaingon na sa pagpanglibak ang inyong panag-estoryahay. Busa kon abtik ka, dili ka motubay sa estorya. Hinumdomi nga ang tabi makadaot. “Nakasulti kog sakit bahin sa usa ka babaye​—nga siya nabuang sa mga lalaki—​ug nakaabot kini kaniya,” miingon si Mike. “Dili gyod ko makalimot sa iyang tingog sa dihang iya akong gisudyaan, nasakitan gyod siya sa akong gipanulti. Bisag nagkauliay mi, medyo naguol gihapon ko kay nahibalo ko nga nakapasakit akog tawo!”

Klaro nga ang mga pulong makasakit. Bisan ang Bibliya nag-ingon nga “adunay nagapamulong nga walay paghunahuna sama sa mga dunggab sa espada.” (Proverbio 12:18) Busa kinahanglang magbantay ka sa imong ipamulong! Kinahanglang makamao kang mopreno kon maglami na kamog estorya bahin sa kinabuhi sa ubang tawo. Apan bisan pa niana, ang 17-anyos nga si Carolyn miingon: “Kinahanglang magbantay ka kon unsay imong isulti. Kon ang imong nadunggang estorya dili gikan sa usa ka kasaligang tawo, basig dili tinuod nga impormasyon ang imong mapasa.” Busa kon makadungog kag tabi nga sa imong tan-aw makadaot, ipadapat ang tambag ni apostol Pablo nga angay kang ‘magkinabuhing malinawon ug magtagad sa imong kaugalingong kalihokan.’​—1 Tesalonica 4:11.

Unsaon nimo pagpakitag interes sa uban nga dili pod ikaingon nga nanghilabot ka sa ilang kinabuhi? Sa dili ka pa maghisgot ug ubang tawo, pangutan-a ang imong kaugalingon: ‘Nahibalo ba gayod ako sa tinuod nga nahitabo? Unsay akong motibo sa pag-estorya bahin niini? Unsa kahay epekto sa akong pagpanabi diha sa akong dungog?’ Importante ang kataposang pangutana kay kon gidungog ka nga tabian, mas madaot ang imong pagkatawo kay sa pagkatawo sa imong gitabi.

Kon Ikaw ang Gisumsoman sa Tabi

Unsay imong himoon kon ikaw ang gisumsoman sa tabi? “Ayaw pagdalidali sa imong espiritu sa pagkasuko,” nagpasidaan ang Ecclesiastes 7:9. Sa ato pa, ayaw dayog kasuko o kahiubos. Ang Bibliya nag-ingon: “Ayaw ipatagad sa imong kasingkasing ang tanang pulong nga isulti sa mga tawo, . . . kay ang imong kasingkasing nahibalo pag-ayo nga gani sa makadaghan ikaw, ikaw mismo, nakapanghimaraot sa uban.”​—Ecclesiastes 7:21, 22.

Siyempre dili gayod maayo ang daotang tabi. Pero ang imong sobrang reaksiyon mas makadaot kanimo kay sa kon unsay gitabi bahin nimo! Busa sundoga ang tinamdan nga nakatabang kang Renee. “Masakitan gyod ko kon dunay mosultig daotan bahin nako, apan naningkamot ko nga dili kaayo magpaapekto,” siya miingon. “Kay basin sa sunod semana lain na pod ang ilang hisgotan.”a

Busa mas maayong magbantay nga dili mahimong pagpanglibak ang inyong panag-estoryahay. Ug kon gitabi ka, hamtong ka kon dili ka dayon masuko. Pamatud-i nga dili tinuod ang tabi pinaagi sa imong maayong panggawi. (1 Pedro 2:12) Sa ingon, dili madaot ang imong relasyon sa uban ug magpabiling maayo ang imong baroganan atubangan sa Diyos.

[Footnote]

TEKSTO

“Siya nga magaamping sa iyang mga ngabil magaamping sa iyang kalag. Apan siya nga magapataka ug sulti modangat sa [kadaot].”​—Proverbio 13:3, Bag-ong Hubad nga Binisaya.

SUGYOT

Kon dunay motabi kanimo bahin sa ubang tawo, ingna siya: “Dili ko ganahang mag-estorya ta bahin niya kay wala siya dinhi sa pagdepensa sa iyang kaugalingon.”

NAHIBALO KA BA . . . ?

Maisip sab ka nga tabian bisag maminaw ka lang sa tabi. Kon imong pasagdan ang nanabi sa pagpadayon sa pagtabi, imong gitugotan nga makaylap ang tabi!

ANG AKONG PLANONG HIMOON!

Kini ang akong himoom sa sunod higayong matental ko sa pagpanabi ․․․․․

Kini ang akong himoon kon makadungog akog tabi nga dili maayo bahin nako ․․․․․

Kon unsay akong gustong ipangutana sa akong ginikanan bahin niini ․․․․․

UNSAY IMONG HUNAHUNA?

● Unsang panag-estoryahay nga dili sayop ang paghisgot bahin sa kinabuhi sa uban?

● Nakasulay ka na ba nga ikaw ang gisumsoman sa tabi, ug kon mao, unsay imong nakat-onan?

● Nganong ang pagpanglibak sa uban makadaot sa imong dungog?

[Blurb sa panid 107]

“Natagam gyod ko sa dihang gisukmatan ako sa tawo nga akong gipanabi. Dili ka gayod makalikay niana! Nakakat-on gyod ko nga mas maayo pang prangkahan nimog estorya ang tawo kay sa imo siyang libakon!”​—Paula

[Hulagway sa panid 108]

Ang makadaot nga tabi nahisamag hinagiban nga makadaot sa dungog sa uban