Kapitulo 32

Unsang Matanga sa Kalingawan ang Maayo Para Nako?

Markahi kon tinuod o bakak ang giingon sa ubos.

Sumala sa Bibliya . . .

Gidili ang pag-apil sa mga esport.

□ Tinuod □ Bakak

Ang tanang pelikula ug mga programa sa TV dili maayong impluwensiya.

□ Tinuod □ Bakak

Gidili ang tanang sayaw.

□ Tinuod □ Bakak

DAGHAN kag gihimo sa tibuok semana. Wala nay klase ug natapos na sab nimo ang imong mga buluhaton sa balay. Bisag daghan kag nahimo abtik gihapon ka kay bata ka pa man. (Proverbio 20:29) Karon gusto na pod kang maglingawlingaw.

Tingali ang imong mga higala nagtuo nga gidili sa Bibliya ang kalingawan mao nga dili ka na hinuon makalingawlingaw. Apan tinuod ba na? Atong konsiderahon kon tinuod o bakak ang mga pulong diha sa nag-una nga panid ug atong susihon kon unsa gayoy giingon sa Bibliya bahin sa paglingawlingaw.

● Gidili ang pag-apil sa mga esport.

Bakak. Ang Bibliya nag-ingon nga ‘ang lawasnong pagbansay may kapuslanan.’ (1 Timoteo 4:8) Ang orihinal nga Gregong pulong sa “pagbansay” nga gigamit dinhi ni Pablo nagkahulogang ‘pagbansay ingong usa ka gymnast’ ug nagkahulogang ehersisyo. Adunay daghang esport karon​—sama sa basketbol, pagbisikleta, jogging, tenis, besbol, saker, volleyball, ug uban pa—​nga maayong ehersisyo ug makalingaw pa.

Sa ato pa diay igugol na lang ba nato ang atong dakong panahon sa esport? Buweno, palandonga ang konteksto sa bersikulo nga gikutlo sa ibabaw. Kini ang gisulat ni apostol Pablo sa batan-ong si Timoteo: “Ang lawasnong pagbansay may diyutayng kapuslanan; apan ang diyosnong pagkamahinalaron mapuslanon sa tanang butang, kay naghupot kini ug saad sa kinabuhi karon ug sa umaabot.” Ang mga pulong ni Pablo nagpahinumdom kanato nga angay natong hatagag pangunang pagtagad ang pagpahimuot sa Diyos. Makaseguro ka nga imong giuna ang diyosnong pagkamahinalaron​—bisan sa pagpilig esport—​pinaagi sa pagtagad niining mga pangutanaha:

1. Unsa ka peligroso ang esport nga imong gipili? Ayaw dayon ug tuo kon unsay imong madunggan o kon unsay gisulti sa ubang batan-on bahin niana nga dula. Pakisayod kon unsa ang tinuod. Pananglitan, susiha ang mosunod: Daghan ba ang naaksidente nianang maong esport? May mga panagana bang gihimo aron walay madisgrasya? Unsang pagbansay ug mga gamit ang gikinahanglan aron walay maaksidente niining maong dula? Bisag imposibleng walay mahitabong aksidente, ang mao bang dula makaangol kanimo o magpameligro sa imong kinabuhi?

Ang kinabuhi maoy gasa sa Diyos, ug sumala sa Balaod sa Diyos nga gihatag ngadto sa mga Israelinhon, kadtong makapatay nga dili tinuyo pahamtangan ug bug-at nga silot. (Exodo 21:29; Numeros 35:22-25) Busa ang katawhan sa Diyos gidasig sa pag-amping aron walay mahitabong aksidente. (Deuteronomio 22:8) Ang mga Kristohanon karon obligado usab sa pagtahod sa kinabuhi.

2. Ang nakigbahin ba niini nga esport maayong ikauban? Kon hawod ka sa usa ka dula, tingalig pugson ka sa imong mga higala ug mga magtutudlo sa pag-apil sa usa ka tem sa dula sa eskuylahan. Basig maengganyo ka sa pag-apil. Ang Kristohanong batan-on nga si Mark miingon: “Daw dili makataronganon nga did-an ko sa akong ginikanan sa pag-apil sa usa ka tem sa dula sa eskuylahan.” Apan imbes kombinsihon ang imong ginikanan aron tugtan ka, palandonga kini: Ang eskedyul sa mga pagbansay ug sa mga dula sagad himoon human sa klase. Kon hawod kang modula, engganyohon ka sa paggugol ug daghang panahon sa maong esport. Kon dili ka pa maayong modula, mapugos ka sa pagbansay pag maayo. Gawas pa, ang mga sakop sa tem magkasuod sa dihang magsaulog sa ilang kadaogan ug sa dihang magbakho sa ilang kapildihan.

