LUCAS, MAAYONG BALITA SUMALA NI

Usa ka asoy nga pangunang naghisgot sa mga panghitabo sa yutan-ong ministeryo ni Jesus. Ang katuyoan niini mao ang paghatag ug tukmang rekord nga makataronganon ang kahan-ayan, nga magpamatuod sa pagkatino sa mga butang nga gitudlo nga binaba kang Teofilo. (Luc 1:​3, 4) Sanglit kini nahilakip diha sa kanon sa Bibliya, kini nga rekord mapuslanon usab alang sa daghang uban pang mga tawo, sa mga Hudiyo ug sa mga dili-Hudiyo. Bisan tuod ang pagkahan-ay pinaagig topiko daw nangibabaw usahay, kini nga Ebanghelyo sa katibuk-an nagsunod sa usa ka kronolohikanhong han-ay.

Ang Magsusulat ug ang Panahon sa Pagsulat. Bisan tuod wala nganli, ang mananambal nga si Lucas (Col 4:14) sagad mao ang gipasidunggan ingong magsusulat niini nga asoy. Adunay sinulat nga ebidensiya labot niini sukad pa sa ikaduhang siglo K.P., nga kini nga Ebanghelyo gipasidungog kang Lucas diha sa Muratorian Fragment (mga 170 K.P.). Ang pipila ka aspekto niini nga Ebanghelyo mahimong malantaw usab nga nagpunting sa usa ka edukadong mananambal ingong magsusulat niini. Ang bokabularyo nga gigamit diha niini mas malukpanon kay sa ubang tulo ka Ebanghelyo nga gitingob. Usahay ang mga kahubitan sa mga sakit nga giayo ni Jesus mas espesipiko kay sa ubang mga asoy.​—Itandi ang Mat 8:14; Mar 1:30; Luc 4:38; Mat 8:2; Mar 1:40; Luc 5:12.

Dayag nga nakompleto ni Lucas ang iyang Ebanghelyo sa wala pa sulata ang basahon sa Mga Buhat. (Buh 1:​1, 2) Sanglit siya mikuyog kang Pablo ngadto sa Jerusalem sa kataposan sa ikatulong misyonaryo nga panaw sa apostol (Buh 21:15-17), anaa gayod siya sa maayong kahimtang sa pagsubay nga tukma sa mga butang labot kang Jesu-Kristo diha sa dapit mismo nga gihimo sa Anak sa Diyos ang iyang buluhaton. Human sa pagdakop kang Pablo didto sa Jerusalem ug sa panahon sa ulahing pagkabilanggo ni Pablo didto sa Cesarea, si Lucas lagmit nakabaton ug daghang higayon sa pag-interbiyo sa mga saksing-nakakita ug sa pagkonsulta sa sinulat nga mga rekord. Busa makataronganong ihinapos nga ang Ebanghelyo tingali gisulat didto sa Cesarea sa panahon sa pagkabilanggo ni Pablo didto sulod sa mga duha ka tuig (mga 56-58 K.P.).​—Buh 21:30-33; 23:​26-35; 24:27.

Mga Punto nga Naghimo Niining Talagsaon. Sama sa kahimtang sa ubang tulo ka Ebanghelyo, ang asoy ni Lucas nagtagana ug daghang ebidensiya nga si Jesus mao gayod ang Kristo, ang Anak sa Diyos. Kini nagpadayag nga si Jesus maoy usa ka tawo nga mainampoon, usa nga bug-os misalig sa iyang langitnong Amahan. (Luc 3:21; 6:12-16; 11:1; 23:46) Naundan kini ug daghang dugang nga mga detalye, nga kon ikombinar diha sa asoy sa ubang tulo ka Ebanghelyo, magtaganag mas kompletong larawan sa mga panghitabo nga nalambigit kang Kristo Jesus. Halos ang tibuok kapitulo 1 ug 2 walay kaamgid sa ubang mga Ebanghelyo. Labing menos unom ka espesipikong mga milagro ug kapin sa doble niana nga gidaghanon sa mga sambingay ang makaplagan diha lamang niini nga basahon. Ang mga milagro mao: ang pagpahinabo ni Jesus nga ang pipila sa iyang mga tinun-an milagroso nga makakuhag daghang isda (5:1-6), ang iyang pagbanhaw sa anak nga lalaki sa usa ka babayeng balo sa Nain (7:11-15), ingon man ang iyang pag-ayo sa usa ka babaye nga nagtikuko na (13:11-13), sa usa ka tawo nga nanghupong (14:1-4), sa napulo ka sanlahon (17:12-14), ug sa dalunggan sa ulipon sa hataas nga saserdote (22:​50, 51). Lakip sa mga sambingay mao: ang duha ka utangan (7:41-47), ang matinabangong Samarianhon (10:30-35), ang walay bunga nga kahoyng igos (13:6-9), ang dako nga panihapon (14:16-24), ang nawalang sensilyong drakma (15:​8, 9), ang anak nga mausikon (15:11-32), ang dili-matinumanong piniyalan (16:1-8), ang tawong dato ug si Lazaro (16:19-31), ug ang babayeng balo ug ang dili-matarong nga maghuhukom (18:1-8).

