Pagmando sa Klero—Kini ba ang Sulbad?

ANG mga tawo sa tibuok nga kalibotan gipul-an na sa inhustisya, pagdaogdaog, ug politikanhong pagkadaotan. Gusto nila ang butang nga mas maayo, nga madayag gikan sa ilang mga singkamot nga mailisan ang politikanhong mga pangulo. Apan talagsa ra kon makahimo man nga ang bag-ong mga pangulo makahatag katagbawan sa mga tawo.

Ang pipila nagahunahuna nga ang pagmando sa klero mosangpot sa maarang-arang nga kagamhanan. Nagtuo sila nga madala sa mga klerigo ang diyosnong mga hiyas nganha sa kahikayan sa kagamhanan. Lagmit maoy uban niini sa hunahuna nga ang klerong si Marion (Pat) Robertson, usa nga nagtinguha sa pagkapresidente sa U.S. sa 1988, miampo nga makadaog untag politikanhong katungdanan ang “diyosnong mga tawo.” Apan tinuod ba nga sulbaron niini ang panginahanglan sa mas maayong mga magmamando?

Sa Dihang ang Uropa Gimandoan sa Klero

Panahon sa Edad Media, ang klero nagbatog dako kaayong sekular nga gahom. Aw, ang mga papa nakapurongpurong ug nakapalagpot sa mga hari! Sa 800 K.P., si Papa Leo III mipurongpurong sa Frankish nga haring Karlomagno ingong emperador sa Balaan Romanhong Imperyo. Sulod sa usa ka libo ka tuig, kining imperyoha mihawas sa panaghiusa sa Simbahan ug Estado, ug nianang panahona gipahimuslan sa klero ang nagkadaiyang sukod sa gahom ibabaw sa sekular nga mga awtoridad.

Sugod sa ika-11ng siglo, ang papado maoy mibanos sa papel sa pagkapangulo sa Uropa. Niining bahina, ang The Columbia History of the World, nga giedit ni John Garraty ug Peter Gay, nagaingon: “Ang simbahan mao ang kinalabwang kagamhanan sa Uropa.” Kining libroha nagaingon usab nga ang simbahan “nakapatuman ug labawng politikanhong gahom kay sa bisan unsang laing kagamhanan sa Kasadpan.” Unsa ang kahimtang sa mga tawo ilalom sa pagmando sa klero?

Walay mausa ang may kagawasan sa pagsimba sumala sa gusto niya o pagpahayag sa mga hunahuna nga nahisupak niadtong iya sa klero. Ang maong pagkadili-matinugoton sa klero mimugna sa usa ka palibot sa kahadlok sa tibuok Uropa. Gitukod sa simbahan ang Inkwisisyon aron wagtangon ang mga tawo nga nangahas sa pagbatog laing mga pagtuo. Sila, nga giisip nga mga erehes, gitaral ngadto sa atubangan sa mga Inkwisitor, nga nagsakit kanila aron sila mohimog mga pagsugid. Kasagaran, kadtong nakaplagang sad-an gisunog diha sa estaka.

Mahitungod sa pagmando sa klero sa Espanya, ang The Columbia History of the World nagaingon: “Ang mga gubat ug ang ideolohiya sa krusada naghugpong sa nagsunod-sa-naandan ug garbosong aristokratang matang ug sa klero nga maoy nakabaton sa tanang gahom sa gobyerno. Ang intelektuwal nga kinabuhi nainutil tungod sa pagsensura ug sa Inkwisisyon, nga gigamit batok kang bisan kinsa nga mosupak sa opisyal nga teolohiya o polisa sa gobyerno.”

Sa iyang librong The Age of Faith, si Will Durant miingon: “Sa paghatag sa tanang pagtugot nga gikinahanglan sa usa ka historyano ug gitugot sa usa ka Kristohanon, kinahanglang iklasipikar nato ang Inkwisisyon, uban ang mga gubat ug mga paglutos sa atong panahon, ingong apil sa labing itom nga mga mantsa sa rekord sa katawhan, nga nagpadayag sa kabangis nga wala hisayri diha sa mananap.” Sa Edad Media, ang pagmando sa klero nagpasabot sa pagpukgo sa personal nga mga kagawasan.

