Unsay Daotan sa Paghigugma sa Salapi?

SI Paul ug Mary adunay usa ka supermarket diha sa pobre nga komunidad sa Aprika.a Kuging nagtrabaho sa adlaw ug gabii, sila nakasapi ug daghang salapi. Sa ulahi si Mary nakapasigarbo sa iyang dako nga balay nga puno sa mahalong mga muwebles. Labot kang Paul, siya nakamanehog mahalon nga awto.

Usa ka adlaw giduol si Paul sa usa ka grupo nga supak sa kagamhanan. Sila namugos: “Buot namo nga modonar ang inyong negosyo ug [$100] kada bulan sa pagsuportar sa among kawsa.” Kay dili buot nga may dapigan sa pakig-away sa politika, si Paul ug Mary maisogong mibalibad. Tungod sa ilang neyutral nga baroganan, sila gidudahan nga nagadawat ug pinansiyal nga tabang gikan sa kagamhanan. Sa usa ka hinapos sa semana, samtang si Paul ug Mary wala diha sa lungsod, ang ilang tindahan gilungkab, ug ang ilang awto ug maanindot nga balay gisunog.

Usa ka makasubo nga asoy, tinuod, apan kita ba makakat-on gikan niana? Daghan niadtong nangamas pag-ayo aron madato tingali wala hampaka sa kalamidad nga naghikaw kanila sa ilang mga bahandi, apan komosta ang umaabot? Nganong ang Bibliya nag-ingon nga “kadtong maikagon gayod nga mahimong dato mangahulog sa panulay ug sa bitik ug sa daghang binuang ug makadaot nga mga pangibog, nga magaunlod sa mga tawo ngadto sa kamatayon ug pagkalaglag”?​—1 Timoteo 6:9.

Usa ka Timbang nga Panglantaw sa Salapi

Sumala sa Bibliya, kinahanglang tagan-an sa matuod nga Kristohanon ug materyal nga mga panginahanglan ang iyang mga sakop sa pamilya nga nagsalig kaniya. Ang mga kahimtang, sama sa pagkawalay-trabaho o suliran sa panglawas, usahay nagpahimo niini nga malisod. Sa laing bahin, ang Kristohanon nga kinabubut-ong dili motagana sa iyang pamilya “naglimod sa pagtuo ug labi pa siyang daotan kay sa tawong walay pagtuo.”​—1 Timoteo 5:8.

Diha sa ubang mga komunidad sa banika, ang mga tawo nagadepende sa pagpanguma alang sa ilang pangabuhian pinaagi sa pagpananom ug ilang kaugalingong pagkaon ug sa pagbuhig mga hayop sa uma. Ang uban wala kaayoy gamit sa salapi, nagabaton sa mga panginahanglan sa kinabuhi pinaagi sa pagbaylo sa mga manggad ug sa mga serbisyo. Apan, ang labing komong paagi sa pagtagana sa mga tigpangitag kabuhian alang sa ilang mga pamilya mao ang usa ka matang sa trabaho. Ilang gamiton ang salapi nga makita sa pagpalit ug makaon ug ubang mga butang nga makahatag ug dugang kaayohan sa ilang pamilya. Dugang pa, ang salapi nga maalamong matigom makahatag ug igong panalipod sa mga panahon sa kalisod o kalamidad. Pananglitan, kini mahimong gamiton sa pagbayad sa mga gastos sa medisina o sa paghimog dagkong mga ayohonon sa balay. Maoy hinungdan nga realistikanhong nag-ingon ang Bibliya nga ang “salapi usa ka panagang” ug nga kini “magatubag sa tanang mga butang.”​—Ecclesiastes 7:12; 10:19.

Sanglit daghan man ug mahimo ang salapi, adunay kapeligrohan nga maugmad ang dili-realistikanhon nga panglantaw sa gahom niini. Ang Kristohanon kinahanglang mahibalo sa mga limitasyon niini kon itandi sa ubang mas hinungdanong mga butang. Pananglitan, gitandi sa Bibliya ang bili sa salapi sa diyosnong kaalam, nga nagaingon: “Ang kaalam maoy usa ka panagang maingon man ang salapi usa ka panagang; apan ang bentaha sa kahibalo mao nga kana nga kaalam magabantay sa kinabuhi sa nagabaton niini.” (Ecclesiastes 7:12) Sa unsang paagi ang diyosnong kaalam dunay bentahang ingon niini kay sa salapi?

