Pamatuod nga Gipreserbar sa Diyos

ANG dinasig nga Pulong sa Diyos napasa kanato sa tukma, ug tungod sa maayong pagkapreserbar angay nga pasalamatan nato una ang Awtor sa Bibliya. Tingali dunay 6,000 ka manuskrito ang enterong Hebreohanong Kasulatan o mga bahin niini ug duolan sa 5,000 sa Kristohanong Gregong Kasulatan.

“Ang pamulong ni Jehova molungtad sa walay kataposan.” (1 Pedro 1:25) Apan unsang kadan-agan ang nahatag sa pagdukiduki mahitungod sa pagkapreserbar sa iyang Balaang Pulong?

Unsa ka Kasaligan ang Usa ka Teksto?

Unsa ka kasaligan ang teksto sa Kristohanon Gregong Kasulatan? Kasaligan gayod kaayo, nga dili-ikatandi kon atong palandongon ang ubang mga sinulat nga nakalahutay sukad pa sa kakaraanan. Kining kamatuorana gipasiugda diha sa librong Auf den Spuren Jesu (In Jesus’ Footsteps), ni Gerhard Kroll. Gipakita sa awtor, pananglitan, nga unom lamang ka papiro ang napreserbar sa mga sinulat sa Gregong pilosopo nga si Aristotle (ikaupat nga siglo W.K.P.), ang kadaghanan pinetsahan gikan sa ikanapulng siglo K.P. o human niana. Ang mga sinulat ni Plato (ikaupat nga siglo W.K.P.) maarang-arang. Dunay napulo ka manuskrito sa iyang mga sinulat nga pinetsahaan balik pa sa ika-13ng siglo. Sa kabahin ni Herodotus (ikalimang siglo W.K.P.), dunay duolan sa 20 ka tipak sa papiro nga pinetsahan gikan sa unang siglo K.P. ug sa ulahi. Ang unang kompletong mga manuskrito sa iyang sinulat pinetsahan gikan sa ikanapulong siglo. Ug ang labing ulahi nga mga manuskrito mao ang mga sinulat ni Josephus pinetsahan balik sa ika-11ng siglo.

Kon itandi niini, ang teksto sa Kristohanon Gregong Kasulatan (nakompleto sa unang siglo K.P.) gikuha gikan sa mga tipak gikan sa ikaduhang siglo ug sa kompletong mga kopya gikan sa ikaupat nga siglo. Sumala kang Kroll, dunay 81 ka papiro gikan sa ika-2 ngadto sa ika-7 nga siglo, 266 ka uncial nga manuskrito gikan sa ika-4 ngadto sa ika-10ng siglo, ug 2,754 ka kursibong mga manuskrito gikan sa ika-9 ngadto sa ika-15ng siglo, maingon man sa 2,135 ka leksiyonaryo. Kining tanan nakatabang kanato sa pagtuod sa teksto sa Kristohanon Gregong Kasulatanan. Oo, maayo kini nga pagkapamatuod.

Usa ka Hinungdanong Tipak sa Ebanghelyo ni Juan

Kinsay magdahom nga makakitag kataposang bahin sa bililhong manuskrito sa Bibliya diha sa bungdo sa basura? Apan, mao kanang dapita nga nakit-an ang bililhong tipak sa kapitulo 18 sa Ebanghelyo ni Juan. Nailhan karong adlawa nga John Rylands Papyrus 457 (P⁵²), gipreserbar kini diha sa Manchester, Inglaterra. Sa unsang paagi nadiskobrehan kini, ug nganong importante kaayo kini?

Sa pagpuli sa siglo, nakakalot ang mga arkeologo ug bungdo sa mga tipak nga papiro, lakip sa mga sulat, mga resibo, mga hangyo, ug mga dokumento sa sensus, uban ang daghang mga teksto, sa gawas sa lungsod sa Oxyrhynchus sa distrito sa El Faiyûm, Ehipto. Ang kadaghanan gisulat sa Grego, kining tanan napreserbar sa daghang mga siglo diha sa uga nga balas.

Sa tuig 1920, usa ka koleksiyon niining papiro ang nabatonan sa John Rylands Library sa Manchester. Sa midagan ang napulog-upat ka tuig, ang eskolar nga si C. H. Roberts, namili sa pila ka piraso niini, nakabagat ug pila ka pulong nga daw pamilyar kaniya. Handurawa ang iyang kakurat sa dihang iyang naamgohan nga kini maoy gikan sa Juan kapitulo 18, mga bahin sa Juan 18 bersikulo 31 ngadto sa 33 nga diha sa usa ka kiliran sa tipak ug mga bahin sa mga Juan 18 bersikulo 37 ug 38 diha sa pikas kiliran (ang berso). Kining maong tipak sa papiro napamatud-ang mao ang labing karaang nailhan nga bahin sa manuskrito sa Kristohanon Gregong Kasulatan nga nadiskobrehan sukad. Gisulat sa dagkong mga letra sa Grego nga gitawag uncials, kini nagagikan sa unang-katunga sa ikaduhang siglo sa atong Kumong Panahon.

