YUGO
Usa ka kahoy nga isangon sa abaga sa usa ka tawo, nga ang matag tumoy niini sab-itan ug luwan (itandi ang Isa 9:4), o usa ka kahoy nga isangon diha sa tangkugo sa duha ka igguguyod nga hayop (sagad mga baka) sa dihang magguyod ug galamiton sa pagpanguma o sa usa ka karomata. (Num 19:2; Deu 21:3; 1Sa 6:7) Kini nga kahoy sagad ipahimutang nga may duha ka higot, ug ang matag higot naglikos sa liog sa matag hayop. Imbes mga higot, ang ubang mga yugo adunay mga balabag nga gipasiwil sa isigkakilid sa liog sa mga hayop ug aron dili mahuslo sa liog gigakotan kini ug estrap. Ang mga yugo itaod usab sa mga agtang sa mga hayop diha sa punoan sa mga sungay niini. Ang mga yugo nga isangon sa mga abaga sa mga tawo sa karaang Ehipto aron sa pagpas-an ug tubig ug sa ubang mga palas-anon maoy mga 1 m (3 p) ang gitas-on ug adunay mga higot sa matag tumoy nga sab-itan sa mga luwan.
Mga Termino sa Orihinal nga Pinulongan. Ang Gregong mga termino (zy·gosʹ, zeuʹgos) nga adunay ideya nga usa ka yugo maoy gikan sa pulong nga zeuʹgny·mi, nga nagkahulogang “yugo; duha; dugtong; bugkos; hiusa.” Sagad nga duha ka hayop ang sangonan ug yugo, busa ang Gregong pulong nga zeuʹgos mahimong magpasabot nga usa ka “paris” sa mga hayop, sama sa usa ka “paris nga tukmo.” (Luc 2:24; 14:19) Ang Hebreohanong termino nga tseʹmedh halos katumbas sa Gregong pulong nga zeuʹgos ug mahimong magpasabot nga “duha” (Huk 19:3, 10), “parisan” (1Sa 11:7; 1Ha 19:19, 21), o “medya ektarya,” ang sukod sa yuta nga madaro sa usa ka parisan sa mga torong baka sa usa ka adlaw (1Sa 14:14; Isa 5:10). Apan, ang lahi kaayo nga Hebreohanong pulong (ʽol o ʽohl) nagtumong sa kasangkapan nga gigamit sa pagyugo o sa paghiusa sa mga butang. (Num 19:2) Ang lain pang Hebreohanong termino (moh·tahʹ) gilangkit sa mga yugo (Lev 26:13; Isa 58:6, 9; Jer 27:2; 28:10, 12, 13; Eze 30:18; 34:27) ug diha sa 1 Cronicas 15:15 kini nagtumong sa mga yayongan nga pinaagi niini gipas-an ang Arka. Ang Gregong pulong nga zy·gosʹ, gawas nga nagtumong sa usa ka yugo, mahimong mapadapat sa nagkalainlaing mga butang nga maghiusa sa duha o kapin pang mga butang. Pananglitan, ang balabag sa timbangan nagsilbing “yugo” sa duha ka platilyo; busa, ang zy·gosʹ gihubad nga “timbangan” diha sa Pinadayag 6:5. Sama sa Hebreohanong ʽol (Gen 27:40; Isa 9:4), ang zy·gosʹ mahimong maghubit usab sa yugo nga gigamit sa usa ka tawo sa pagpas-an sa mga luwan nga timbang nga gisab-it sa isigkatumoy sa kahoy.
Mahulagwayong Paggamit. Ang mga ulipon sagad magpas-an ug mga palas-anon (itandi ang Jos 9:23; 1Ti 6:1), ug tungod niini ang yugo haom nga maghawas sa pagkaulipon o pagkasakop ngadto sa laing tawo, sama sa pagkasakop ni Esau kang Jacob (Gen 27:40), o sa pagkasakop ngadto sa usa ka magmamando o sa usa ka nasod (1Ha 12:4-14; 2Cr 10:4-14; Eze 34:27), ingon man sa pagpanglupig ug pag-antos. (Isa 58:6-9) Ang puthawng yugo nagpasabot sa mas grabeng pagkaulipon kay sa kahoyng yugo. (Deu 28:48; Jer 28:10-14) Ug ang pagtangtang o pagbali sa yugo nagpasabot ug kagawasan gikan sa pagkaulipon, pagpanglupig, ug pagpahimulos.—Lev 26:13; Isa 10:27; 14:25; Jer 2:20; 28:2, 4; 30:8; Eze 30:18.
Sa dihang ang siyudad sa Jerusalem napukan ni Haring Nabucodonosor, ang mga molupyo nailalom sa mabug-at nga yugo sa pagkasakop ngadto sa Babilonya. Kini nga yugo ilabinang malisod alang sa mga tawong tigulang nga wala makasinati sa maong kahimtang samtang batan-on pa. (Itandi ang Isa 47:6.) Dayag nga kini ang anaa sa hunahuna ni Jeremias sa dihang siya nagminatay tungod sa kalaglagan sa Jerusalem, nga miingon: “Maayo alang sa tawo nga lig-on ug lawas nga siya magpas-an sa yugo panahon sa iyang pagkabatan-on.” Pinaagi sa pagkakat-on sa pagpas-an sa yugo sa pag-antos samtang batan-on pa, mas sayon alang sa usa ka tawo ang pagpas-an niana sa ulahing bahin sa kinabuhi, ug buhaton kana nga dili mawad-an ug paglaom.—Lam 3:25-30.
