Natawo ba si Jesus sa Tingniyebe?

“BAGA nga Niyebe Nagparalisar sa Jerusalem” ug “Dugayng Pag-ulan ug Niyebe Nakasamok sa Norte.” Ang maong mga ulohan sa balita sa The Jerusalem Post ordinaryo kaayo sa Israelinhong mga magbabasa niadtong 1992, sa napamatud-ang usa sa labing grabeng mga tingtugnaw sa Israel sa siglo.

Pagka Enero ang taluktok sa Bukid Hermon natabonan sa 7-12 metros sa niyebe, ug ang tingtugnaw wala pa matapos. Gikan sa Golan Heights ug Upper Galilee ngadto sa ubos saylo sa Jerusalem ug sa kanait nga Bethlehem (makita sa hapin), bisan sa habagatan ngadto sa Negeb, sa makadaghan ang adlaw-adlaw nga pagkinabuhi ug kalihokan sa Israelinhon naparalisar tungod sa maanindot ug humil, apan gamhanang bisita. Usa ka artikulo sa Jerusalem Post nag-ingon: “Ang bagang niyebe kagahapon milampos paghimo sa wala mahimo sa pagbombardiyo sa mga roket nga Katyusha sa milabayng semana, napasira ang mga balangay ug napugos ang mga molupyo sa pagtago sa ilang mga balay.”

Ang mapintas nga tingtugnaw naghatag ug dakong kadaot dili lang sa mga molupyo sa siyudad. Dihay mga taho sa gatos-gatos ka baka ug mga nating baka, ingon man sa libolibong manok, nga nangamatay sa katugnaw dihang ang temperatura sa gabii mius-os ubos sa pagyelo. Daw ang niyebe dili pa igo, ang kusog, tugnaw nga ulan mihatag usab ug dakong kapildihan. Usa ka adlaw, duha ka batan-ong magbalantay sa mga karnero, dayag sa pagpaningkamot sa pagluwas ug ubay-ubay sa ilang mga karnero nga gibanlas sa kalit nga baha, mismo gianod ug nangalumos sa agos.

Bisan pag dili kini ang naandan nga tingtugnaw sa Tungang Sidlakan, ang magasin nga Eretz sa Israel nagtaho: “Ang impormasyon sa klima nga natigom ug narekord sa yuta sa Israel sulod sa milabayng 130 ka tuig nagpadayag nga ang niyebe sa Jerusalem maoy sagad kaayong panghitabo kay sa gidahom tingali . . . Tali sa 1949 ug 1980, ang siyudad sa Jerusalem nakaagig kawhaag-upat ka pag-ulag niyebe nga tingtugnaw.” Apan sa klimanhon ug tawhanong-kaayohan ba lamang ang bili niini, o kini ba may linain nga kahulogan alang sa mga estudyante sa Bibliya?

Unsay Kahulogan Niini Alang sa mga Estudyante sa Bibliya?

Dihang maghunahuna labot sa pagkatawo ni Jesus, handurawon sa daghang tawo ang makakabig sa emosyon nga talan-awon sa belen nga kasagarang idayandayan panahon sa Pasko. Didto naghigda ang masusong si Jesus, mainit nga gihapinan ug gibantayan sa iyang inahan, diin ang niyebe hinayhinay nga nagtabon sa palibot. Kini bang popular nga hunahuna mohaom sa gihubit sa Bibliya mahitungod niining makasaysayanhong hitabo?