Ang kronolohikanhong asoy nga makita niini nga Ebanghelyo makatabang sa pagtino kon kanus-a si Juan nga Tigbawtismo ug si Jesus natawo ug kon kanus-a sila misugod sa ilang tagsatagsa ka ministeryo.​—Luc 1:24-27; 2:1-7; 3:​1, 2, 23; tan-awa ang PAGREHISTRO.

Pagkatinuod. Ang nagpakita sa pagkatinuod sa Ebanghelyo ni Lucas ug sa pagkaharmonya tali niini ug sa ubang mga basahon sa Bibliya mao ang daghang paghisgot niini sa Hebreohanong Kasulatan ug ang mga pangutlo niini gikan sa Hebreohanong Kasulatan. (Itandi ang Luc 2:22-24; Ex 13:2; Lev 12:8; Luc 3:3-6; Isa 40:3-5; Luc 7:27; Mal 3:1; Luc 4:​4, 8, 12; Deu 8:3; 6:​13, 16; Luc 4:​18, 19; Isa 61:​1, 2.) Dugang pa nga nagpamatuod sa pagkatinuod niini nga basahon mao ang katumanan sa tagna ni Jesus mahitungod sa pagkalaglag sa Jerusalem ug sa templo niini.​—Luc 19:41-44; 21:​5, 6.

[Kahon sa panid 283]

MGA PANGUNANG PUNTO SA LUCAS

Ang asoy ni Lucas bahin sa kinabuhi ni Jesus, nga gisulat aron pamatud-an ang pagkatino sa mga panghitabo nga nalangkit sa kinabuhi ni Kristo ug gisulat sa paagi nga makadani sa katawhan sa tanang kanasoran

Ang ikaduhang Ebanghelyo nga gisulat; lagmit gitala kini tali sa 56 ug 58 K.P.

Mga panghitabo una pa ang publikong ministeryo ni Jesus (1:1–​4:13)

Pasiunang nagpahibalo si Gabriel kang Maria nga siya magsamkon sa Anak sa Diyos; panahon sa pagkahimugso ni Jesus gipaila siya sa mga manulonda ingong ang “Kristo nga Ginoo”

Sa edad nga 12 anyos, gisukna ni Jesus ang mga magtutudlo didto sa templo

Panahon sa pagbawtismo kaniya ni Juan, ang balaang espiritu mikunsad ibabaw kang Jesus ug usa ka tingog gikan sa langit ang nagpaila kang Jesus ingong Anak sa Diyos

Si Satanas napakyas sa sublisubli nga mga paningkamot nga tentalon si Jesus

Ang unang bahin sa ministeryo ni Jesus, sa dakong bahin gihimo didto sa Galilea (4:14–​9:62)

Sa usa ka sinagoga didto sa Nasaret, gibasa ni Jesus ang iyang buluhaton gikan sa linukot nga basahon ni Isaias; ang mga naminaw misulay sa pagpatay kaniya

Nagtudlo siya sa usa ka sinagoga sa Capernaum, naghingilin sa usa ka demonyo, ug nag-ayo sa daghan nga may sakit

Gikuwestiyon siya sa mga isyu sama sa pagpasaylo sa mga sala ug sa pagpang-ayo sa panahon sa Igpapahulay

Human mag-ampo sa tibuok gabii, gipili ni Jesus ang iyang 12 ka apostoles

Gipahayag niya ang Wali sa Bukid

Giayo niya ang ulipon sa usa ka opisyal sa kasundalohan ug gibanhaw ang anak nga lalaki sa usa ka babayeng balo