Bisan tuod ang mga tawo ug ang mga nasod nanglupig sa uban, si Jehova nga Diyos wala gayod magsangon ug mabug-at, makapasakit nga yugo nganha sa iyang matinumanong mga alagad. Pinaagi sa manalagnang si Oseas, si Jehova nagpahinumdom sa Israel sa iyang maluluy-ong pagpakiglabot: “Pinaagi sa mga pisi sa yutan-ong tawo ako nagbutad kanila, pinaagi sa mga pisi sa gugma, mao nga kanila ako nahisama niadtong nagtangtang ug yugo gikan sa ilang apapangig, ug sa kalumo ako nagdala ug pagkaon sa matag usa.” (Os 11:4) Busa sa pagpakiglabot ni Jehova sa mga Israelinhon, siya nahisama sa usa ka tawong nagtangtang sa yugo aron ang usa ka hayop sayon rang makakaon. Sa diha lamang nga gibali nila ang ilang yugo sa pagpasakop ngadto sa Diyos (Jer 5:5) nga sila nailalom sa malupigong yugo sa kaawayng mga nasod.—Itandi ang Deu 28:48; Jer 5:6-19; 28:14.
Ang Balaod nga gihatag ngadto sa nasod sa Israel maoy usa ka yugo, kay kini nagsangon kanilag mga obligasyon ug mga kaakohan ngadto kang Jehova nga Diyos. Tungod kay balaan, matarong, ug maayo, ang gilatid sa Balaod wala mohatag ug kadaot sa mga Israelinhon. (Rom 7:12) Apan tungod sa ilang pagkamakasasala ug pagkadili-hingpit, sila wala makatuman niini sa bug-os, ug busa kini nahimong usa ka yugo nga ‘sila ni ang ilang mga katigulangan dili makaarang sa pagpas-an’ (kay kini misangpot sa ilang pagkahinukman tungod sa paglapas sa Balaod). Kining puntoha ang gipasiugda ni Pedro, sa dihang iyang gipakita nga dili na kinahanglang sangonan pa ang dili-Hudiyong mga Kristohanon sa pagtuman sa “balaod ni Moises.” (Buh 15:4-11) Ang Balaod mismo wala magpahinabog pagkaulipon, apan ang sala mao ang nagpahinabo niini. (Rom 7:12, 14) Busa ang pagpaningkamot sa usa ka tawo nga makabaton ug kinabuhi pinaagi sa bug-os nga pagtuman sa Moisesnong Balaod maoy imposible gayod. Gawas pa niana, kini magpahinabo kaniya nga “mabilanggo pag-usab sa yugo sa pagkaulipon,” tungod kay, ingong usa ka makasasala ug ulipon sa sala, siya pagahukman sa Balaod, sanglit ang Balaod wala magtagana ug epektibo kaayong halad alang sa sala, dili sama sa lukat ni Kristo.—Gal 5:1-6.
Sa panahon sa yutan-ong ministeryo ni Jesus, ang mga Hudiyo nailalom sa yugo sa Moisesnong Balaod ug nabug-atan usab sa daghang tradisyon sa mga tawo. Labot sa mga eskriba ug mga Pariseo, si Jesu-Kristo miingon: “Sila magbugkos ug bug-at nga mga luwan ug magbutang niini diha sa mga abaga sa mga tawo, apan sila dili buot motarog niini pinaagi sa ilang tudlo.” (Mat 23:4) Busa, gikan sa espirituwal nga panglantaw, ang komon nga mga tawo ang ilabinang “nabug-atan.” Tungod niini si Jesus nakaingon: “Umari kanako, kamong tanang nabudlayan ug nabug-atan, ug ako magapalagsik kaninyo. Isangon diha kaninyo ang akong yugo ug magtuon gikan kanako, kay ako malumog-buot ug mapainubsanon sa kasingkasing, ug kamo makakaplag ug kahayahay alang sa inyong mga kalag. Kay ang akong yugo masayon ug ang akong luwan magaan.” (Mat 11:28-30) Kon ang “yugo” nga anaa sa hunahuna ni Jesus mao ang yugo nga gisangon kaniya sa iyang langitnong Amahan, nan kini magpasabot nga ang uban mahimong magpailalom sa yugo uban kaniya ug siya motabang kanila. Sa laing bahin, kon kini nga yugo mao ang yugo nga isangon ni Jesus sa uban, nan nagtumong kini sa pagpasakop sa kaugalingon ngadto sa awtoridad ug pagtultol ni Kristo ingong iyang tinun-an. Sa Filipos 4:3 si apostol Pablo lagmit naghisgot sa usa ka partikular nga igsoon sa kongregasyon sa Filipos ingong “tiunay nga kayugo,” sa ato pa, usa nga nailalom sa yugo ni Kristo.
Sanglit ang kaminyoon magbugkos sa bana ug asawa, kini nahisama sa usa ka yugo. (Mat 19:6) Busa, kon ang usa ka Kristohanon makigminyo ug usa ka dili-magtutuo, mosangpot kini sa ‘pagkayugo nga dili timbang’ (2Co 6:14), nga tungod niana lisod kaayo nga mahiusa ang ilang hunahuna ug buhat.