Pangutan-a ang imong kaugalingon: ‘Duna bay maayong epekto kanako kon akong gugolon ang akong libreng panahon diha sa kalihokan nga makapasuod kanako sa mga batan-on nga dili parehas nakog tinuohan?’ (1 Corinto 15:33) ‘Unsay akong isakripisyo aron lang mahimong membro sa usa ka tem?’

3. Dako bang panahon ug salapi ang akong magugol sa maong esport? Ang Bibliya nagtambag kanato sa ‘pagtino kon unsa ang mas hinungdanong mga butang.’ (Filipos 1:10) Aron mapadapat kining tambaga, pangutan-a ang imong kaugalingon: ‘Ang ako bang panahon alang sa paghimog homwork o pag-alagad sa Diyos magugol sa pagdula niini nga esport? Pila man gayoy akong magasto sa maong esport? May ikagasto ba ako alang niini?’ Kining mga pangutanaha makatabang kanimo sa paghatag ug pangunang pagtagad sa mas hinungdanong mga butang.

● Ang tanang pelikula ug mga programa sa TV dili maayong impluwensiya.

Bakak. Ang Bibliya nagsugo sa mga Kristohanon sa ‘pagkupot sa maayo’ ug sa ‘pag-ayad sa tanang pagkadaotan.’ (1 Tesalonica 5:21, 22) Dili tanang pelikula ug mga programa sa TV daotan.a

Alegre kaayo kon ang mga higala mag-uban ug panan-awg sine. Ang dalagang si Leigh nga taga-South Africa miingon: “Kon gusto kong motan-awg sine, teleponohan nako ang akong higala, ug among hagaron ang uban namong mga higala.” Kining mga batan-ona sayo nga manan-awg sine ug inigkahuman, hapiton sila sa ilang mga ginikanan aron mangaon sa gawas.

Ang pelikula ug TV maoy modernong mga imbensiyon ug mao kanay bag-ong mga paagi sa pag-asoy ug sugilanon. Pinaagig mga sugilanon naabot ni Jesus ang mga kasingkasing sa tawo. Pananglitan, ang iyang sambingay bahin sa buotang Samarianhon makapukaw ug kaluoy ug nagtudlo ug hinungdanong leksiyon sa panggawi.​—Lucas 10:29-37.

Ang mga tiggamag pelikula karon nagtudlo usab ug mga leksiyon nga makaimpluwensiya sa panglantaw sa mga tawo maylabot sa kon unsay husto ug sayop. Gusto nila nga mosimpatiya ang mga tumatan-aw sa bida​—bisan pag ang bida kriminal, mapintas, o hakog ug gahom. Kon dili ka magbantay, makaabiba ka sa usa ka kriminal ug imong ipakamatarong ang iyang daotang mga buhat! Sa unsang paagi imong malikayan kining lit-aga?

Kon magpilig salida o programa sa TV, pangutan-a ang imong kaugalingon: ‘Kini bang salidaha makapadasig kanako nga magmabination?’ (Efeso 4:32) ‘O maaghat ba ako niini sa pagkalipay sa daotang mahitabo sa uban?’ (Proverbio 17:5) ‘Dili ba kaha maglisod na hinuon ko sa pagdumot sa daotan?’ (Salmo 97:10) ‘Mora na ba hinuon kog nakig-uban sa “mga daotan”?’​—Salmo 26:4, 5.

Ang mga komentaryo ug mga paanunsiyo sa pelikula makahatag kanimog ideya kon bahin sa unsa ang usa ka pelikula. Apan ayawg ‘tuo sa tanang pulong.’ (Proverbio 14:15) Ngano? Kay ang gipadayag sa mga komentaryo sa pelikula maoy opinyon lang sa usa ka tawo. Ug ang mga paanunsiyo dili gani maghisgot nga dunay dili maayong mga esena ang pelikula. Ang tin-edyer nga si Connie miingon, “Kon makahibalo ka kon kinsa ang mga bida, may ideya ka na kon bahin sa unsa ang pelikula.”

