Komunikasyon—Labaw pa kay sa Sulti Lamang

HANDURAWA nga ang usa ka panon sa mga turista nagtan-aw sa usa ka matahom nga talan-awon. Bisan pag ang enterong grupo nagtan-aw sa samang talan-awon, lain ang pagtan-aw sa matag tawo. Ngano? Kay ang matag indibiduwal may lahing bantaaw nga dapit. Walay duha ka tawo ang nagabarog sa eksakto parehong dapit. Dugang pa, dili ang tanan mopunting sa tinan-awan sa parehong bahin sa talan-awon. Ang matag tawo makakitag usa ka lahi nga bahin nga ilabinang makapaikag.

Tinuod usab kana sa kaminyoon. Bisan pag sila bagay kaayo, walay duha ka kapikas ang nagbatog pareho gayong panud-ong sa mga butang. Ang bana ug asawa magkalain sa mga butang nga sama sa kinaiyahan sa emosyon, kasinatian sa pagkabata, ug impluwensiya sa pamilya. Ang dili-parehong mga panghunahuna nga mosangpot mahimong tinubdan sa mapait nga panagbangi. Si apostol Pablo prangkang mipahayag: “Kadtong magminyo makabaton sa kasakitan ug kasub-anan.”​—1 Corinto 7:28, The New English Bible.

Ang komunikasyon naglakip sa paningkamot nga sagolon ang maong mga kalainan ngadto sa usa-ka-unod nga relasyon. Nanginahanglan kini nga gahinan ug panahon ang pagsultianay. (Tan-awa ang kahon sa panid 7.) Apan labaw pa kaayo ang nalangkit.

Pagpakitag Salabotan

Usa ka proverbio sa Bibliya nagpahayag: “Ang kasingkasing sa manggialamon mopahinabo sa iyang baba sa pagpakitag salabotan ug sa iyang mga ngabil idugang niini ang kamahayloon.” (Proverbio 16:23) Ang Hebreohanong pulong nga gihubad dinhing ‘mopahinabo sa pagpakitag salabotan’ sa panguna nagkahulogan nga mahimong maalamon, nga timbangtimbangon pag-ayo ang mga butang diha sa hunahuna. Busa, ang sentro sa epektibong komunikasyon mao ang kasingkasing, dili ang baba. Ang maayong tigkomunikar kinahanglang labaw pa kay sa hinulti; kinahanglang siya maoy mabinationg tigpaminaw. (Santiago 1:19) Kinahanglang sabton niya ang mga pagbati ug mga isyung nagpahipi sa panggawas nga kagawian sa usa ka kapikas.​—Proverbio 20:5.

Sa unsang paagi? Usahay mahimo kini pinaagi sa pagpaniid sa mga sirkumstansiya nga naglibot sa panagbangi. Ang imo bang kapikas nabug-atan sa emosyon o gikapoy sa lawasnong paagi? Ang sakit ba nakaamot sa kinaiya sa imong kapikas? “Pagkamakalipay nga hikaplagan ang pulong nga angay alang sa hustong higayon!” nag-ingon ang Bibliya. (Proverbio 15:23, Today’s English Version) Busa ang pagtagad sa mga sirkumstansiya motabang nimo sa pagsanong nga nahiuyon niana.​—Proverbio 25:11.

Hinuon, kasagarang ang hinungdan sa panagbangi nagsumikad sa mga butang nga gawas sa presenteng mga sirkumstansiya.

Pagsabot sa Kagahapon

Ang mga kasinatian sa pagkabata pa dakog mahimo sa pag-umol sa atong panghunahuna sa pagkahamtong. Sanglit ang mga kapikas sa kaminyoon naggikan sa magkalaing mga pamilya, ang magkasumpaking mga hunahuna dili kalikayan.

Usa ka hitabong natala sa Bibliya naghulagway niini. Sa dihang ang arka sa pakigtugon gibalik sa Jerusalem, sa dayag gipahayag ni David ang iyang kasibot. Apan komosta ang iyang asawa nga si Michal? Ang Bibliya nag-asoy: “Si Michal, ang anak babaye ni Saul, mitambo sa bentana ug nakakita kang Haring David nga nagluksolukso ug nagsayaw sa atubangan ni Jehova; ug siya miyubit kaniya sulod sa iyang kasingkasing.”​—2 Samuel 6:14-16.

Gipasundayag ni Michal ang dili-matinuohong kinaiya sa iyang dili-matarong nga amahan, si Saul. Ang mga komentarista sa Bibliya nga si C. F. Keil ug F. Delitzsch misugyot nga kini ang hinungdang si Michal gihisgotan diha sa bersikulo 16 ingong “anak nga babaye ni Saul” inay kay asawa ni David. Sa bisan unsang paagi, ang misangpot nga panagbangi tali kanila nagtin-aw nga si David ug si Michal dili parehog hunahuna bahin niining masadyaong okasyon.​—2 Samuel 6:20-23.