Ang magsusulat sa Bibliya nga si Lucas nagbatbat sa maayong pagkadokumento nga asoy bahin sa pagkatawo ni Jesus: “Niadtong dapita may mga magbalantay sa mga karnero usab didto sa gawas ug nagtukaw sa kagabhion sa pagbantay sa ilang mga hayop. Ug kalit lang nga mitungha ang manulonda ni Jehova sa atubangan nila, ug ang himaya ni Jehova misidlak libot kanila, ug sila giabot ug dakong kalisang. Apan ang manulonda miingon kanila: ‘Ayaw kamo kalisang, kay, tan-awa! gidad-an ko kamo ug maayong balita sa dakong kalipay nga magaabot sa tanang tawo, kay alang kaninyo natawo karong adlawa ang usa ka Manluluwas, si Kristo nga Ginoo, sa siyudad ni David [Bethlehem]. Ug mao kini ang ilhanan alang kaninyo: inyong makaplagan ang usa ka gamayng bata nga naputos sa mga bakbak ug nagahigda sa pasungan.’ Ug sa kalit diha uban sa manulonda ang usa ka langitnong panon, nga nagdayeg sa Diyos ug nagaingon: ‘Himaya sa Diyos sa kahitas-an, ug sa yuta panagdait sa mga tawo nga maayog kabubut-on.’”​—Lucas 2:8-14.

Kon imong basahon kining maong asoy ngadto sa kasagarang Israelinhon karong adlawa ug pangutan-on siya kon unsang yugtoa sa tuig kini mahimong mahitabo, siya lagmit motubag, “Tingali sa mga Abril ug Oktubre.” Ngano? Ang tubag yano. Gikan sa Nobyembre ngadto sa Marso mao ang bugnaw, ting-ulan nga panahon sa Israel, ug ang Disyembre 25 sa pagkamatuod maoy panahon sa tingtugnaw. Ang mga magbalantay sa mga karnero dili gayod magdugay sa gawas, nga magbantay sa ilang mga hayop diha sa kapatagan panahon sa kagabhion. Kon hunahunaon ang mga taho sa sinugdanan niining maong artikulo, masabtan nimo pag-ayo kon ngano. Ang Bethlehem, nga maoy natawhan ni Jesus, nahimutang sa hataas nga dapit ug pipila lang ka kilometros gikan sa Jerusalem. Bisan sa mga tuig nga dili kaayo grabe ang klima, tugnaw gayod didto sa gabii panahon sa tingtugnaw.​—Miqueas 5:2; Lucas 2:15.

Ang pagtan-aw sa kasaysayan sa panahon sa pagkatawo ni Jesus mohatag ug kadan-agan sa kamatuoran nga siya wala matawo sa tingniyebe sa Disyembre. Ang inahan ni Jesus, si Maria, bisan tuod talianak, kinahanglang mopanaw gikan sa iyang balay sa Nazaret ngadto sa Bethlehem. Siya ug si Jose mihimo niana aron magparehistro sumala sa sugo sa Romanong magmamando nga si Cesar Augusto. (Lucas 2:1-7) Ang mga Hudiyo, nga nasilag sa pagmando sa Romano ug sa bug-at nga buluhisan niini, hapit nang moalsa. Ngano mang pasuk-on pa sila sa walay hinungdan sa Roma pinaagi sa pagsugo sa daghan sa pagpanaw aron magparehistro sa panahon sa labing malisod ug gani peligrosong tingtugnaw? Dili ba mas makataronganon nga kini isugo sa panahon nga sayon ang pagbiyahe, sama sa tingpamulak o tinghunlak?

Gipasukad sa Bibliya nga mga Kalkulasyon

Ang makasaysayanhon ug pisikal nga ebidensiya nagpadiskuwalipikar sa Disyembre, o bisan unsang ubang bulan sa tingtugnaw, nga mohaom sa mga asoy sa pagkatawo ni Jesus. Dugang pa, ang Bibliya nagpadayag pinaagi sa tagna sa panahon sa tuig nga si Jesus gipanganak. Asa man kini makita?

