Kinahanglan Bang Magbantay ang mga Kristohanon ug Usa ka Adlaw sa Pagpahulay?

TING-ULAN ang Hunyo. Tungod niini, ang karaan dili-relihiyoso nga tradisyon nabungkag sa panahon sa mga kampeyonato sa tennis sa Wimbledon sa 1991. Sa unang higayon sa kasaysayan, ang bangga gidula sa Dominggo sa pagbawi sa nausik nga panahon. Gawas pa sa panagsang paglapas sa mga lagda nga sama niini, ang Dominggo nagpabiling sagradong adlaw sa pagpahulay sa Inglaterra, ug sa daghan pang mga nasod.

Ang ubang katawhan nagbantay ug nagkalainlaing adlaw sa pagpahulay. Ang mga Hudiyo sa tibuok kalibotan istriktong nagbantay sa Adlawng Igpapahulay gikan sa pagsalop sa adlaw sa Biyernes hangtod sa pagsalop sa adlaw sa Sabado. Sa panahon sa Adlawng Igpapahulay, ang mga ayroplano sa nasod sa Israel dili paluparon, ug diha sa pila ka lungsod walay biyahe ang publikong transportasyon. Sa Jerusalem siradoan sa mga tradisyonalista ang pipila ka dalan aron mababagan ang tanang trapiko nga ilang gilantaw nga paglapas.

Ang kamatuoran nga daghang relihiyon nagbantay gihapon sa senemanang adlaw sa pagpahulay o sa adlawng igpapahulay nagbangon ug daghang pangutana. Alang ba lamang sa mga Hudiyo ang pagbantay sa Adlawng Igpapahulay? Nganong gidawat sa kadaghanang relihiyon sa Kakristiyanohan ang laing adlaw sa pagpahulay? Ang pagbantay ba sa senemanang adlaw sa pagpahulay nagpabiling usa ka kinahanglanon sa Bibliya karong adlawa?

Nagapadayon ba ang Adlawng Igpapahulay?

Atong makita ang unang paghisgot sa Kasulatan sa adlawng igpapahulay diha sa basahon sa Exodo. Samtang ang mga Israelinhon didto pa sa disyerto, sila nakadawat ug manna, usa ka milagrosong pagkaon, gikan kang Jehova. Sa matag ikaunom ka adlaw sa semana, sila gisugo sa paghipos ug dobleng gidaghanon tungod kay sa ikapitong adlaw mao ang “adlawng igpapahulay alang kang Jehova,” nga sa maong panahon ang tanang buluhaton gidili.​—Exodo 16:4, 5, 22-25.

Dugang pa, ang mga Israelinhon gihatagan sa Adlawng Igpapahulay sa paghinumdom kanila nga sila nahimong ulipon sa yuta sa Ehipto. Kini nga pahinumdom walay kahulogan kon sila nagsunod na niana nga kasugoan sa miagi. Busa, ang kalagdaan sa Adlawng Igpapahulay gihatag ngadto sa Israel lamang.​—Deuteronomio 5:2, 3, 12-15.

Makuti ug Mabug-at nga mga Buhat

Sanglit ang Moisesnong Kasugoan dili man kaayo detalyado bahin sa Adlawng Igpapahulay, ang mga rabbi sa daghang siglo naghimog daghang pagdili, nga sa dakong bahin nagdili sa tanang matang sa trabaho sa Adlawng Igpapahulay. Sumala sa Misnah, ang gidili nga buluhaton gihugpong sa 39 ka pangunang kategoriya, sama sa pagtahi, pagsulat, ug mga trabaho sa uma. Daghan niining balaora wala ipasukad sa Bibliya. Mikutlo sa Misnah, ang Encyclopœdia Judaica miadmiter nga kini sama sa “mga bukid nga nagbitay sa usa ka lugas sa buhok, kay diyutay lamang ang gihisgotan sa Bibliya bahin niini apan daghan ang mga lagda.”

Aron mapadapat ang sugo nga kinahanglang ang tawo dili “mogawas sa iyang balay sa adlaw nga ikapito,” ang labing layo nga distansiya itudlo, ug kini gitawag nga “limiti sa Adlawng Igpapahulay.” Sumala sa pipila ka tinubdan, katumbas kini sa duha ka libo ka kubiko, o mga 900 metros. (Exodo 16:29, King James Version) Hinunoa, matikasan kining regulasyona: Sa gabii sa dili pa kanang adlawa, ang pagkaon sa Adlawng Igpapahulay mahimong ibutang sa distansiya nga duha ka libo ka kubiko gikan sa balay. Kini nga lokasyon mahimong isipon nga ekstensiyon sa balay sa pamilya, ug ang laing duha ka libo ka kubiko mahimong ihapon gikan niana.

