MACEDONIA, MACEDONIANHON

Usa ka rehiyon sa HS sa Uropa nga nag-okupar sa sentral nga bahin sa nailhan karong Peninsula sa Balkan. Miabot kini gikan sa Dagat Adriatiko sa K hangtod sa Dagat Aegean sa S, ug nahimutang sa A sa Acaya. Bisan tuod may daghang tabunok nga kapatagan, sa dakong bahin kini maoy usa ka bukirong dapit. Ang Macedonia kanhi nahimong usa ka hinungdanong dugtong tali sa sidlakan ug kasadpan. Ang hinimo sa mga Romano nga dakong dalan nga Via Egnatia milatas gikan sa Dyrrachium ug Apolonia sa K nga baybayon sa peninsula hangtod sa Neapolis sa S nga baybayon, ug sa unahan pa.

Ang mga Macedonianhon maoy mga kaliwat ni Japet, tingali pinaagi ni Kitim nga anak nga lalaki ni Javan. (Gen 10:​2, 4, 5) Bisan tuod sa panguna gituohan nga mao ang pulo sa Cipro, ang ngalang Kitim kanhi gigamit usab nga nagtumong sa ubang mga dapit. Ang historyador nga si Josephus nagsulat nga gitawag sa mga Hebreohanon ang mga pulo ug ang kadaghanan sa kabaybayonan (lagmit kadtong anaa sa dapit sa Mediteranyo) nga “Chethim.” (Jewish Antiquities, I, 128 [vi, 1]) Kini tingali ang hinungdan kon nganong ang Macedonia gitawag ug “Cethim” diha sa Apokripal nga basahon sa Unang Macabeo (1:1 Dy; Kx) ug naghatag ug posibleng pasukaranan sa pag-isip sa mga Macedonianhon ingong mga kaliwat ni Kitim.

Kasaysayan. Ang Macedonia nailado ubos sa pagmando ni Felipe II. Iyang nahiusa ang Macedonia ug ang silingang mga rehiyon, ug ingong resulta sa iyang kadaogan sa Gubat sa Chaeronea (338 W.K.P.), ang Macedonia milabaw kon itandi sa kadaghanan sa Gregong mga estado. Human sa pagpatay kang Felipe, ang iyang anak nga lalaking si Alejandro (nga Bantogan) milingkod sa trono. Duha ka tuig sa ulahi, si Alejandro misugod sa iyang kampanya sa pagpanakop sa daghang mga lugar. Sa dihang siya namatay didto sa Babilonya (323 W.K.P.), si Alejandro, pinaagi sa iyang militaryong mga kadaogan, nakatukod na ug usa ka imperyo nga miabot hangtod sa S ngadto sa India ug naglakip sa Mesopotamia, Sirya, Palestina, Ehipto, Asia Minor, Trasia, Macedonia, ug Gresya.​—Tan-awa ang Dan 2:31-33, 39; 7:6; 8:1-7, 20, 21; ALEJANDRO Num. 1; MANANAP, SIMBOLIKO NGA MGA; LARAWAN.

Sa dihang nabahin ang imperyo human sa kamatayon ni Alejandro, si Antipater, kinsa mao ang nagmando sa Macedonia samtang si Alejandro nakiggubat didto sa sidlakan, nakapadayon sa paghupot sa iyang posisyon. Sa wala pa siya mamatay, gitugyan ni Antipater ang pagmando ngadto kang Polyperchon inay sa iyang kaugalingong anak nga lalaki nga si Cassander. Dayon misunod ang politikanhong mga pagpakigbisog nga sa kataposan nag-ila kang Cassander ingong hari sa Macedonia. Ang iyang anak nga lalaki nga si Alejandro mipuli kaniya apan wala madugay human niadto gipatay siya ni Demetrius Poliorcetes (anak nga lalaki ni Antigonus Cyclops, usa sa mga heneral ni Alejandrong Bantogan). Mitungha na usab ang kasamok. Sa kataposan, si Antigonus Gonatas, anak nga lalaki ni Demetrius Poliorcetes, ang milingkod sa trono. Bisan tuod kaduha papahawaa gikan sa iyang gingharian, si Antigonus nahibalik sa trono sa matag higayon nga siya gipapahawa, ug ang Macedonia padayong gimandoan sa mga kaliwat ni Antigonus hangtod nga kini nailalom sa Romanhong pagmando. Sa tungatunga sa ikaduhang siglo W.K.P., ang Macedonia nahimong usa ka Romanhong lalawigan. Dihay panahon niadtong unang siglo K.P. nga kini nahiusa sa Acaya dapit sa H, ug Moesia dapit sa A, ug nahimong lalawigan sa Imperyo sa Roma ubos sa usa ka legado sa Moesia. Bisan pa niana, niadtong 44 K.P. ang Macedonia nahimong lalawigan na usab sa senado nga ilalom sa hurisdiksiyon sa usa ka Romanong gobernador.​—Tan-awa ang GRESYA, GREGO.