Sa basahon ni Daniel, kapitulo 9, atong makita ang usa sa labing talagsaong mga tagna mahitungod sa Mesiyas. Kini naghubit sa iyang pag-abot ug sa iyang pagkaputol diha sa kamatayon, nga mitagana sa halad lukat sa pagtabon sa sala ug pagtukod sa basehanan aron ang masinugtanong katawhan makabaton ug “walay kataposang pagkamatarong.” (Daniel 9:24-27; itandi ang Mateo 20:28.) Sumala niining tagnaa, kining tanan mahitabo sulod sa yugto sa 70 ka semana sa mga tuig, sugod sa tuig 455 W.K.P., dihang ang mando migula sa pagtukod pag-usab sa Jerusalem.a (Nehemias 2:1-11) Gikan sa hut-ong sa panahon niining tagnaa, masabtan nga ang Mesiyas motungha sa sinugdanan sa ika-70ng semana sa mga tuig. Kini nahitabo dihang si Jesus mipresentar sa iyang kaugalingon alang sa bawtismo sa 29 K.P., nga sa opisyal maoy sinugdanan sa iyang Mesiyanikong katungdanan. “Sa tunga-tunga sa semana,” o human sa tulo ug tunga ka tuig, ang Mesiyas pagaputlon sa kamatayon, sa ingon nagtapos sa bili sa tanang halad ubos sa pakigtugon sa Moisesnong Kasugoan.​—Hebreohanon 9:11-15; 10:1-10.

Kining tagnaa nagpadayag nga ang gitas-on sa ministeryo ni Jesus maoy tulo ug tunga ka tuig. Si Jesus namatay sa Paskuwa, Nisan 14 (sumala sa Hudiyohanong kalendaryo), sa tingpamulak sa 33 K.P. Ang katumbas nga petsa alang niadtong tuiga maoy Abril 1. (Mateo 26:2) Kon ihapon ug paatras ang tulo ug tunga ka tuig mahimutang ang iyang bawtismo sa 29 K.P. sa pagsugod sa Oktubre. Si Lucas nagpahibalo kanato nga si Jesus mga 30 anyos sa iyang bawtismo. (Lucas 3:21-23) Kini nagpasabot nga ang pagkahimugso ni Jesus usab maoy duol sa pagsugod sa Oktubre. Uyon sa asoy ni Lucas, ang mga magbalantay sa mga karnero niadtong panahona sa tuig didto gihapon sa “gawas ug nagtukaw sa kagabhion sa pagbantay sa ilang mga hayop.”​—Lucas 2:8.

Gikan sa Unsang Tinubdan?

Sanglit ang ebidensiya nagpunting sa sayo nga Oktubre ingong panahon sa pagkatawo ni Jesus, nganong gisaulog kana sa Disyembre 25? Ang The New Encyclopædia Britannica nagpakita nga kining pagsauloga gisagop mga siglo human natawo si Jesus: “Sa ika-4 nga siglo ang pagsaulog sa pagkatawo ni Jesus sa Disyembre 25 hinayhinay nga gisagop sa kadaghanang Sidlakang mga simbahan. Sa Jerusalem, ang pagsupak sa Pasko milungtad ug dugay, apan sa ulahi kana gidawat.”

Nganong ang kustombre dali ra kaayong gidawat niadtong nagtawag sa ilang kaugalingon nga mga Kristohanon sa daghang siglo human ni Kristo? Ang The New Encyclopædia Britannica mihatag ug dugang katin-awan bahin sa ulohan: “Ang naandang mga kustombre nga nalangkit sa Pasko naugmad gikan sa daghang tinubdan ingong resulta sa panagkaatol sa pagsaulog sa adlawng-natawhan ni Kristo sa paganong agrikultural ug solar nga mga selebrasyon sa tungatunga sa tingtugnaw. Sa Romanong kalibotan ang Saturnalia (Disyembre 17) maoy panahon sa paghudyaka ug pagbayloayg mga gasa. Ang Disyembre 25 giisip usab ingong adlawng natawhan sa misteryosong diyos sa mga Iranian nga si Mithra, ang Adlaw sa Pagkamatarong.”

Kini bang tanan tinuod nga “panagkaatol”? Dili gayod! Kini maoy usa ka kamatuoran sa kasaysayan sa ikaupat nga siglo K.P., ubos ni Emperador Konstantino, ang Romanong Empiryo mihimog dakong kausaban gikan sa maglulutos sa Kristiyanidad ngadto sa tigpaluyo sa “Kristiyanidad” ingong dinawat nga relihiyon. Samtang daghan sa kinatibuk-ang molupyo, nga kulang sa kahibalo sa tinuod nga kahulogan sa Kristiyanidad, ang midawat niining bag-ong pagtuo, sila misugod sa pagselebrar sa ilang naandang paganong mga piyesta uban sa bag-ong kaplag nga “Kristohanong” mga titulo. May lain pa bang petsa nga labawng haom sa pagsaulog sa adlawng natawhan ni Kristo kay sa Disyembre 25, nga ilado nang adlawng-natawhan sa “Adlaw sa Pagkamatarong”?