Usa ka Leksiyon Gikan sa Nangagi

Ang mga hitabo sa Jerusalem sa tuig 66 K.P. nag-ilustrar sa bentaha sa diyosnong kaalam kay sa salapi. Human napaatras ang misulong nga kasundalohang Romano, ang mga Hudiyo sa Jerusalem dayag nga nagtuo nga ang mga palaaboton sa negosyo karon maayo. Gani, sila misugod sa paghimog ilang kaugalingong salapi sa pagsaulog sa ilang bag-ong napalgang kagawasan. Ang ilang mga sensilyo gipatikan, sa Hebreohanon, sa mga ekspresyong sama sa “Alang sa kagawasan sa Sion” ug “Jerusalem nga Balaan.” Matag bag-ong tuig, sila naghimog bag-ong mga sensilyo nga may mga inskripsiyon nga nagpaila niini ingong “tuig ikaduha,” “tuig ikatulo,” ug “tuig ikaupat.” Nakakalot pa gani ang mga arkeologo ug pipila ka talagsaong mga sensilyo nga may inskripsiyong “tuig ikalima,” nga katumbas sa tuig 70 K.P. Gilantaw ba sa Hudiyohanong mga Kristohanon ang bag-ong Hudiyohanong salapi ingon nga balidong simbolo sa dumalayong kagawasan?

Wala. Tungod kay ilang gibutang sa hunahuna ang mga pulong sa kaalam sa ilang Agalon. Gitagna ni Jesus ang pagsulong sa Romano nga nahitabo sa 66 K.P. Iyang gitambagan ang iyang mga sumusunod nga kon kini mahitabo, kinahanglang ‘mogawas sila sa Jerusalem.’ (Lucas 21:20-22) Ang kasaysayan nagpamatuod nga mao kanay gihimo sa Hudiyohanong mga Kristohanon. Sila dayag nga andam sa pag-antos sa pagkawala sa propiedad, kabtangan, ug kahigayonan sa negosyo tungod sa pagpahawa sa Jerusalem. Sa milabay ang upat ka tuig, mibalik ang mga sundalong Romano ug gilikosan ang siyudad.

“Daghan kaayong bulawan ang Siyudad,” sumala pa sa usa ka nakasaksi sa hitabo, ang manalaysay nga si Josephus. Apan ang hilabihan ka daghan sa salapi wala makaluwas sa Jerusalem gikan sa kagutom, nga “misamot ka grabe” ug “gilamoy ang tibuok mga banay ug mga pamilya.” Gitulon sa ubang mga molupyo ang mga sensilyong bulawan ug misulay sa pag-ikyas sa siyudad. Apan sila gipatay sa ilang mga kaaway, gihiwa ang ilang mga tiyan aron makuha ang salapi. “Alang sa sapian,” misaysay si Josephus, “sama ka peligroso ang pagpabilin sa Siyudad sa pagkalagiw gikan niana; tungod sa katarongan nga siya usa ka takas daghan ang gipamatay tungod sa iyang salapi.”

Walay unom ka bulan sukad nagsugod ang paglikos, ang Jerusalem nalaglag, ug kapin sa usa ka milyong mga molupyo niini ang nangamatay tungod sa kagutom, kamatay, ug sa espada. Ang paghigugma sa salapi nakabuta sa daghan, nga nagbanlod kanila sa kamatayon ug kalaglagan, samtang ang pagpadapat sa mga pulong sa kaalam nakapaarang sa Hudiyohanong mga Kristohanon sa pag-ikyas.

Dili lamang kadto ang bugtong hitabo sa kasaysayan nga wala makatabang ang salapi sa katawhan sa panahon sa kalisod. Pagkabangis nga agalon ang salapi! (Mateo 6:24) Dugang pa, kini magkuha usab sa imong presenteng kalipay.

Mga Kalipay nga Dili Mapalit sa Salapi

Ang pagpangamas nga mahimong dato makabuta sa mga tawo sa daghang kalipay nga dili magkinahanglan ug daghang salapi. Palandonga, pananglitan, ang malipayong relasyon sa pamilya, matuod nga mga higala, mga katingalahan sa kinaiyahan, matahom nga pagsalop sa adlaw, ug ang makahihilap nga paglipak, ang daghag bituon nga kalangitan, ang mga kalaki sa mga hayop, o ang mga bulak ug mga kahoy diha sa wala-kahilabting lasang.