Daghan niining hinimog-tawo nga mga restriksiyon gipatuman sa mga adlaw ni Jesus. Busa, gibadlong sa mga lider sa relihiyon ang iyang mga tinun-an kay nangutlog lugas sa uhay aron kaonon samtang sila miagi sa trigohan. Sila giakusar nga naglapas sa Adlawng Igpapahulay​—ang pangutlog lugas giisip nga pagpangani, ug ang pagkiskis niini giisip nga paggaling. Gisaway ni Jesus ang ilang hingaping mga hunahuna sa pipila ka okasyon, kay gituis nila pagsabot ang espiritu sa kasugoan ni Jehova.​—Mateo 12:1-8; Lucas 13:10-17; 14:1-6; Juan 5:1-16; 9:1-16.

Gikan sa Sabado Ngadto sa Dominggo nga Adlawng Igpapahulay

“Ang mga adlawng Dominggo kinahanglang itagana alang sa mahinalarong pag-alagad sa Diyos.” Kini mao ang Ikaupat ka Sugo sa Adlawng Igpapahulay nga gitanyag sa Iglesya Katolika. Ang dili pa dugayng gipatik nga Catéchisme pour adultes sa Pransiya misaysay: “Ang Dominggo sa Kristohanon gisaulog sa adlaw human sa Adlawng Igpapahulay: sa ikawalong adlaw, sa ato pa, sa nahaunang adlaw sa bag-ong paglalang. Gisunod niini ang sukaranong mga bahin sa Adlawng Igpapahulay apan nasentro diha sa Paskuwa ni Kristo.” Sa unsang paagi mitungha kining kausaban gikan sa Sabado ngadto sa Dominggo nga adlawng igpapahulay?

Bisag ang Dominggo mao ang adlaw nga gibanhaw si Jesus, alang sa unang mga Kristohanon kadto maoy adlaw sa pagtrabaho sama sa ubang adlaw. Apan gipahayag sa desisyon sa usa ka konsilyo sa iglesya sa Laodicea (tungatunga ngadto sa hinapos sa ikaupat nga siglo K.P.) nga sa paglabay sa panahon, ang Hudiyohanong Adlawng Igpapahulay sa Sabado gipulihan sa “Kristohanon” nga adlawng igpapahulay sa Dominggo. Kini nga regulasyon “nagdili sa mga Kristohanon nga sundon ang mga Hudiyo ug magpahulay sa adlaw sa [Hudiyohanong] Adlawng Igpapahulay, ug ang adlaw sa Ginoo [ang adlaw sa semana nga siya gibanhaw] nga gipasidunggan sumala sa Kristohanong paagi.” Sukad niadto ang mga sumusunod sa Kakristiyanohan kinahanglang magtrabaho sa mga adlawng Sabado ug mohunong sa pagtrabaho sa mga adlawng Dominggo. Sa ulahi, sila gipaobligar sa pagtambong sa Misa sa Dominggo.

Uban sa pagpaluyo sa sekular nga mga awtoridad, ang trabaho sa mga adlawng Dominggo sa ulahi gidili sa tibuok nga Kakristiyanohan. Gikan sa ikaunom nga siglo padayon, ang mga molapas gipamulta o gilatigo, ug ang ilang mga baka mahimong kompiskahon. Usahay, ang dili-mahinulsolong mga nakasala gihimong mga ulipon.

Sa usa ka diwa, ang mga balaod labot sa gitugotan nga trabaho sa mga adlawng Dominggo ingon ka komplikado sa mga tradisyon sa Adlawng Igpapahulay sa Hudiyo. Ang Dictionnaire de théologie catholique naghatag ug taas nga katin-awan bahin sa pagtungha sa mga kasugoan sa simbahan ug, lakip sa mga butang nga gidili, mao ang trabaho sa ulipon, trabaho sa uma, mga husay, panyanggi, ug pangayam.

Sa kasukwahi, ang Hudiyohanong Adlawng Igpapahulay mao ang gigamit sa pagpakamatarong niining mga pagdili. Ang New Catholic Encyclopedia naghisgot sa mga balaod ni Imperador Carlomagno bahin sa mga adlawng Dominggo: “Ang ideya bahin sa Adlawng Igpapahulay, nga gisalikway ni St. Jerome ug gihukman sa Konsilyo sa Orléans sa 538 ingong Hudiyohanon ug dili-Kristohanon, tin-aw nga gihisgotan diha sa balaod ni Carlomagno sa 789, nga nagdili sa tanang trabaho kon Dominggo ingong paglapas [sa Napulo ka Sugo].” Busa, bisag nalipay ang simbahan nga gipatuman sa sibil nga mga awtoridad ang Dominggo ingong adlaw sa pagpahulay, gitugotan niini ang sibil nga mga awtoridad sa pagpakamatarong niining mga pagdili pinasukad sa legal nga pundasyong gisalikway sa simbahan, nga mao, ang Moisesnong kasugoan labot sa Adlawng Igpapahulay.