Giasoy ni Jesus ang mga sambingay bahin sa duha ka utangan ug sa magpupugas; gihimo niya ang mas daghan pang milagro, lakip na ang pagbanhaw sa anak nga babaye ni Jairo

Ang mga apostoles gipadala aron sa pagwali sa Gingharian sa Diyos

Giila ni Pedro si Jesus ingong mao ang Kristo; wala madugay human niana, siya ug ang duha ka laing apostoles nakasaksi sa pagkausab sa dagway ni Jesus

Ang ulahing bahin sa ministeryo ni Jesus, sa dakong bahin gihimo didto sa Judea ug Perea (10:1–​19:27)

Gipadala ni Jesus ang 70 aron sa pagwali

Giasoy niya ang sambingay bahin sa matinabangon nga Samarianhon

Gitudloan niya ang iyang mga tinun-an kon unsaon sa pag-ampo, dayon gitubag ang mga sumbong nga siya naghingilin ug mga demonyo pinaagi ni Beelzebub

Nagpasidaan si Jesus batok sa materyalismo ug nag-awhag sa mga tinun-an sa pagpangita sa Gingharian sa Diyos; naghisgot siya bahin sa gamayng panon ug sa matinumanong piniyalan

Giayo niya ang usa ka babaye nga nagtikuko na ug gitubag ang mga pagtutol tungod kay gihimo niya kini panahon sa Igpapahulay

Gipakita niya nga kadtong mahimong mga tinun-an kinahanglang moatubang sa kon unsay nalangkit niini

Giasoy niya ang mga sambingay, lakip na ang bahin sa anak nga mausikon ug sa tawong dato ug si Lazaro

Gipasidan-an ni Jesus ang iyang mga tinun-an bahin sa pagpandol sa uban; giilustrar niya ang panginahanglan sa pagpaubos

Giayo niya ang napulo ka sanlahon, apan usa lamang, nga usa ka Samarianhon, ang mibalik aron magpasalamat kaniya

Gipakasama ni Jesus ang “mga adlaw sa Anak sa tawo” sa mga adlaw ni Noe ug ni Lot

Gipasiugda niya pag-usab ang panginahanglan sa pagpaubos​—ilabina sa mga dato​—dayon mipanaw ngadto sa Jerico, diin si Zaqueo nakabig

Pinaagi sa paggamit sa sambingay bahin sa mga mina, gipakita niya nga ang Gingharian dili pa moabot niadtong panahona

Ang kataposang publikong ministeryo ni Jesus, sa sulod ug sa palibot sa Jerusalem (19:28–​24:53)

Misakay si Jesus paingon sa Jerusalem ug gipasidunggan sa katawhan, apan iyang gihilakan ang siyudad ug gitagna ang kalaglagan niini

Giabog niya ang mga namaligya didto sa templo; dayon siya gisukna ug malinglahong mga pangutana bahin sa mga buhis ug sa pagkabanhaw

Sa pagtagna sa kalaglagan sa templo ug sa pagkapukan sa Jerusalem, si Jesus naghisgot usab sa kataposan sa tinudlong mga panahon sa mga nasod

Gisugdan niya ang Memoryal sa iyang kamatayon, ug human niana siya gibudhian; sa dihang gitigbas ni Pedro ang dalunggan sa ulipon sa hataas nga saserdote, giayo ni Jesus ang maong tawo

Sa dihang gidakop, gidala si Jesus ngadto sa balay sa hataas nga saserdote, ngadto sa Sanhedrin, ug ngadto kang Pilato; dayon siya gipadala ngadto kang Herodes ug sa kataposan gibalik ngadto kang Pilato

Gilansang si Jesus; diha sa estaka siya naghisgot bahin sa Paraiso ngadto sa usa ka mamumuhat ug daotan nga gibitay uban kaniya; sa dihang siya namatay, ang kangitngit mitabon sa yuta ug ang kortina sa sangtuwaryo nagilis sa duha ka bahin

Ang iyang lawas gilubong, apan sulod sa tulo ka adlaw ang nabanhaw nga si Jesus nagpakita sa iyang mga sumusunod

Sa kataposan, si Jesus mikayab ngadto sa langit atubangan sa ilang mga mata