Pagpakigbugno sa Paghawid sa Sala Diha sa Makasasalang Unod

“Ang paghunahuna sa unod nagakahulogag kamatayon, apan ang paghunahuna sa espiritu nagakahulogag kinabuhi ug pakigdait.”​—ROMA 8:6.

1. Alang sa unsang katuyoan gibuhat ang mga tawo?

“GIBUHAT sa Diyos ang tawo sa iyang kaugalingong dagway, sa dagway sa Diyos iyang gibuhat siya; lalaki ug babaye iyang gibuhat sila.” (Genesis 1:27) Ang usa ka dagway maoy banaag sa usa ka butang o usa ka tuboran. Busa, ang mga tawo gibuhat aron mahimong banaag sa himaya sa Diyos. Pinaagi sa pagpakitag diyosnong mga hiyas​—sama sa gugma, pagkamaayo, hustisya, ug espirituwalidad​—diha sa tanan nilang mga paningkamot, sila nagahatag ug pagdayeg ug pagpasidungog ngadto sa Maglalalang, ingon man kalipay ug katagbawan ngadto sa ilang kaugalingon.​—1 Corinto 11:7; 1 Pedro 2:12.

2. Sa unsang paagi ang unang tawhanong paris wala makaabot sa tumong?

² Ang unang tawhanong paris, nga gilalang nga hingpit, nasangkapag maayo alang niining bahina. Sama sa mga salamin nga maayong pagkasinaw, sila makahimo sa pagbanaag sa himaya sa Diyos uban ang kamagilakon ug kamaunongon. Ugaling, gitugotan nilang mabulingan kanang maayong pagkasinaw sa dihang tinuyo nilang gisupak ang ilang Maglalalang ug Diyos. (Genesis 3:6) Human niadto, sila dili na hingpit nga makapabanaag sa himaya sa Diyos. Sila nakabsan sa himaya sa Diyos, gipakyas ang katuyoan sa pagkalalang kanila diha sa dagway sa Diyos. Sa laing pagkasulti, sila nakasala.a

3. Unsa ang tinuod nga kinaiyahan sa sala?

³ Kini makatabang kanato sa pagsabot sa matuod nga kinaiyahan sa sala, nga nagdaot sa pagbanaag sa tawo sa dagway ug himaya sa Diyos. Ang sala naghimo sa tawo nga dili balaan, sa ato pa, hugaw ug bulingon sa espirituwal ug sa moral nga diwa. Ang tanang katawhan, kay mga kaliwat ni Adan ug Eva, natawo diha nianang bulingon ug hugawng kahimtang, napakyas sa pagtuman sa gidahom sa Diyos kanila ingong iyang mga anak. Ug ang sangpotanan? Ang Bibliya nagbatbat: “Maingon nga pinaagi sa usa ka tawo ang sala misulod sa kalibotan ug ang kamatayon pinaagi sa sala, ug sa ingon ang kamatayon mikaylap sa tanang tawo tungod kay silang tanan nakasala.”​—Roma 5:12; itandi ang Isaias 64:6.

Ang Paghawid sa Sala Diha sa Makasasalang Unod

4-6. (a) Unsay panglantaw sa kadaghanang tawo sa sala karong adlawa? (b) Unsay sangpotanan sa modernong mga panglantaw bahin sa sala?

⁴ Ang kadaghanan sa mga tawo karong adlawa dili maghunahuna sa ilang kaugalingon ingong nahugawan, nabulingan, o makasasala. Ngani, ang sala, ingong usa ka pulong, halos nahanaw na sa bokabularyo sa kadaghanang tawo. Sila tingali maghisgot bahin sa kasaypanan, kadanghag, ug sayop nga mga paghukom. Apan ang sala? Halos dili gayod! Bisan kadtong kinsa nag-angkon gihapon nga nagtuo sa Diyos, “ang mga pagtulon-an sa Diyos naglangkob ug usa ka hugpong sa moral nga mga pagtulon-an imbes moral nga lagda, ang ‘10 ka sugyot’ imbes ang 10 ka sugo,” matud ni Alan Wolfe, usa ka propesor sa sosyolohiya.