Usa ka Dili-Kasulatanhong Baroganan

Sa kasiglohang miagi, ang pipila ka mga Amahan sa Simbahan, ug si Agustin ilabina, tukmang miingon nga ang Adlawng Igpapahulay maoy usa ka temporaryong kahikayan nga gitagana alang sa mga Hudiyo. Sa pag-ingon niana, gisagop lamang sa mga Amahan sa Simbahan ang gibatbat diha sa Kristohanon Gregong Kasulatan, nga mao, nga ang Adlawng Igpapahulay maoy usa ka bahin sa pakigtugon sa Kasugoan nga giwagtang sa halad ni Jesus.​—Roma 6:14; 7:6; 10:4; Galacia 3:10-14, 24, 25.

Sa kadungan nga Vocabulaire biblique, ang Protestanteng teologo nga si Oscar Cullmann gikutlo nga miadmiter nga “tungod kay si Jesus mianhi, namatay, ug nabanhaw, ang mga kapistahan sa D[aang] T[ugon] natuman na, ug ang pagpadayon sa pagbantay niini ‘nagkahulogag pagbalik sa daang pakigtugon, ingon nga daw si Kristo wala gayod moanhi.’” Sanglit natimbangtimbang kining makataronganong punto, makataronganon ba nga ipamugos ang pagbantay sa Adlawng Igpapahulay?

Gigamit karon sa Katolikong mga awtor ingong pagsuportar ang Buhat 20:7, nga naghisgot “sa unang adlaw sa semana” (Dominggo), sa dihang nakigkita si Pablo sa iyang mga kauban aron makigsalo sa pangaon uban kanila. Bisan pa, kini maoy yanong bahin lamang sa detalye. Wala magpakita kining tekstoha ni ang ubang mga bersikulo sa Bibliya nga kining hitaboa gilaraw aron mahimong sumbanan nga pagasundon sa mga Kristohanon, tinong dili usa ka obligasyon. Oo, ang pagbantay sa Dominggo ingong adlawng igpapahulay wala paluyohi sa Kasulatan.

Unsa nga Igpapahulay ang Nabatonan sa mga Kristohanon?

Bisag ang mga Kristohanon dili obligado sa pagbantay sa senemanang adlaw sa pagpahulay, sila gidapit gihapon sa pagbantay sa igpapahulay sa laing matang. Gipatin-aw ni Pablo kini ngadto sa iyang kaubang Hudiyong mga Kristohanon, nga nag-ingon: “Busa nagpabilin ang adlawng igpapahulay alang sa katawhan sa Diyos. . . . Busa buhaton nato kutob sa maarangan nga makasulod sa maong kapahulayan.” (Hebreohanon 4:4-11) Kini nga mga Hudiyo, sa wala pa mahimong mga Kristohanon, sa miagi nagsunod sa Moisesnong Kasugoan kutob sa ilang mahimo. Karon si Pablo wala na magdasig kanila sa pagpangitag kaluwasan pinaagi sa mga buhat kondili sa “pagpahulay” gikan sa ilang patay nga mga buhat. Busa, sila kinahanglang magbatog pagtuo sa halad ni Jesus, nga mao lamang ang bugtong paagi nga ang katawhan mahimong matarong sa mga mata sa Diyos.

Sa unsang paagi kita karon makapakitag samang pagtahod sa mga hunahuna sa Diyos? Sama sa ilang isigkatawo, ang mga Saksi ni Jehova, ingong mga tawong makataronganon, nagapabili sa senemanang adlaw sa pagpahulay gikan sa sekular nga trabaho nga gipatuman diha sa daghang nasod. Kini naghatag kanilag panahon sa pag-ubanay sa pamilya ug sa pagpahayahay. Apan labaw sa tanan, kini napamatud-ang usa ka panahon alang sa ubang Kristohanong mga buluhaton. (Efeso 5:15, 16) Apil na niini ang mga tigom ug pagpakigbahin sa publikong ministeryo, pagduaw sa ilang mga silingan sa pagpakig-ambit sa impormasyon sa Bibliya bahin sa nagkahiduol nga panahon sa dihang tagamtamon sa nagatuong katawhan ang tibuok-yutang kalinaw. Kon buot kang masayod mahitungod niini, ang mga Saksi ni Jehova malipay sa pagtabang kanimo, kon adlawng Sabado man kana, Dominggo, o sa bisan unsang adlaw sa semana.

[Hulagway sa panid 28]

Hingpit nga gituman ni Jesus ang kasugoan sa Adlawng Igpapahulay, inay ang Hudiyohanong mga tradisyon

[Hulagway sa panid 29]

Ang Kristohanong mga buluhaton nakahatag ug kahayahay sa mga adlaw sa pahulay gikan sa sekular nga trabaho