Kining pananglitana nagpasundayag nga ang di-tatawng mga impluwensiya gikan sa pagmatuto makapahinabo nga ang bana ug asawa lahi ug panghunahuna sa mga butang. Kini matuod bisan pag silang duha naghiusa sa pag-alagad kang Jehova. Pananglitan, ang usa ka asawa nga wala matagaig igong emosyonal nga pagpaluyo sa pagkabata tingali mopasundayag ug talagsaong panginahanglan sa pag-uyon ug pasalig. Tingalig kini makapalibog sa iyang bana. “Mahimong sultihan ko siya nga gihigugma ko siya sa usa ka gatos ka beses,” tingali siya mopatugbaw, “ug sa gihapon kana dili pa igo!”

Niining kasoha, ang komunikasyon naglangkit “sa pagtan-aw, dili lamang sa kaugalingong kaayohan, apan sa kaayohan usab sa uban.” (Filipos 2:4) Aron makakomunikar, ang bana kinahanglang makakita sa iyang asawa gikan sa panud-ong sa iyang kagahapon inay kay gikan sa iyang kaugalingon. Ug, siyempre, ang usa ka asawa kinahanglang matukmod nga mobuhat ug sama alang sa iyang bana.​—1 Corinto 10:24.

Sa Dihang Gipasipad-an sa Nangagi

Ang personal nga kaikag ilabinang hinungdanon sa dihang ang kapikas nalugos o naamong-amongan sa sekso sa bata pa​—ikasubo, usa ka nag-usbawng suliran karong adlawa. Pananglitan, ang usa ka asawa basin makadiskobre nga sa mga panahon sa panagsekso, dili niya mabulag ang presente gikan sa kagahapon, ang iyang kapikas gikan sa namiktima, o ang seksuwal nga relasyon gikan sa seksuwal nga pag-among-among. Kini mahimong makapahiubos, ilabina kon ang bana dili maghunahuna niining tukbilonong butang gikan sa panud-ong sa iyang asawa.​—1 Pedro 3:8.

Bisan pag dili na nimo mausab ang kagahapon o matambalan sa hingpit ang mga epekto niana, dako kag mahimo aron hupayon ang magul-anong kapikas. (Proverbio 20:5) Sa unsang paagi? “Kamong mga bana kinahanglang mosulay sa pagsabot sa inyong mga asawa nga inyong gikaipon,” misulat si Pedro. (1 Pedro 3:7, Phillips) Ang pagsabot sa kagahapon sa imong kapikas maoy usa ka hinungdanong bahin sa komunikasyon. Kon walay mabinationg kaluoy, ang imong mga pulong mawalay kapuslanan.

Si Jesus “gibatig kaluoy” sa dihang nahibalag kadtong masakiton, bisan pag sa personal wala gayod niya hiagomi ang ilang mga sakit. (Mateo 14:14) Sa susama, tingali wala ka sa personal makasinati sa samang pagpasagad o pag-among-among nga nasinati sa imong asawa, apan inay nga ipakawaybili ang iyang kagul-anan, ilha ang iyang kagahapon, ug paluyohi siya. (Proverbio 18:13) Si Pablo misulat: “Apan, kita nga malig-on kinahanglang moantos sa mga kahuyangan niadtong dili malig-on, ug dili magpahimuot sa atong kaugalingon.”​—Roma 15:1.

Nalit-agan sa Kayugot

Ang kaminyoon nahisama sa mahal kaayong sudlanan. Sa dihang buk-on kini tungod sa pagpanapaw, ang dili-makalkulo nga kadaot mahitabo. (Proverbio 6:32) Tinuod, kon ang inosenteng kapikas mohukom sa pagpasaylo, ang mga tipak tingali matapot pinaagi sa pag-ulianay. Apan ang mga guna magpabilin, ug panahon sa panag-ergo, tingali anaa ang kiling nga motan-aw sa maong mga guna ug gamiton ang nangagi ingong hinagiban.

Ang kayugot maoy normal nga pagsanong sa pagkamaluibon sa usa ka kapikas. Apan kon imo nang napasaylo ang imong kapikas, pagbantay batok sa pagtugot nga ang padayong kayugot makawagtang sa kaayohan nga nakab-ot tungod sa pagpasaylo. Kon kaha ang kayugot nagbukalbukal sa kahiladman o gipahungaw sa mapintasong paagi, ang padayong kayugot magdaot sa duha ka kapikas. Ngano? Usa ka doktora misugyot: “Kon mobati kag kasakit sa imong kapikas, kini maoy tungod kay imo gihapon siya nga gimahal. Busa pinaagi sa pagkadili-matinagdanon o pagtinguha sa pagpanimalos, ikaw dili lang nagasakit sa imong kapikas apan nagadaot sa imong kaugalingon. Sa dugang imong gibungkag ang relasyon nga imong gipangandoy nga unta matibuok.”