Tinuod, ang ubang mga tawong dato adunay mas daghang panahon sa pagtagamtam sa gihisgotan sa ibabaw nga mga kalipay, apan ang kadaghanan kanila hilabihan ka okupado sa pagtipig ug sa pagpadaghan sa ilang bahandi. Katingalahan man nga pamation, ang kalipay kasagarang maikyason bisan niadtong hamugaway. Kini nakapahibulong sa modernong mga tigdukiduki. “Unsaon nato sa pagpatin-aw sa kamatuoran nga ang usa ka butang nga maikagon kaayong gipangagpas sa daghan kaayong tawo, ug gituohan nga usa ka matang nga tambal-sa-tanan, sa dihang mabatonan na mohatag ug nagkalainlaing mga epekto gikan sa makapahigawad ngadto sa mangil-ad nga kasinatian?” nangutana si Thomas Wiseman diha sa iyang librong The Money Motive​—A Study of an Obsession.

Usa ka butang nga makakuha sa kalipay sa tawong dato mao ang kalisod sa pag-ila kon kinsa ang iyang tinuod nga mga higala. Naeksperyensiyahan kana sa dato nga Haring Solomon nga “sa dihang modaghan ang maayong mga butang, magadugang ang magakaon niini.” (Ecclesiastes 5:11) Daghang tawong dato nag-antos usab sa kabalaka sa pagpaningkamot nga mahuptan o modako ang bili sa ilang bahandi. Kini makakuha kanila sa kalipay sa pagkatulog. Ang Bibliya nagpatin-aw: “Matam-is ang katulog sa usa ka mamumuo, bisan siya magakaon ug diyutay o daghan; apan ang kadagaya sa usa ka tawong dato dili motugot kaniya sa pagkatulog.”​—Ecclesiastes 5:12.

Ang paghigugma sa salapi makadaot sa mga relasyon sa pamilya ug sa mga higala tungod kay basin mohatag kini ug pagsulay sa usa ka tawo sa paghimog mga buhat sa panglimbong ug krimen. Daghang mahigugmaon sa salapi sagad modangop sa pagpanugal. Makasubo, ang pangibog sa pagpanugal kausa na lang nakatukmod sa daghan ngadto sa utang. “Sa panahong makigkita sila kanako,” miingon ang usa ka sikyatrista sa Habagatang Aprika, “[mga sugarol nga dili-makapugong] sagad dili na makausab o dili na matabangan, nawad-an na silag mga trabaho, mga negosyo, ug mga panimalay, ug sagad gibiyaan na sila sa ilang mga pamilya.” Pagkatinuod sa pasidaan sa Bibliya: “Ang tawong matinumanon makabaton ug daghang panalangin, apan kadtong nagadali nga makabaton ug bahandi dili magpabiling walay sala.”​—Proverbio 28:20.

“Kini Tuboan ug mga Pako . . . ug Molupad sa Halayo”

Ang laing katarongan nga peligroso kaayo ang gugma sa salapi mao nga ang tawhanong mga kagamhanan napamatud-ang dili gayod bug-os makakooperar o makapaneguro nga magpabilin ang malig-on nga balor sa salapi sa tibuok kalibotan; ni nakasanta sila sa pag-us-os sa ekonomiya, sa krisis, ug mga pagkahapay sa stock-market. Ang panglimbong, pangawat, ug implasyon o pagtaas sa prisyo sa palaliton nagpasiugda usab sa pagkatinuod sa dinasig nga mga pulong: “Ayaw paghago sa imong kaugalingon sa pagkadato. Hunong gikan sa imong kaugalingong kaalam. Ibutang mo ba ang imong mata niana, nga wala may bili kini? Kay seguro gayod kini tuboan ug mga pako sama sa agila ug molupad sa halayo ngadto sa langit.”​—Proverbio 23:4, 5.

Implasyon. Kanang sulirana tino nga dili lamang makita sa pobreng mga nasod. Sayo niining sigloha, ang kusog nga pagtaas sa implasyon mihampak sa industriyalisadong mga nasod sa sentral nga Uropa. Pananglitan, sa wala pa ang Gubat sa Kalibotan I, ang mark sa Aleman hapit motumbas sa shilling sa Britanya, sa franc sa Pranses, o sa lira sa Italya. Sa milabay ang napulo ka tuig, ang shilling, franc, ug lira kapin kun kulang motumbas ug 1,000,000,000,000 ka mark. Unsay epekto sa nagtaas nga implasyon diha sa mga tawo sa sapiang mga katilingban? “Kon hukman sa nahitabo sa napilding Sentral nga mga Gahom sa sayo sa mga tuig sa 1920,” miingon si Adam Fergusson diha sa iyang librong When Money Dies, “nan ang [pagkahugno sa panalapi] mopatunghag kahakog, kapintasan, kagul-anan, ug pagdumot, nga sa dakong bahin namugna tungod sa kahadlok, nga walay katilingban ang makalahutay nga dili-madaot ug dili-mausab.”