Ang Kristohanong mga batan-on nga nabansay usab sa pagsunod sa mga prinsipyo sa Bibliya lagmit nahibalo kon maayo ba ang usa ka pelikula. Apan kasagaran ang isulti lang sa mga tawo mao kanang ilang naangayan sa pelikula. Busa pangutana kon unsay dili maayo sa maong pelikula. Magmaespesipiko. Pananglitan, pangutana kon may mga esena ba nga mapintas, imoral, o bahin sa espiritismo. Pangayo usab ug tambag sa imong ginikanan. Ang batan-ong si Vanessa miingon: “Mangutana ko sa akong ginikanan. Kon moingon sila nga makatan-aw ko niana, motan-aw ko.”

Ayawg hunahunaa nga dili hinungdanon ang pagpilig pelikula o programa sa TV. Ngano? Kay kon unsay anaa sa imong kasingkasing o kon unsay imong gipakahamiling mga prinsipyo madayag diha sa imong pagpilig kalingawan. (Lucas 6:45) Madayag diha sa imong pagpilig kalingawan kon kinsay imong gustong ikauban, kon unsang sinultihan ang imong madawat, ug kon unsay imong sukdanan sa moralidad. Busa pagbantay kon unsay imong pilion!

● Gidili ang tanang sayaw.

Bakak. Sa dihang ang mga Israelinhon mitabok sa Pulang Dagat ug nakalingkawas sa kasundalohan sa Ehipto, si Miriam nanguna sa kababayen-an nga nanayaw sa pagsaulog sa kadaogan. (Exodo 15:20) Dugang pa, sa sambingay usab ni Jesus bahin sa anak nga mausikon, dihay ‘musika ug panagsayaw’ agig selebrasyon sa pagpauli sa anak nga mausikon.​—Lucas 15:25.

Sa daghang kultura karon, ang mga batan-on ug mga tigulang malipayng mosayaw kon magtapok-tapok ang pamilya ug mga higala. Apan kinahanglang magbantay. Bisan tuod wala idili sa Bibliya ang tapok-tapok sa ginagmayng mga grupo, kini nagpasidaan batok sa “panaghudyaka” o “gubot nga mga parti.” (Galacia 5:19-21; Byington) Si manalagnang Isaias misulat: ‘Alaot kadtong momatag sayo aron lang mangita ug makahubog nga ilimnon hangtod nga magabhian sila ug manginit tungod sa bino! Ug dihay gipatugtog nga alpa ug kinuldasan nga tulonggon, tamborin ug plawta, ug may bino sa ilang mga kombira; apan ang kalihokan ni Jehova wala nila tan-awa.’​—Isaias 5:11, 12.

Kini nga mga parti nagdalit ug “makahubog nga ilimnon” ug nagpatokar ug alingugngog nga musika. Magsugod kinig sayo ug mahuman sa lawom nga kagabhion. Matikdi usab ang tinamdan sa mga naglingawlingaw​—morag wala silay Diyos! Nan, dili katingad-ang gidili sa Diyos kining matanga sa mga parti.

Kon imbitahon ka sa usa ka parti nga dunay sayaw, pangutan-a ang imong kaugalingon: ‘Kinsay mangadto? Unsay ilang reputasyon? Kinsay magdumala niini nga parti? Unsang mga restriksiyon ang gipatuman? Mosugot ba ang akong ginikanan nga moadto ko? Unsay ilang mga sayaw?’ Daghang matang sa sayaw gituyo sa pagpukaw sa gana sa sekso. Ang pagsayaw o bisan pagtan-aw lang niana makatabang ba kanimo sa ‘pagkalagiw gikan sa pakighilawas’?​—1 Corinto 6:18.

Komosta kon dapiton ka sa pag-adtog naytklab aron magsayaw-sayaw? Palandonga ang giingon sa batan-ong si Shawn nga tig-adtoan ug naytklab sa wala pa mahimong Saksi. Siya nahinumdom: “Ang musika kasagaran bastos, ang sayaw law-ay kaayo, ug kadaghanan sa mangadto didto lain ug tuyo.” Ang mangadto didto, matod pa ni Shawn, gustong mangitag kaparis sa pagpakigsekso. Sa dihang nakatapos siya sa iyang pagtuon sa Bibliya uban sa mga Saksi ni Jehova, si Shawn nagbag-o. Unsay iyang giingon? “Ang mga naytklab dili gayod angay sa mga Kristohanon.”