Ang gidak-on niining tipaka maoy 8.9 por 6.4 sentimetros lamang. Sa unsang paagi nahimong posible ang pagkuha sa petsa niining piraso sa papiro sa tukmang paagi? Pinaagi lamang sa pagsusi sa estilo sa pagsulat, usa ka pagtuon nga nailhang paleography. Ang tanang sulat sa kamot anam-anam nga nausab sa midagan ang mga katuigan, ug niining maong kausaban mailhan ang edad sa usa ka manuskrito, nga gamay ra kaayog sayop sa milabay ang mga tuig. Ang kompletong manuskrito diin gamayng bahin lamang sa maong piraso sa orihinal nga asoy sa Ebanghelyo nga gisulat mismo ni Juan. Malagmit, ang kal-ang maoy 30 o 40 ka tuig lang. Makatino usab kita nga ang asoy ni Juan wala usba sa ulahi ang mga eskriba, kay ang teksto sa tipak nagkauyon man tukma gayod nianang makita diha sa ulahing mga manuskrito.

Sa wala pa kini madiskrobehi, nakiglalis ang mga kritiko nga ang Ebanghelyo ni Juan dili tinuod nga sinulat sa apostol ni Jesus kondili gisulat sa ulahi na, sa hinapos sa ikaduhang siglo. Sa kasukwahi, karon matin-aw gikan niini nga tipak nga ang Ebanghelyo ni Juan naglungtad sa Ehipto sa unang katunga sa ikaduhang siglo K.P., dili ingong linukot nga basahon, kondili diha sa usa ka librong porma sama sa codex. Pagkakatingalahan nga ang daw walay-biling tipak nga papiro epektibong nakapahilom sa mga kritiko!

[Kahon sa panid 31]

PAPIRO

ANG papiro maoy usa ka tanom nga nabuhi sa mabaw, nagbiaw nga mga tubig o mga kalamakan diha sa mga tampi sa hinayng nag-agos nga mga suba, sama sa Nilo. (Job 8:11) Ang papel gikan sa papiro tingali maoy gigamit nga sulatanan sa mga panahon pa ni Abraham. Sa ulahi, ang paggama niini mao ang usa sa pangunang industriya sa karaang Ehiptohanon. Sa paghimo niini, ilang gisunod ang yanong paagi. Ang taas nga subok hangguron ug ilut-od, ang usa ka akob ipilit pababag. Pigsaton kini ug lukoton, ibulad sa adlaw, ug sa ulahi is-ison sa mga liha, kinhason, o garing. Isumpay ang mga pliyego aron mapormang linukot, ang kasagarang gitas-on maoy 4 ug sa 6 ka metros, may napreserbar nga usa ka papiro nga 41 ka metrong gitas-on. Sal-ang-sal-ang, ang mga dahon mahimong pil-on samag-libro nga codex, ang porma sa manuskrito nga popular kaayo sa unang mga Kristohanon.

[Kahon sa panid 31]

PERGAMINO ug KATALAN

ANG ikalimang-siglong Alexandrine Codex, usa nga sa sinugdan nasudlan sa tibuok nga Bibliya, gisulat diha sa usa ka vellum o katalan. Unsa kining materyala, ug sa unsang paagi lahi kini gikan sa pergamino?

Sukad sa unang mga panahon, ang mga pergamino maoy hinimo gikan sa panit sa karnero, panit sa kanding, o panit sa nati nga baka. Giandam kadto pinaagi sa pag-is-is sa balhibo gikan sa gilabhang mga panit, nga giinat diha sa mga bastidor aron mauga. (Itandi ang 2 Timoteo 4:13.) Sa ikatulo ug sa ikaupat nga siglo sa atong Komong Panahon, usa ka kalainan sa mga grado sa materyal gidawat, ang sagalsalon padayong nailhang pergamino, samtang ang pino nailhang katalan. Alang sa katalan, ang nipis nga mga panit sa nati o ang panit sa namatay sa pagkatawo nga mga karnero ang gigamit. Kini mohatag ug nipis, hamis, halos puti nga materyal nga sulatanan nga gamiton alang sa importanteng mga libro hangtod nga naimbento ang printa, nga diin ang paggamit sa papel mas barato ug mas maayo.