Sa 1923, gihatagag bag-ong balor sa Alemanya ang iyang kuwarta pinaagi sa pagpapas sa 12 ka sero aron ang 1,000,000,000,000 daang mark kalit nga mitumbas sa usa ka bag-ong mark. Kining palakawa nakapahunong sa implasyon apan may malaglagong mga epekto kini sa uban. Si Fergusson mipatin-aw: “Ang pagtukod-pag-usab sa kalig-on sa panalapi, nga nakahapay sa linibo, nagkuha gikan sa milyon-milyon sa ilang mga pangabuhian, ug nakapatay sa mga paglaom sa milyon-milyon pa, nga sa dili-direkta nagbayad ug makalilisang nga kantidad nga gibayran sa tibuok kalibotan.” Dayag, ang “makalilisang nga kantidad” nga anaa sa hunahuna sa awtor mao ang pagkatukod sa Nazismo ug ang Gubat sa Kalibotan II.

Ang dagkong pundo sa bangko nga nagpakyas sa daghan kaayo sa nangagi angay mahimong usa ka tinuod nga pasidaan niining mga panahon sa tibuok-kalibotan nga pagkawalay-kasegurohan sa ekonomiya. Ang Anak sa Diyos mismo nagpasidaan nga ang salapi mapakyas, nga dayag napakyas na sa daghang higayon. (Lucas 16:9) Apan ang labing dako ug labing kaylap nga kapakyasan sa panalapi modangat sa dihang ipakanaog ni Jehova nga Diyos ang paghukom niining daotang kalibotan. “Ang bililhong mga butang dili magpulos sa adlaw sa kaligutgot, apan ang pagkamatarong mismo magaluwas gikan sa kamatayon.”​—Proverbio 11:4.

Nan, pagkahinungdanon nga paningkamotan sa matag usa kanato nga mahuptan ang matarong nga baroganan sa atong matuod nga mga Higala, si Jehova nga Diyos ug si Jesu-Kristo!

Ang Tuboran sa Dumalayong Kalipay

Si Paul ug si Mary, nga gihisgotan sa sinugdan, maoy mga Saksi ni Jehova. Sa daghang tuig sila nakig-ambit sa bug-os panahong buluhatong pag-ebanghelyo. Ugaling, ang ilang pangibog sa mga bahandi nagtukmod kanila sa paghunong sa pagtambong sa mga tigom sa Kristohanong kongregasyon, ug sila mihunong sa pagpakig-ambit sa ilang pagtuo diha sa publikong ministeryo. Apan sila nakamata. “Karon nakita ko nga wala gayoy kapuslanan ang paggugol sa tanan nakong panahon ug kusog sa usa ka butang nga mawagtang sa pipila ka minutos,” miingon si Mary human nga gikawatan ug gilungkab ang iyang balay. Makapalipay, kining magtiayona nakakat-on sa pagtulon-an samtang dili pa ulahi ang tanan. Oo, ang labing dakong kadaot nga ipahinabo sa paghigugma sa salapi mao nga kini mokuha sa tawo sa inuyonang relasyon uban kang Jehova nga Diyos ug kang Jesu-Kristo. Kon wala kining maong mga Higala, unsa pay paglaom nga kita makalabang-buhi sa kataposan niining daotang kalibotan ngadto sa gisaad nga bag-ong kalibotan sa pagkamatarong?​—Mateo 6:19-21, 31-34; 2 Pedro 3:13.

Busa giisip man nimo ang imong kaugalingon nga dato o kabos, pagbantay nga dili maugmad ang paghigugma sa salapi. Paningkamot nga makab-ot ug maampingan ang labing dakong bahandi​—usa ka inuyonang baroganan uban kang Jehova nga Diyos. Kini imong mahimo pinaagi sa paghatag kanunay ug pagtagad sa dinaliang imbitasyon: “Ang espiritu ug ang pangasaw-onon padayon nga nagaingon: ‘Umari ka!’ Ug pasagdi siya nga nakadungog moingon: ‘Umari ka!’ Ug pasagdi nga ang giuhaw moanhi; ang si bisan kinsa nga may tinguha paimna sa tubig nga nagahatag ug kinabuhi.”​—Pinadayag 22:17.

[Footnote]

[Mga hulagway sa panid 8, 9]

Ang duha ka nawong sa sensilyo nga gihimo sa panahon sa pag-alsa sa mga Hudiyo nga may inskripsiyong “tuig ikaduha”

[Credit Line]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.