Nganong Angay Gyod Kang Magbantay?

Sa imong hunahuna, kanus-a ba mas sayon atakehon ang usa ka sundalo​—panahon sa gubat o sa maglingawlingaw uban sa iyang mga higala? Sa pagkatinuod mas sayon siyang atakehon sa panahong maglingawlingaw kay dili man siya alisto. Maingon man, kon anaa ka sa eskuylahan o trabahoan, mabinantayon kaayo ka nga dili ka makalapas sa mga prinsipyo sa Diyos. Alisto ka sa posibleng kapeligrohan. Apan diha ka lagmit matental sa panahong maglingawlingaw ka na uban sa imong mga higala.

Tingali bugalbugalan ka sa ubang mga batan-on kay nagsunod ka sa taas nga mga sukdanan sa Bibliya bahin sa paglingawlingaw. Mahimong pit-oson pod ka sa mga batan-ong gimatuto sa Kristohanong mga ginikanan. Ang konsensiya niining mga batan-ona gikubalan na. (1 Timoteo 4:2) Tingali sultihan ka pa nila nga dili ka makataronganon o nagpakamatarong ka sa kaugalingon. Apan imbes magpadala kanila, “pangupti ang maayong tanlag.”​—1 Pedro 3:16.

Ang importante dili kon unsay panglantaw sa imong mga higala kanimo kondili kon unsay panglantaw ni Jehova kanimo! Ug kon biaybiayon ka sa imong mga higala kay nagsunod ka sa imong konsensiya, nan panahon na nga mangita kag bag-ong mga higala. (Proverbio 13:20) Hinumdomi, ikaw mismo ang may responsibilidad sa pagbantay sa imong mga sukdanan sa moral​—bisan sa panahong maglingawlingaw ka.​—Proverbio 4:23.

BASAHA ANG DUGANG PA BAHIN NIINI NGA ULOHAN DIHA SA TOMO 1, KAPITULO 37

[Footnote]

TEKSTO

“Pagmaya, batan-ong lalaki, sa imong pagkabatan-on, . . . ug lakaw sa mga dalan sa imong kasingkasing ug sa mga butang nga makita sa imong mga mata. Apan hibaloi nga tungod niining tanan ang matuod nga Diyos magdala kanimo ngadto sa paghukom.”​—Ecclesiastes 11:9.

SUGYOT

Hangyoa ang imong ginikanan sa pag-eskedyul ug panahon matag bulan nga dili mo manan-awg TV aron may panahon kamo sa paglingawlingaw ingong pamilya.

NAHIBALO KA BA . . . ?

Ang sayaw ug musika dako kaayog bahin sa matuod nga pagsimba sa mga Israelinhon.​—Salmo 150:4.

ANG AKONG PLANONG HIMOON!

Kini ang akong isulti kon imbitahon ako sa pag-anib sa usa ka tem sa esport sa eskuylahan ․․․․․

Kini ang akong himoon kon kuwestiyonable ang salida nga among gitan-aw sa akong mga higala ․․․․․

Kon unsay akong gustong ipangutana sa akong ginikanan bahin niini ․․․․․

UNSAY IMONG HUNAHUNA?

● Nganong kinahanglang likayan sa mga Kristohanon ang mga dula nga magpameligro sa kinabuhi?

● Unsaon nimo pagkahibalo kon kuwestiyonable ba ang usa ka pelikula?

● Unsang klaseha sa sayaw ang dili kuwestiyonable?

[Blurb sa panid 269]

“Hilig kong mosayaw, apan nakakat-on ako nga kinahanglang mamati gyod ko sa tambag sa akong ginikanan. Wala nako hatagig dakong importansiya sa akong kinabuhi ang pagsayaw.”​—Tina

[Hulagway sa panid 268]

Ang usa ka sundalo sayon nga atakehon sa panahong siya dili alisto​—ug sayon ka tentalon sa panahong naglingawlingaw ka