⁵ Unsa ang sangpotanan niining paagi sa panghunahuna? Ang paglimod, o labing menos ang dili-pagtuo, sa pagkatinuod sa sala. Kini nagpatunghag kaliwatan sa katawhan nga may tuman ka baliko nga pagsabot sa matarong ug sayop, kinsa mobating libre sa paghimog kaugalingon nilang mga sukdanan sa pamatasan ug mobating walay tulobagon kang bisan kinsa alang sa bisan unsa nga gusto nilang buhaton. Alang niining mga tawhana, ang pagbati nga dili-sad-an mao ang bugtong sukdanan sa paghukom kon kaha ang usa ka paagi sa paglihok maoy husto o dili.​—Proverbio 30:12, 13; itandi ang Deuteronomio 32:5, 20.

⁶ Pananglitan, diha sa usa ka interbiyu sa telebisyon, ang mga batan-on gidapit sa pagpahayag sa ilang mga hunahuna bahin sa gitawag-kunohay nga pito ka makamatayng mga sala.b “Ang garbo dili usa ka sala,” matud sa usa ka sumasalmot. “Angay nga may maayo kang pagtuo sa imong kaugalingon.” Bahin sa pagkatapolan, ang lain miingon: “Maayong magtinapolan usahay. . . . Usahay maayong magrelaks ug hatagag personal nga panahon ang imong kaugalingon.” Bisan ang nag-interbiyu mihatag niining lakbit nga komento: ‘Ang pito ka makamatayng mga sala dili daotang mga buhat kondili, hinunoa, mao ang kaylap tawhanong mga pangagda nga mahimong makapikal ug makapahimuot kaayo.’ Oo, nahanaw uban sa sala mao ang pagbati sa pagkasad-an, kay, total, ang pagkasad-an mismo mao ang kaatbang sa pagbating maayo.​—Efeso 4:17-19.

7. Sumala sa Bibliya, sa unsang paagi naapektohan ang mga tawo sa sala?

⁷ Lahi kaayo niining tanan, ang Bibliya yanong nag-ingon: “Ang tanan nakasala ug wala makaabot sa himaya sa Diyos.” (Roma 3:23) Bisan si apostol Pablo midawat: “Ako nahibalo nga diha kanako, nga mao, sa akong unod, walay nagapuyo nga bisan unsang maayo; kay ang katakos sa pagbuot ania uban kanako, apan ang katakos sa pagbuhat kon unsa ang maayo wala. Kay ang maayo nga buot ko wala ko buhata, apan ang daotan nga dili ko buot mao ang akong ginabuhat.” (Roma 7:18, 19) Si Pablo dinhi wala maghisgot ug pagkaluoy-sa-kaugalingon. Hinunoa, tungod kay siya bug-os nakasabot kon unsa na kalayo ang katawhan sa pagkanakabsan sa himaya sa Diyos, labi pa niyang nabati ang paghawid sa sala diha sa makasasalang unod. “Alaot ako nga tawo!” siya miingon, “kinsa ang magaluwas kanako gikan sa lawas nga nagaagom niining kamatayon?”​—Roma 7:24.

8. Unsang mga pangutana ang angay natong isukna sa atong kaugalingon? Ngano?

⁸ Unsay imong hunahuna niining butanga? Dawaton mo tingali nga ingong kaliwat ni Adan, ikaw, sama sa tanan, dili-hingpit. Apan sa unsang paagi ang maong kahibalo makaapektar sa imong panghunahuna ug sa imong paagi sa kinabuhi? Dawaton ba nimo kini ingong kamatuoran sa kinabuhi ug magpadayon lamang sa pagbuhat sa kinaiyanhong hilig? O nakigbisog ka ba kanunay sa pagpakigbugno sa paghawid sa sala diha sa makasasalang unod, nga naningkamot sa pagpabanaag nga mas masanag pa kutob sa mahimo sa himaya sa Diyos diha sa tanan nga imong ginabuhat? Angay nga tagdon kinig maayo sa matag usa kanato tungod sa gisulti ni Pablo: “Kadtong mga nauyon sa unod nagatumong sa ilang mga kaisipan sa mga butang sa unod, apan kadtong mga nauyon sa espiritu diha sa mga butang sa espiritu. Kay ang paghunahuna sa unod nagakahulogag kamatayon, apan ang paghunahuna sa espiritu nagakahulogag kinabuhi ug pakigdait.”​—Roma 8:5, 6.

