DIBON
1. Usa ka siyudad sa S sa Patayng Dagat nga giagaw ni Sihon nga Amorihanon gikan sa mga Moabihanon apan sa ulahi giilog gikan kaniya sa Israel sa dihang ang mga Israelinhon ilalom ni Moises misulod sa maong yuta.—Num 21:25-30.
Ang karaang Dibon gituohan karon nga mao ang Dhiban, 5 km (3 mi) sa A sa Arnon, 21 km (13 mi) sa S sa Patayng Dagat. Niining dapita gihimo sa dili pa dugay ang makuting arkeolohikanhon nga mga pagsusi ug kini nailado ingong ang dapit diin nakaplagan ang bantog nga Bato sa Moab niadtong 1868. Ang mga pulong nga nahisulat niini nga bantayog, nga gipatindog ni Mesa nga hari sa Moab, gihubad sa pipila nga nagpaila sa Dibon ingong iyang kaulohang siyudad (lakip ang Qarhah) ug sa usa ka panahon nahimong “pangunang siyudad sa Moab.”
Human gilayon sa unang pagsakop sa mga Israelinhon niining dapita, ang tribo ni Gad mipuyo didto ug “nagtukod [o, nagtukod pag-usab] sa Dibon,” nga mopatim-awng nagngalan niini sa mas taas nga ngalang Dibon-gad, usa ka dapit nga gitala ingong usa sa mga gikampohan sa nasod. (Num 32:34; 33:45, 46) Bisan pa niana, ang Dibon giisip nga bahin sa panulondon ni Ruben. (Num 32:2, 3; Jos 13:8, 9, 15-17) Ang Dibon lagmit nga nag-antos ilalom sa napalig-on pag-usab nga gahom sa Moab panahon sa paghari ni Haring Eglon, hangtod nga kini nakabaton ug kahupayan tungod sa kadaogan ni Maghuhukom Ehud. (Huk 3:12-30) Si Mesa nga hari sa Moab mirebelde batok sa pagmando sa Israel daghang siglo sa ulahi, “sa pagkamatay gayod ni Ahab,” sumala sa asoy sa Bibliya sa 2 Hari 3:4, 5. Ang Bibliya wala mag-asoy sa tukma kon unsa ka dugay kini nga pag-alsa, ug ingon sa gipanghambog ni Mesa diha sa Bato sa Moab, posible nga ubay-ubayng siyudad sa Israel ang nadugang niya ngadto sa “Qarhah” sa maong panahon. Hinunoa, sukwahi sa mahambogong inskripsiyon ni Mesa, ang rekord sa Kasulatan tin-awng nagpakita nga ang Moab bug-os nga napildi sa dihang ang kasundalohan niini nakiggubat batok sa naghiusa nga kasundalohan sa Israel, Juda, ug Edom.—2Ha 3:4-27.
Wala pay 200 ka tuig sa ulahi ang Dibon nahimo na usab nga usa ka siyudad sa Moab, ug batok niana si Isaias (15:2) nagbungat ug pahayag sa kaalaotan. Busa ang mga molupyo sa maong rehiyon sa matagnaong paagi gihisgotan ingong “mitungas ngadto sa Balay ug sa Dibon, ngadto sa hatag-as nga mga dapit,” nga nagbangotan sa kalaglagan sa Moab.
Gihunahuna sa pipila ka eskolar nga si Isaias nagtumong sa pagpanghulga sa Asirya nga maoy hinungdan sa “pagdanguyngoy” diha sa “hatag-as nga mga dapit” duol sa Dibon; apan, walay rekord nga ang Asirya naglaglag niana nga rehiyon. Sa dihang ang alagad ni Jehova nga si Jeremias nagtagna mga usa ka gatos ka tuig sa ulahi nga ang Dibon ‘mokanaog gikan sa himaya, ug molingkod sa kauhaw’ (Jer 48:18), ang mas naunang tagna ni Isaias mopatim-awng wala pa matuman. Busa si Jeremias dayag nga nagpahayag pag-usab sa samang mensahe ug sa ingon naghimo sa tagna sa kaalaotan sa Moab nga tino gayod. Human mapukan ang Jerusalem niadtong 607 W.K.P., sa dihang bug-os nga gilaglag ni Nabucodonosor ang Moab, lagmit nga iyang gibiyaan ang mga lungsoranon sa Dibon, nga dili lamang ‘giuhaw’ sa kaluho sa kanhi niyang himaya kondili gibiyaan usab ingong ubos nga mga binihag, nga sa literal giuhaw sa tubig ug sa ubang komon nga mga panginahanglan.—Jer 25:9, 17-21.
Ang pagkakaplag sa dagkong mga tipiganan nga adunay talagsaong pagkapreserbar nga mga lugas sa Dibon, nga giisip nga sukad pa sa mga ulahing katunga nga bahin sa unang milenyo W.K.P., daw nagpamatuod sa panglantaw sa pipila nga ang rehiyon sa Dibon, nga hangtod karong adlawa maoy mabungahong dapit sa pagpanguma, lagmit kanhi mao ang tuboran sa pagkaon sa Palestina.
Giisip sa pipila ka komentarista nga ang Dibon mao ra usab ang Dimon nga gihisgotan sa Isaias 15:9.—Tan-awa ang DIMON.
2. Usa ka dapit sa Juda (Neh 11:25) nga gihunahuna sa pipila nga mao ra usab ang Dimona.—Jos 15:22; tan-awa ang DIMONA.