Oo, dili ka gayod makahusay sa mga kabingkilan sa inyong kaminyoon nga walay pagpahupay sa imong kasuko. Busa, sa panahong ang kasuko wala magsilaob, hisgoti ang imong mga pagbati uban sa imong kapikas. Isaysay kon nganong nasilo ka, kon unsay imong gikinahanglan aron mobati nga masaligon, ug kon unsay imong buhaton aron motunhay ang relasyon. Ayaw gayod gamita ang kagahapon ingong hinagiban aron makabentaha sa usa ka panaglalis.

Pagkagiyan Modaot sa Komunikasyon

Ang usa ka kaminyoon makasinatig dakong kabug-at sa dihang ang usa ka kapikas palahubog o nagdroga. Ang dili-giyanong kapikas tingali anaa sa usa ka kahimtang nga kaamgid sa iya ni Abigail, sumala sa gitaho sa Bibliya. Samtang ang iyang banang si Nabal “hubog kaayo,” si Abigail nabudlayan sa paningkamot nga mabali ang sangpotanan sa di-maalamong kagawian sa iyang bana. (1 Samuel 25:18-31, 36) Ang mga panagtiayon diin ang usa ka kapikas gubot ug hunahuna gumikan sa pagkanagiyan ug ang lain nalangkit sa mga paninguha sa pag-usob sa kagawian sa giyanon kasagaran maoy susama sa panimalay ni Nabal ug Abigail.a

Hisabtan, bation ang dakong kahupayan sa dihang ang usa ka giyanon magsugod sa pagkaayo. Apan kini sinugdanan lamang. Handurawa ang usa ka kusog kaayong urakan nga molampornas sa usa ka gamayng lungsod. Mangalumpag ang mga balay, maluka ang mga kahoy, mangahulog ang mga linya sa telepono. Dako ang kalipay sa dihang ang bagyo molurang na. Apan karon gikinahanglan ang dakong trabaho sa pagpang-ayo. Matuod usab kana sa dihang mosugod sa pagkaayo ang usa ka kapikas. Kinahanglang tukoron pag-usab ang nahugnong mga relasyon. Kinahanglang ugmaron pag-usab ang pagsalig ug pagkamatinud-anon. Kinahanglang pabarogon pag-usab ang mga linya sa komunikasyon. Alang sa nagakaayo nga giyanon, kining inanay nga pagtukod pag-usab maoy bahin sa “bag-ong pagkatawo” nga gibaod sa Bibliya nga pagaugmaron sa mga Kristohanon. Kining bag-ong pagkatawo kinahanglang maglakip sa “gahom nga nagapalihok sa inyong hunahuna.”​—Efeso 4:22-24.

Usa ka pagtuon sa Bibliya ang nakapaarang kang Leonard ug Elaine sa paghunong sa pag-abusar sa mga droga, apan ang gahom nga nagpalihok sa hunahuna wala sa bug-os malangkit.b Sa wala madugay ang ubang mga pagkagiyan mitungha. “Sulod ug 20 ka tuig gipaningkamotan namo ang pagpadapat sa mga prinsipyo sa Bibliya ug pagbaton ug makapatagbaw nga kaminyoon, apan sa kanunay kana wala namo makab-ot,” matud ni Elaine. “Ang among mga pagkagiyan nakadulot ug lalom. Wala kami makawagtang niana pinaagi sa pagtuon ug pag-ampo.”

Si Leonard ug Elaine nagpakitambag sa propesyonal nga mga magtatambag aron hisabtan ang hinungdan sa ilang mga pagkagiyan. Ang tukma-sa-panahong materyal gikan sa “matinumanon ug maalamong ulipon” bahin sa pag-abusar sa bata, alkoholismo, ug pagtahod sa kababayen-an ang ilabinang nakatabang.c (Mateo 24:45-47) “Kami natabangan sa pag-ayo sa kadaot ug nagkauli,” matud ni Elaine.

Pagsulbad sa mga Suliran

Gibati ni Rebeka ang di-maagwantang kaguol tungod sa mga asawa sa iyang anak nga si Esau. Kay nahadlok nga ang iyang laing anak, si Jacob, mosunod sa panig-ingnan ni Esau, gipahungaw ni Rebeka ang iyang kahiubos pinaagi sa pagsulti ngadto sa iyang bana, si Isaac: “Napungot ako sa akong kinabuhi tungod sa mga anak nga babaye ni Heth. Kon si Jacob mangasawa sa usa sa mga anak nga babaye ni Heth ingon niini kanila gikan sa mga anak nga babaye sa yuta, unsay kapuslanan sa akong kinabuhi?”​—Genesis 27:46.