Paghunahuna sa Unod

9. Nganong “ang paghunahuna sa unod nagakahulogag kamatayon”?

⁹ Unsay gipasabot ni Pablo sa dihang siya miingon nga “ang paghunahuna sa unod nagakahulogag kamatayon”? Ang terminong “unod” subsob nga gigamit sa Bibliya sa pagpaila sa tawo sa iyang dili-hingpit nga kahimtang, ‘gipanamkon sa sala’ ingong kaliwat sa rebelyosong si Adan. (Salmo 51:5; Job 14:4) Busa, si Pablo nagtambag sa mga Kristohanon nga dili ipunting ang ilang mga hunahuna diha sa makasasalang mga hilig, mga pangagda, ug mga pangibog sa dili-hingpit, makasasalang unod. Ug nganong dili? Sa ubang bahin gisulti ni Pablo kanato ang mga buhat sa unod ug dayon midugang sa pasidaan: “Kadtong nagabuhat nianang mga butanga dili makapanunod sa gingharian sa Diyos.”​—Galacia 5:19-21.

10. Unsay buot ipasabot sa “paghunahuna”?

¹⁰ Apan dili ba adunay dakong kalainan tali sa paghunahuna sa butang ug sa pagbuhat niana? Tinuod, ang paghunahuna bahin sa usa ka butang dili kanunay motultol sa pagbuhat niana. Ugaling, ang paghunahuna maoy labaw pa kay sa daklit nga pag-isip lamang. Ang pulong nga gigamit ni Pablo maoy phroʹne·ma sa Grego, ug kini nagpaila sa “paagi sa paghunahuna, kaisipan(-natino), . . . tumong, tingusbawan, paningkamot.” Busa, “ang paghunahuna sa unod” nagpasabot sa pagkahimong gikontrolar, gipanag-iya, gimandoan, ug gipalihok sa mga pangibog sa makasasalang unod.​—1 Juan 2:16.

11. Sa unsang paagi si Cain naghunahuna sa unod, ug unsa ang resulta?

¹¹ Ang punto maayong pagkailustrar sa dalan nga gisubay ni Cain. Sa dihang mitungha ang kasina ug kasuko sa kasingkasing ni Cain, si Jehova nga Diyos nagpasidaan kaniya: “Nganong nasuko ka man ug nganong nagmug-ot ang imong panagway? Kon maayo ang imong gibuhat, kini dili ba pagadayegon? Apan kon dili ka magbuhat ug maayo, ang sala nag-atang sa ganghaan, ug ikaw ang iyang gitinguha; ug ikaw ba, sa imong bahin, makakontrolar niini?” (Genesis 4:6, 7) Dihay kapilian si Cain. Siya ba “moliso sa pagbuhat ug maayo,” sa ato pa, ipunting ang iyang hunahuna, tumong, ug tingusbawan sa butang nga maayo? O siya ba magpadayon sa paghunahuna sa unod ug magsentro sa iyang hunahuna diha sa daotang mga kiling nga nagtago diha sa iyang kasingkasing? Ingon sa gibatbat ni Jehova, ang sala “nag-atang sa ganghaan,” nga nagpaabot sa pagkupog ug pagtukob kang Cain kon iyang tugotan kini. Imbes makigbugno ug ‘kontrolahon’ ang iyang unodnong pangibog, gitugotan kini ni Cain nga maoy momando kaniya​—ngadto sa malaglagong sangpotanan.

