Ang Alexandrine Codex
ANG Alexandrine Codex mao ang unang dakong mga manuskrito sa Bibliya nga nagamit sa mga eskolar. Ang diskoberiya niini maoy mitultol sa matukorong kritisismo sa teksto sa Gregong Bibliya alang sa kaayohan sa tanang nagasunod nga mga maghuhubad sa Balaang Kasulatan. Sa unsang paagi ug kanus-a kini mitungha?
Si Kyrillos Loukaris, patriarka sa Alexandria, Egypt, maoy bantogang tigkolektag mga libro, ug sa tuig 1621, sa dihang nahimo siyang patriarka sa Constantinople, Turkey, iyang gidala kining Codex Alexandrinus. Tungod sa kagubot diha sa Tungang Silangan, hinunoa, ug sa posibilidad nga ang manuskrito madaot kon mahulog ngadto sa mga kamot sa mga Muslim, gibati ni Loukaris nga mas luwas kini didto sa Inglaterra. Busa, sa 1624 iyang gitanyag kini ngadto sa ambasador sa Britanya diha sa Turkey ingong gasa alang sa Ingles nga hari, si James I. Namatay ang hari una pa mahatag kining maong manuskrito, busa gihatag kini sa iyang manununod, si Charles I, sa milabay ang tulo ka tuig.
Bililhon ba kining manuskritoha ingon sa pagtuo niini ni Kyrillos Loukaris? Oo. Kini pinetsahan balik pa sa unang yugto sa ikalimang siglo K.P. Daghang mga eskriba ang nakabahin sa pagsulat niini, ug ang bug-os nga teksto natul-id. Gisulat kini diha sa katalan, duha ka tudling sa usa ka panid, sa uncial (dagko) nga mga letra nga walay mga kal-ang tali sa mga pulong. Ang kadaghanang bahin sa Mateo nawala, sama sa ubang mga bahin sa Genesis, Salmo, Juan, ug 2 Corinto. Karong adlawa opisyal nga ginganlang Codex A, kini nasudlan ug 773 ka dahon ug nagpabiling unang saksi nga may dakong bili.
Ang kadaghanang mga manuskrito sa Bibliya gibutang diha sa duha ka grupo, kun mga pamilya, tungod sa kaamgiran nga naglungtad tali kanila. Mitungha kini sa dihang ang mga eskriba mihimog mga kopya gikan sa samang tuboran, o duol nga mga pananglitan. Diha sa Alexandrine Codex, hinunoa, ang mga eskriba daw nabalaka sa pagtigom sa mga pagbasa gikan sa nagkalainlaing mga pamilya aron sa pagtagana ug usa ka maayong teksto kon mahimo. Sa pagkatinuod, napamatud-an kining mas daan ug mas maayo kay sa bisan unsang Gregong mga manuskrito nga gigamit ingong basehanan alang sa King James Version sa 1611.
Ang Alexandrine nga pagbasa sa 1 Timoteo 3:16 nakapukaw ug daghang kontrobesiya sa dihang gipatik kini. Ang King James Version dinhi mabasa: “Ang Diyos nadayag diha sa lawas,” sa pagpunting kang Kristo Jesus. Apan diha niining karaang codex, ang minubong pulong alang sa “Diyos,” naporma sa duha ka Gregong mga letrang “ΘC,” mopatim-aw nga sa orihinal mabasang “ΟC,” ang pulong alang sa “kinsa.” Sa dayag, kini nagkahulogan nga si Jesu-Kristo dili mao ang “Diyos.”
Mikabat una ug kapin sa 200 ka tuig ug ang diskoberiya sa ubang mas daang mga manuskrito nagasuportar sa paghubad sa “kinsa” o “unsa” ingon nga husto. Si Bruce M. Metzger diha sa iyang Textual Commentary on the Greek New Testament miingon: “Walay uncial (unang paagi sa pagsulat) nga mas una kay sa ikawalo o ikasiyam nga siglo . . . ang nagasuportar sa θεός [the·osʹ]; ang tanang karaang mga bersiyon nagbanabana sa paggamit sa ὅς kun ὅ; ug walay patristikanhong magsusulat nga una pa sa kataposan sa ikatulong bahin sa ikaupat nga siglo ang nagpamatuod sa pagbasa sa θεός [the·osʹ].” Karong adlawa, ang kadaghanang mga hubad nagkauyon sa pagtangtang sa bisan unsang pagpunting sa “Diyos” niining tekstoha.
Sa 1757 ang Royal Library sa hari nahimong bahin sa British Library, ug kining maayong codex karong adlawa klarong gipasundayag diha sa lawak sa manuskrito sa British Museum. Kini maoy usa ka bahandi nga takos tan-awon.