Hinungdanon ba Kini?

Diyutay ra ang katarongan sa pagduhaduha nga ang unang mga sumusunod ni Jesus, nga Hudiyo ug kagikan, wala magsaulog sa iyang adlawng-natawhan. Segun sa Encyclopaedia Judaica, “ang pagsaulog sa mga adlawng-natawhan wala hidunggi sa tradisyonal nga rituwal sa Hudiyo.” Ang unang mga Kristohanon tino nga dili mosagop sa maong kasaulogan. Inay saulogon ang iyang adlawng natawhan, ilang tahuron ang sugo ni Jesus sa pagsaulog sa iyang kamatayon, diin sila adunay dili-malalis nga petsa, nga mao, Nisan 14.​—Lucas 22:7, 15, 19, 20; 1 Corinto 11:23-26.

Mga siglo sa wala pa si Kristo, ang mga Hudiyo, nga kaniadto piniling nasod sa Diyos, matagnaong gipasidan-an bahin sa kataposan sa ilang umaabot nga pagkadistiyero sa Babilonya: “Pahilayo kamo, pahilayo kamo, gumula kamo gikan dinha, ayaw paghikap ug butang nga mahugaw; gumula kamo gikan sa iyang taliwala, panaghinlo kamo sa inyong kaugalingon, kamo nga nanagdala sa mga sudlanan ni Jehova.” (Isaias 52:11) Sila mobalik sa ilang yutang-natawhan sa pagtukod pag-usab sa putling pagsimba ni Jehova. Dili gayod mahitabo nga ilang sagopon ang mahugaw paganong mga kustombre ug mga porma sa pagsimba nga ilang nakita sa Babilonya.

Dili ikatingala, kining samang sugo gisubli alang sa mga Kristohanon diha sa 2 Corinto 6:14-18. Puli sa Hudiyohanong nasod nga misalikway kang Kristo, ang iyang mga sumusunod nahimong mga hawas sa putli nga pagsimba. Sila may kaakohan sa pagtabang sa uban nga makagula gikan sa espirituwal nga kangitngit ug ngadto sa kahayag sa kamatuoran. (1 Pedro 2:9, 10) Unsaon nila kini paghimo kon ilang isambog ang pagtulon-an ni Kristo sa mga kustombre ug mga selebrasyon nga pagano ug sinugdanan?

Bisan pag kini madanihon kaayo sa popular nga kagustohan, ang pagsaulog sa “Puting Pasko” nahisama sa “paghikap sa mahugaw nga butang.” (2 Corinto 6:17) Ang usa nga tinuod nahigugma sa Diyos ug kang Kristo kinahanglang molikay niana.

Gawas pa sa kamatuoran nga ang tinubdan niini maoy sa paganong mga selebrasyon, nakita usab nato nga ang Pasko wala maghawas sa kamatuoran, sanglit si Jesus natawo sa Oktubre. Oo, bisan unsa pay talan-awong motungha sa hunahuna sa usa, si Jesus wala gayod matawo sa tingniyebe.

[Footnote]

[Hulagway sa panid 4, 5]

Naputos sa niyebe nga Jerusalem, sumala sa makita gikan sa silangan

[Credit Line]

Garo Nalbandian

[Hulagway sa panid 6]

Niyebe sa kadaplinan sa mga paril sa Jerusalem

[Hulagway sa panid 7]

Sa mainit nga panahon lamang nga ang mga magbalantay sa mga karnero makapabilin sa gawas uban sa ilang kahayopan sa gabii diha sa batoong mga bakilid, sama sa makita sa ubos

[Credit Line]

Garo Nalbandian