Matikding bisan pag si Rebeka nagpahayag nga malig-on sa iyang mga pagbati, wala niya atakeha sa personal si Isaac. Wala siya moingon, “Ikaw ang mabasol!” o, “Angay untang ikaw nakadumalag mas maayo ning kahimtanga!” Hinunoa, gigamit ni Rebeka ang pronombreng “ako” sa pagbatbat sa unsang paagi apektado siya sa suliran. Ang maong paagi mipukaw sa empatiya ni Isaac, dili sa iyang tinguha nga matipigan ang iyang dungog. Kay wala mobati nga giatake sa personal, ang sanong ni Isaac sa hangyo ni Rebeka sa dayag maoy dihadiha.​—Genesis 28:1, 2.

Ang mga bana ug mga asawa makakat-on gikan sa panig-ingnan ni Rebeka. Inigtungha sa usa ka panagbangi, atakeha ang suliran inay ang usag usa. Sama kang Rebeka, ipahayag ang imong kapakyasan gikan sa panglantaw sa kon sa unsang paagi apektado ka niini. “Gibati ko ang kapakyasan tungod . . .” o, “Gibati ko nga wala hisabti tungod . . .” labi pang epektibo kay sa “Wala kay kapuslanan!” o, “Dili ka gayod makasabot kanako!”

Labaw pa kay sa Pagkamalahutayon

Ang kaminyoon sa unang tawhanong magtiayon, si Adan ug Eva, milahutay sa kasiglohan, nga nagpatunghag usa ka pamilya nga may mga anak lalaki ug babaye. (Genesis 5:3-5) Apan kini wala magpasabot nga ang ilang kaminyoon angay sundogon. Sa sinugdan pa, ang espiritu sa independensiya ug kawalay-pagtagad sa matarong nga mga balaod sa Maglalalang nagdaot sa ilang usa-ka-unod nga bugkos.

Sa susama, ang usa ka kaminyoon karong adlawa tingali malahutayon, apan tingali nakulangan sa hinungdanong mga elemento sa komunikasyon. Ang mga pangatarongan nga lig-ong nakutaan ug dili-angayang mga taras sa pagkatawo tingali kinahanglang langkaton. (Itandi ang 2 Corinto 10:4, 5.) Kini maoy mapinadayonong paagi sa pag-edukar. Apan mapuslanon ang paningkamot. Si Jehova nga Diyos dulot nga interesado sa kahikayan sa kaminyoon, sanglit siya ang Maglalalang niini. (Malakias 2:14-16; Hebreohanon 13:4) Busa, kon buhaton nato ang atong bahin, kita makasalig nga ilhon niya ang atong mga paningkamot ug itagana kanato ang kaalam ug kusog nga gikinahanglan sa pag-ayo sa kadaot sa komunikasyon sa magtiayon.​—Itandi ang Salmo 25:4, 5; 119:34.

[Mga footnote]

[Kahon sa panid 6]

“Ang basura gigahinag labawng panahon!”

ANG usa ka bana ug asawa nga nakasinatig mga suliran sa kaminyoon gisukna sa pagbanabana kon pila ang panahon nga gigugol nila sa pagpagawas sa basura sa kada semana. Ang ilang tubag maoy mga 35 minutos sa usa ka semana, o 5 minutos sa usa ka adlaw. Unya sila gisukna kon pila ang panahon nga ilang gigugol sa pagsultianay. Nakurat ang bana. “Ang basura gigahinag labawng panahon!” siya mipahayag, nga midugang: “Gilimbongan nato ang atong kaugalingon kon kita maghunahuna nga ang lima ka minutos sa usa ka adlaw igo nga panahon aron mapatunhay ang kaminyoon. Ug tinong kini dili igo nga panahon sa pagpausbaw sa kaminyoon.”

[Kahon sa panid 7]

Tukora ang Kalagdaan sa Pamaagi

◻ Hisgoti ang usa ka ulohan sa usa ka panahon (1 Corinto 14:33, 40)

◻ Ipahayag ang mga pagbati; ayaw paghimog mga akusasyon (Genesis 27:46)

◻ Walay pagpanukmag (Efeso 5:28, 29)

◻ Walay paghingalan ug daotan (Proverbio 26:20)

◻ Himoang tumong nga magkauli, dili ang pagdaog (Genesis 13:8, 9)

[Hulagway sa panid 4]

Inigtungha sa usa ka panagbangi, atakeha ang suliran inay ang usag usa

[Hulagway sa panid 8]

Ipahayag ang mga pagbati; ayaw paghimog mga akusasyon