Ang Protestante bang repormador si John Calvin lahi sa Katolikong klero? Aw, palandonga kon unsay nahitabo sa dihang si Michael Servetus mikalagiw gikan sa paglutos sa Katsilang klero ug nadakpan sa Geneva, Switzerland. Didto, gitukod ni Calvin ang usa ka komunidad nga gimandoan niya ug sa iyang mga ministro uban ang absolutong gahom. Kay si Servetus wala man motuo sa Trinidad, nakab-ot ni Calvin ang butang wala makuha sa Inkwisisyon. Si Servetus gihukman sa kamatayon tungod sa pagkaerehes ug gisunog sa estaka. Sa ingon si Calvin nagpakita sa samang pagkadili-matinugoton sama ra sa Katolikong klero.

Ang paggahom sa klero sa sekular nga mga gobyerno nagpasabot ba sa kalinaw alang sa katawhan sa Uropa? Wala, sa tinuoray. Inay makatagamtam ug kalinaw, giantos nila ang katuigan sa pakiggubat nga gisibahan sa klero. Gilansad ni Papa Urbano II ang Unang Krusada ug niana misugod ang sunodsunod nga mga gubat nga milungtad ug 200 ka tuig. Dugang pa, ang mga gubat nga gisibahan sa klero batok sa mga tawong giisip nga mga erehes misangpot sa pagkamatay sa kaliboan ka mga lalaki, mga babaye, ug mga bata.

Ang pagmando sa klero nakahanaw ba sa pagkadaotan? Wala bisan gamay. Ang librong A History of the Modern World, ni R. R. Palmer ug Joel Colton, nagaingon: “Nga mausbawon ang kinabuhi sa simbahan gidaot sa kuwarta. Walay mausa ang nagtuo sa panghiphip; apan nasayod ang tanan nga daghang tag-as-katungdanang klero (sama sa daghang tag-as nga opisyales sa gobyerno karong adlawa) ang mahiphipan.” Ang pagkadaotan taliwala sa klero maoy kasagarang reklamo.

Ang pagmando sa klero misangpot ba sa kaluoy alang sa kasagaran nga katawhan? Wala gayod. Pananglitan, tagda kon unsay nahitabo sa dihang naangkon ni Kardinal Richelieu sa Pransiya ang paggahom sa kahikayan sa gobyerno panahon sa paghari ni Louis XIII. Ang librong The History of the Nations, nga giedit ni Henry Cabot Lodge, nag-ingon nga ang kang Richelieu nga “polisa gibase sa pagkadaot sa Pranses nga mga kagawasan.”

Sa Mexico panahon sa ika-17ng siglo, ang Indian nga mga lungsod kadaghanan gimandoan sa klero. Sumala sa librong Many Mexicos, ni Lesley Simpson, giisip sa klero ang puwestong latosanan “nga usa ka bililhong tabang sa pagsilsil ug pagmentenar sa Kristohanong mga maayong hiyas, ingon man pagsilot sa sekular nga mga sala.”

Busa pinaagi sa mga basahon sa kasaysayan kita makasusi sa rekord sa pagmando sa klero latas sa kasiglohan. Unsay gipadayag sa maong rekord? Makalilisang nga kawalay-pagtagad sa kalipay, kaayohan, ug mga kagawasan sa kasagarang katawhan. Sa pagkamatuod, ang pagmando sa klero maoy dili-maantos nga pagdiniktador. Sumala sa gisulat ni Daniel Defoe diha sa iyang basahong The True-Born Englishman: “Ug bahin sa tanang hampak nga niana natunglo ang katawhan, ang pagdiniktador sa klero mao ang pinakadaotan.”

Nan, dayag nga ang pagmando sa klero dili mao ang sulbad sa panginahanglan sa tawo sa mas maayong kagamhanan. Busa, kinsa ang atong dangpan? Ang tubag mahimong mabatonan sa tanan, sumala sa atong makita.

[Hulagway sa panid 4]

Ang Protestanteng si Calvin nagpakita sa pagkadili-matinugoton sama sa Katolikong klero

[Kapsiyon]

Kortesiya sa Trustees of the British Museum