Nganong Nagdaghan ang Pagpangawat?
RIO DE JANEIRO—Dominggo, Oktubre 18, 1992. Ang iladong baybayon sa Copacabana ug Ipanema nagdasok sa mga tawo. Sa kalit lang, gisulong sa mga gang sa mga batan-on ang mga baybayon, nagkarambola sila ug gipangawat ang tanang mahalong mga butang sa mga tawo diha sa baybayon. Ang nalabwan sa gidaghanon nga mga polis nanan-aw lang—walay nahimo. Alang sa mga taga Rio de Janeiro ug sa mga turista, kadto maoy usa ka mangil-ad nga damgo sa adlawng-dako.
Sa pagkatinuod, ang krimen nga nalangkit sa kabtangan komon na. Diha sa dagkong mga siyudad, ang mga kawatan gidungog na nga nagapangawat sa mga batan-on—ug usahay patyon pa nila sila—aron lang makuha ang ilang mahalong goma nga sapatos. Manulod ang mga kawatan sa mga balay, may mga tawo man o wala. Ang limbongang mga binatonan, sa dihang masuheto na sila sa balay, mangawat sa mga alahas ug salapi, unya mawagtang. Lungkabon sa mga tawo ang mga tindahan. Ang maayong pagkaorganisar nga mga grupo mangawat pa gani ug mga tawo, sama sa makita sa pagdaghan sa mga kidnaping sa Brazil. Ug lagmit makahatag ka ug ubang mga pananglitan gikan sa imong kaugalingong kasinatian o sa nahitabo sa imong komunidad. Apan nganong daghan man kaayo ang pagpangawat?
Nganong Mangawat ang mga Tawo?
Bisan pag ang pagdaghan sa kakabos ug ang paggamit sa mga droga mao ang duha ka dakong mga hinungdan, ang tubag dili pa kaayo dayag. Ang The New Encyclopœdia Britannica miingon: “Ang pagpangitag bugtong hinungdan sa krimen gihunong tungod sa kawalay kalamposan niini.” Ugaling, ang mao gihapong libro nagsugyot nga ang mga problema sama sa pagpangawat “direktang ikapasangil sa gibating kawalay-kapuslanan ug kasuko sa mga batan-on nga hinikawan sa materyal ug sa mga ganti sa ordinaryong kinabuhi.” Oo, tungod sa dakong pagpit-os sa pagpalit ug mga butang, daghan kanila wala makakitag laing paagi sa pagbaton sa mga butang nga ilang gusto gawas sa pagpangawat.
Hinunoa, makaiikag nga ang The World Book Encyclopedia miingon: “Ang gidaghanon sa krimen dili kaayo taas diha sa tradisyonal nga mga katilingban diin ang mga tawo nagtuo nga ang ilang paagi sa kinabuhi magpadayon. Ang gidaghanon sa mga krimen daw nagadugang diha sa mga katilingban diin kusog ang kausaban sa dapit nga gipuy-an sa mga tawo ug sa ilang pangabuhi—ug sa ilang mga paglaom alang sa umaabot nga kaayohan.” Ang ensiklopedia midugang: “Ang mga batan-on mas diyutay ug mga higayon sa panarbaho. Ang mga trabaho nga wala magkinahanglag kahanas daw makalaay kon itandi sa dali ug kulbahinam nga mga ganansiyang makuha gikan sa pagpangawat. Ang mga batan-on mas andam magpadakop tungod kay wala man usay mawala gikan kanila.”
Bisan pa, daghan niadtong walay trabaho o gamay ug suweldo dili mangawat, samtang daghan kaayong mga de-opisina ug obrero ang mangawkaw sa trabahoan tungod kay nagtuo sila nga ang ilang gikawkaw maoy bahin sa ilang suweldo. Gani, alang sa pipila nga mga buhat sa panglimbong, gikinahanglan ang usa ka sosyal nga pagkabutang. Wala ka ba makadungog bahin sa mga iskandalo nga nalangkit ang dakong kantidad nga salapi diin ang mga tawong nalangkit mga politiko, mga alagad sa katilingban, ug mga negosyante? Tino, ang pagpangawat dili iya lamang sa kabos.
Hinumdomi, usab, nga himoong tiaw sa mga sine ug sa mga programa sa TV ang pagpangawat (ang bida tingali kawatan), nga nagpahimo sa pagpangawat nga mas madawat. Tugotan ta, ang pagtan-aw niana matawag nga kalingawan, apan sa samang higayon, ang tumatan-aw gipakitaan kon unsaon sa pagpangawat. Dili ba malalangong gipasa ang ideya nga ang krimen tingali mapuslanon? Dayag, ang kadalo, pagkatapolan, ug ang pagtuo nga gihimo kini sa tanan nga wala kasiloti nakaamot sa pagdaghan sa pagpangawat. Dili-ikalimod, kita nagkinabuhi na sa gitagna nga “malisod nga panahon” sa dihang ang kaugalingong-interes ug gugma sa salapi naglabi.—2 Timoteo 3:1-5.
Dili Ka Gayod Mangawat
Bisan pa sa hiwi nga sukdanan sa kalibotan, hinungdanong sundon ang sugo: “Ang kawatan kinahanglang dili na mangawat.” (Efeso 4:28) Ang tawo nga sobrang nagmahal sa mga kabtangan o mga kalingawan tingali naglimbong sa iyang kaugalingon sa pagtuo nga takos pangarisgohan ang pagpangawat. Apan ang pagpangawat mabug-at sa mga mata sa Diyos ug nagapadayag ug kakulang sa gugma sa isigkatawo. Gawas pa, bisan ang gamay nga pagpangawat mahimong moagak sa pagtig-a sa kasingkasing. Ug unsay ikasulti kon lantawon ingong limbongan? Kinsa bay mosalig ug kawatan? Sa maalamon, ang Pulong sa Diyos nag-ingon: “Ayaw itugot nga aduna kaninyoy paantoson ingon nga mamumuno o kawatan o mamumuhat ug daotan.”—1 Pedro 4:15.
Siyempre naguol ka nga nagdaghan ang pagpangawat, apan sa unsang paagi ang mga tawo diha sa punog-krimen nga dapit makasagubang? Sa unsang paagi nag-usab ang kanhi mga kawatan sa ilang paagi sa kinabuhi? Mawala ba kaha ang pagpangawat sa kalibotan? Among gidapit kamo sa pagbasa sa sunod nga artikulo, “Usa ka Kalibotan nga Walay mga Kawatan.”