ROMANO

Sa orihinal, ug sa limitadong diwa, usa ka tawo nga nagpuyo sa siyudad sa Roma, Italya. (Buh 2:10; Rom 1:7) Sa dihang midako ang imperyo, milapad ang mga kahulogan niini nga ngalan. Usahay ang pulong nga “mga Romano” nagtumong sa awtoridad sa imperyo nga nagmando; ang terminong “pamaagi sa mga Romano” nagpasabot sa mga paagi sa pagmando sa maong awtoridad. (Ju 11:48; Buh 25:16; 28:17) Sa ubang mga panahon ang pulong nga usa ka “Romano” yanong nagtumong kang bisan kinsa nga nakabaton ug Romanong pagkalungsoranon, bisan unsa man ang iyang nasyonalidad o dapit nga natawhan.​—Buh 16:21.

Sa ulahing kahimtang, ang usa mahimong usa ka Romano pinaagi sa pagpalit sa pagkalungsoranon, sama sa kahimtang sa komander sa kasundalohan nga si Claudio Lisias. O ang usa tingali ipakatawo ingong Romano, nga mao, siya usa ka Romanong lungsoranon sukad sa pagkatawo. Ingon niana si apostol Pablo, kay bisan tuod ang nasyonalidad niya usa ka Hudiyo, ug natawo sa siyudad sa Tarso sa Cilicia nga gatosan ka milya gikan sa Italya, siya usa ka Romano sukad sa pagkatawo.​—Buh 21:39; 22:​3, 25-28; 23:​26, 27; tan-awa ang LUNGSORANON, PAGKALUNGSORANON.

Daghan ug pribilehiyo ug proteksiyon ang usa ka Romanong lungsoranon. Human masakop ang Macedonia niadtong 168 W.K.P., ang kadaghanang Romanong mga lungsoranon wala paapila sa pagbayad ug buhis. Ang Lex Valeria ug ang Lex Porcia, nga gipatuman ingong balaod sulod sa nagkalainlaing panahon tali sa 509 ug 195 W.K.P., nagbaod nga dili ilakip sa paglatigo ang Romanong mga lungsoranon. Ang Lex Valeria nagpatuman sa maong balaod kon ang lungsoranon moapelar sa mga tawo; ang Lex Porcia, nagpatuman sa maong balaod bisan wala ang maong pag-apelar. Sa ulahing panahon, ang mga pag-apelar idirekta ngadto sa emperador. Kon nalangkit ang espesipikong mga kasal-anan nga takos sa kamatayon, ang mga lungsoranon makahangyo nga ipadala ngadto sa Roma, aron didto husayon atubangan sa emperador mismo. (Buh 25:​11, 12) Usa ka seryoso kaayong butang alang kang bisan kinsa nga lapason ang Valeria o ang Porcia nga mga balaod, ingon sa gipakita sa duha ka higayon maylabot kang Pablo.​—Buh 16:37-40; 22:25-29.