Ministeryo ni Pablo. Ang Macedonia mao ang unang dapit sa Uropa nga giduaw ni apostol Pablo sa iyang ikaduhang misyonaryong panaw. Samtang didto sa Troas sa AK sa Asia Minor, si Pablo nakakitag usa ka panan-awon. “Dihay usa ka tawong Macedonianhon nga nagbarog ug nangaliyupo kaniya ug nag-ingon: ‘Dali ngari sa Macedonia ug tabangi kami.’” (Buh 16:​8, 9) Misanong si Pablo sa maong panan-awon ug, uban ni Lucas, Timoteo, ug Silas (kon dili man sa uban pang kauban), migikan paingon sa Macedonia. Sa pag-abot sa Neapolis (ang dunggoanan sa Filipos sa AS sa Macedonia), si Pablo miadto sa Filipos ug didto gimantala ang maayong balita. (Buh 16:11-40) Mopatim-aw nga si Lucas nagpabilin sa Filipos sa dihang si Pablo, Silas, ug Timoteo mipanaw ngadto sa Macedonianhong mga siyudad sa Ampipolis (mga 50 km [30 mi] sa KHK sa Filipos) ug Apolonia (mga 35 km [22 mi] sa HK sa Ampipolis). Dayon si Pablo misangyaw sa Macedonianhong mga siyudad sa Tesalonica (mga 45 km [28 mi] sa KAK sa Apolonia) ug Berea (mga 65 km [40 mi] sa KHK sa Tesalonica). (Buh 17:1-12) Tungod sa hulga sa kapintasan sa magubtanong panon didto sa Berea, si Pablo napugos sa pagbiya sa Macedonia. Apan iyang gibilin si Silas ug Timoteo sa Berea aron nga ilang maatiman ang bag-ong grupo sa mga magtutuo didto. Si Silas ug Timoteo miduyog ra kaniya sa ulahi. (Buh 17:13-15) Si Pablo, nga nabalaka sa kaayohan sa bag-ong natukod nga kongregasyon sa Tesalonica, nagpadala kang Timoteo aron sa pagdasig sa mga igsoon didto. (1Te 3:​1, 2) Tingali si Timoteo miduyog kang Pablo didto sa Atenas, sa Acaya, ug dayon gipadala pagbalik ngadto sa Tesalonica. Apan si Pablo lagmit nagpahibalo gayod kaniya didto sa Berea aron himoon ang panaw ngadto sa Tesalonica. Ang maayong taho nga gidala ni Timoteo, sa dihang nahibalik, nag-aghat kang Pablo sa pagsulat sa iyang unang sulat ngadto sa mga taga-Tesalonica (1Te 3:6; Buh 18:5). Ang iyang ikaduhang sulat ngadto sa mga taga-Tesalonica misunod wala madugay human niadto.

Sa panahon sa iyang ikatulong misyonaryong panaw, si Pablo nagplano nga mobalik sa Macedonia. (1Co 16:5-8; 2Co 1:​15, 16) Bisan tuod si Pablo taudtaod nga nagpabilin didto sa Efeso, gipaadto niyag una si Timoteo ug Erasto sa Macedonia. (Buh 19:​21, 22) Human niini, ang platerong si Demetrio nga taga-Efeso nagsugnib ug kagubot batok kang Pablo. Ang siyudad nagkaguliyang, ug samtang ang mga taga-Efeso mihugop ngadto sa teatro, ilang gidakop ug gidala “si Gayo ug Aristarko, mga Macedonianhon, nga mga nagapanawng kauban ni Pablo.” (Buh 19:23-29) Human molurang ang kagubot, si Pablo migikan paingon sa Macedonia. (Buh 20:1) Lagmit nga siya mihapit sa Troas. Didto, siya naguol nga wala makita si Tito, kinsa gipadala ngadto sa Corinto, sa Acaya, aron motabang sa pagpangolekta alang sa mga balaan didto sa Judea. (2Co 2:​12, 13) Dayon si Pablo mipadayon ngadto sa Macedonia, diin siya giduyogan ni Tito ug gisultihan bahin sa reaksiyon sa mga taga-Corinto bahin sa unang sulat sa apostol. (2Co 7:5-7) Human niadto si Pablo misulat sa iyang ikaduhang sulat ngadto sa mga taga-Corinto ug sa ulahi miadto sa habagatan ngadto sa Gresya. Buot niyang molawig gikan sa Gresya ngadto sa Sirya, apan ang laraw sa mga Hudiyo batok kaniya nakausab sa iyang mga plano ug mibalik hinuon ngadto sa Macedonia. (Buh 20:​2, 3) Ang iyang mga kauban sa panaw naglakip sa tulo ka Macedonianhon, si Sopater, Aristarko, ug Segundo.​—Buh 20:4.

Bisan tuod mga kabos, ang Macedonianhong mga Kristohanon mahinatagon kaayo. Miamot sila labaw sa ilang maarangan alang sa ilang kabos nga mga igsoon sa Judea. (2Co 8:1-7; itandi ang Rom 15:​26, 27; 2Co 9:1-7.) Ilabinang dalayegon ang mga taga-Filipos sa pagsuportar sa ministeryo ni Pablo. (2Co 11:​8, 9; Flp 4:15-17) Bisan sa panahon nga nabilanggo ang apostol sa unang higayon didto sa Roma, ang kongregasyon sa Filipos nagpadala kang Epafrodito aron sa pag-atiman sa mga panginahanglan ni Pablo. (Flp 2:25-30; 4:18) Ug ang mga taga-Tesalonica nagpakitag dakong pagtuo ug pagkamalahutayon ug, busa, nahimong usa ka panig-ingnan alang sa “tanang magtutuo sa Macedonia ug sa Acaya.”​—1Te 1:1-8; 4:​9, 10.

Mopatim-aw nga si Pablo, human makagawas sa bilanggoan didto sa Roma, miduaw pag-usab sa Macedonia ug gikan didto iyang gisulat ang sulat nga nailhan nga Unang Timoteo. (1Ti 1:3) Ang sulat ngadto kang Tito mahimong gisulat usab gikan sa Macedonia.