Ang Dili-makalimtang Lunop
MGA 4,300 ka tuig kanhi, usa ka malaglagong baha mibuhagay sa yuta. Sa usa ka dakong pagbanlas, napapha niini halos ang tanang buhing linalang. Grabe kaayo nga baha kadto nga kini nagbilin ug dili-mapala nga impresyon sa katawhan, ug napasa sa matag kaliwatan ang sugilanon ngadto sa sunod nga kaliwatan.
Duolan sa 850 ka tuig human sa Lunop, gisulat sa Hebreohanong magsusulat nga si Moises ang asoy bahin sa tibuok-yuta nga Baha. Kini napreserbar diha sa basahon sa Bibliya sa Genesis, diin atong mabasa ang tin-aw nga mga detalye diha sa mga kapitulo 6 ngadto sa 8.
Ang Asoy sa Bibliya Bahin sa Lunop
Gihatag sa Genesis ang mga detalye niini, dayag sa usa nga nakakita niini: “Sa ikaunom ka gatos ka tuig sa kinabuhi ni Noe, sa ikaduha nga bulan, sa ikapulo ug pito ka adlaw sa bulan, niadto gayod nga adlawa mibuhagay ang tanang mga tubod sa dagkong kahiladman sa yuta ug ang mga tamboanan sa mga langit nangaabli. Ug miabot ang lunop ug kap-atan ka adlaw sa ibabaw sa yuta, ug mitubo ang mga tubig ug nagapalutaw sa arka ug kini milutaw sa ibabaw sa yuta. Ug milunop ang mga tubig sa hilabihan gayod sa ibabaw sa yuta ug gisalanapan ang tanang mga bukid nga hatag-as nga diha sa ilalom sa tibuok nga langit.”—Genesis 7:11, 17, 19.
Mahitungod sa epekto sa Lunop diha sa buhing mga butang, ang Bibliya nagaingon: “Ug nangamatay ang tanan nga unod nga nagalihok sa ibabaw sa yuta, ang mga langgam, ang mga kahayopan, ug ang mga mananap nga nagakamang sa ibabaw sa yuta, ug ang tanang mga tawo.” Apan, si Noe ug ang pito pa ka tawo naluwas, uban sa usa ka parisan sa tanang matang sa mga mananap, sa nagalupad nga mga linalang, ug sa linalang nga nagalihok sa yuta. (Genesis 7:21, 23) Ang tanan nabuhi diha sa dakong naglutawlutaw nga arka nga duolan sa 133 metros ang gitas-on, 22 metros ang gilapdon, ug 13 metros ang gihabugon. Sanglit ang obra sa arka mao nga kini kinahanglang dili-masudlag tubig ug nga kini magpabiling maglutaw, dili lingin ang ilalom niini, dili talinis ug dulong, walay makina sa pagpadagan, o timon. Ang arka ni Noe maoy usa ka rektanggulo, samag-kahon nga sakyanan.
Lima ka bulan human nagsugod ang Baha, ang arka nahitungtong sa mga bukid sa Ararat, nga nahimutang sa sidlakang Turkey karong adlawa. Si Noe ug ang iyang pamilya migawas sa arka ngadto sa mamala nga yuta usa ka tuig human misugod ang Lunop ug gisugdan pag-usab ang normal nga kalihokan sa kinabuhi. (Genesis 8:14-19) Sa ulahi, ang katawhan midaghan nga igo sa pagsugod ug pagtukod sa siyudad sa Babel ug sa dili-maayog dungog nga torre duol sa Subang Euprates. Gikan didto ang mga tawo anam-anam nga nakatag sa tanang bahin sa yuta sa dihang gilibog sa Diyos ang pinulongan sa katawhan. (Genesis 11:1-9) Apan unsay nahitabo sa arka?
Nagapangita sa Arka
Sukad sa ika-19ng siglo, dihay daghang mga pagsulay sa pagpangita sa arka sa kabukiran sa Ararat. Kining mga bukira dunay duha ka dagkong mga tumoy, ang usa maoy 5,165 metros ang gihabugon ug ang lain maoy 3,914 metros. Ang mas hataas sa duha kanunay matabonan ug niyebe. Tungod sa mga kausaban sa klima human sa Lunop, ang arka sa ulahi nalubong sa niyebe. Ang ubang mga tigsusi hugot nga nagtuo nga atua gihapon didto ang arka, nalubong sa ilalom kaayo diha sa usa ka bukid nga yelo. Sila nangangkon nga dihay mga yugto nga natunaw ang yelo nga temporaryong nakapagim-aw ug diyutay sa bahin sa arka.
Ang librong In Search of Noah’s Ark mikutlo kang George Hagopian, nga taga Armenia, nga nangangkon nga iyang nakatkat ang Bukid Ararat ug nakakita sa arka niadtong 1902 ug sa 1904. Sa unang pagduaw, siya miingon, siya aktuwal nga nakasaka sa ibabaw sa arka. “Mibarog ako ug gitan-aw ang tibuok arka. Kadto taas kaayo. Ang gihabugon maoy mga 12 ka metros.” Mahitungod sa iyang nakita sa ikaduhang pagduaw, siya miingon: “Wala akoy nakitang mga kurba. Kadto dili sama sa ubang mga barko nga akong nakita sukad. Ang hitsura niadto daw usa ka plat ug ilalom nga barge.”
Gikan sa 1952 ngadto sa 1969, si Fernand Navarra mihimog upat ka pagsulay sa pagpangitag ebidensiya sa arka. Sa iyang ikatulong panaw ngadto sa Bukid Ararat, miagi siya sa usa ka lungag diha sa usa ka bukid nga yelo, diin nakakita siyag usa ka dakong itom nga kahoy nga nalubong sa yelo. “Maorag taas kaayo kadto,” siya miingon, “ug tingali sumpay pa kini sa ubang mga bahin sa kasko sa barko. Pauyon sa lugas sa kahoy lamang ang akong maputol hangtod akong nasip-ak ang usa ka piraso nga mga 1.5 ka metros ang gitas-on.”
Si Propesor Richard Bliss, usa sa daghang eksperto nga nakasusi sa kahoy, miingon: “Ang sampol nga kahoy ni Navarra maoy usa ka sagbayan ug nabulitan ug alkitran. Kini dunay mitsa ug lungag sa mitsa. Ug kini dayag nga tinabas sa kamot ug gipormang kuwadrado.” Ang gibanabanang edad sa kahoy maoy mga upat o lima ka libo ka tuig.
Bisag dihay mga paningkamot sa pagpangita sa arka diha sa Bukid Ararat, ang tino nga pamatuod mao nga kadto gigamit sa pagluwas diha sa usa ka malaglagong baha nga makita diha sa sinulat nga rekord sa maong hitabo diha sa basahon sa Bibliya sa Genesis. Ang kalig-onan sa maong rekord makita sa daghan kaayong mga kasugiran bahin sa lunop taliwala sa karaang mga tawo sa tibuok kalibotan. Palandonga ang ilang pamatuod diha sa mosunod nga artikulo.
[Hulagway sa panid 4, 5]
Ang arka makakarga ug samang kapasidad sa 10 ka tren nga dekarga nga dunay mga 25 ka Amerikanhong bagon ang matag usa!