12. Unsa ang kinahanglan natong buhaton aron dili makasubay “sa dalan ni Cain”?

¹² Komosta kita karong adlawa? Dayag nga kita dili gustong mosubay “sa dalan ni Cain,” ingon sa gikagul-an ni Judas labot sa pipila taliwala sa unang-siglong mga Kristohanon. (Judas 11) Dili gayod kita mangatarongan ug maghunahuna nga ang diyutayng pagpatagbaw sa atong mga pangibog o diyutayng paglapas sa mga kasugoan sa matag karon ug unya dili makadaot. Sa kasukwahi, kita kinahanglang alisto sa pag-ila sa bisan unsang dili-diyosnon ug makadaot nga impluwensiya nga mosulod sa atong kasingkasing ug hunahuna ug kuhaon dayon kini sa dili pa kini makagamot. Ang pagpakigbugno sa paghawid sa sala diha sa makasasalang unod magsugod sa sulod.​—Marcos 7:21.

13. Sa unsang paagi ang tawo “mahaylo sa iyang kaugalingong pangibog”?

¹³ Pananglitan, tingali makasiplat ka ug usa ka makakurat o mangil-ad nga talan-awon o usa ka malaw-ay kaayo o makapukaw sa kailibgon nga hulagway. Mahimong hulagway kini diha sa usa ka libro o magasin, usa ka talan-awon sa sine o telebisyon, usa ka karatula sa paanunsiyo, o bisan sa tinuod-kinabuhi nga kahimtang. Kini mismo dili angayng kalisangan, sanglit kini mahimong mahitabo​—ug nagakahitabo. Ugaling, kini nga hulagway o talan-awon, bisag pipila lamang kini ka segundo, mahimong magdugay sa hunahuna ug motungha pag-usab matag karon ug unya. Unsay imong buhaton kon kini mahitabo? Molihok ka ba dayon sa pagpakigbugno sa maong hunahuna ug ipagawas kana gikan sa imong kaisipan? O tugotan mo ba kining magpabilin diha sa imong hunahuna, tingali palunhawon kana sa matag panahong motungha ang maong hunahuna? Ang pagbuhat sa ulahi maoy pagpameligro sa pagsugod sa kutay sa mga hitabo nga gibatbat ni Santiago: “Ang matag usa ginasulayan pinaagig pagkaganoy ug pagkahaylo sa iyang kaugalingong tinguha. Unya ang tinguha, dihang kini makapanamkon na, magpahimugso ug sala; ug unya, ang sala, dihang kini mahingpit na, magpahimugso ug kamatayon.” Maoy hinungdan nga si Pablo miingon: “Ang paghunahuna sa unod nagakahulogag kamatayon.”​—Santiago 1:14, 15; Roma 8:6.

14. Unsay atong ginaatubang sa adlaw-adlaw, ug unsa ang angay natong pagsanong?

¹⁴ Sanglit nagkinabuhi man kita diha sa usa ka kalibotan diin ang seksuwal nga imoralidad, kapintasan, ug materyalismo ginahimaya​—nga dayag ug kanunay nga gipakita diha sa mga libro, mga magasin, mga sine, mga programa sa telebisyon, ug popular nga musika​—kita sa literal gibombahan sa sayop nga mga hunahuna ug mga ideya sa matag adlaw. Unsay imong reaksiyon? Nahimuot ka ba ug nalingaw niining tanan? O sama ba ang imong gibati sa matarong nga si Lot, “kinsa nasakit pag-ayo gumikan sa pagpatuyang sa mga masupilon-sa-balaod nga katawhan . . . nagsakit sa iyang matarong nga kalag tungod sa ilang malinapasong mga buhat”? (2 Pedro 2:7, 8) Aron molampos sa pagpakigbugno sa paghawid sa sala diha sa makasasalang unod, atong kinahanglang ihukom nga buhaton ang sama sa gibuhat sa salmista: “Dili ko ibutang sa atubangan sa akong mga mata ang walay kapuslanang butang. Gidumtan ko ang buhat niadtong mga nanghisalaag; kini dili magpabilin kanako.”​—Salmo 101:3.

Paghunahuna sa Espiritu

15. Unsay atong nabatonang tabang aron makasukol sa paghawid sa sala diha kanato?

¹⁵ Ang butang nga makatabang kanato sa pagpakigbugno sa paghawid sa sala diha sa makasasalang unod mao ang padayong gisulti ni Pablo: “Ang paghunahuna sa espiritu nagakahulogag kinabuhi ug pakigdait.” (Roma 8:6) Busa, inay kay mandoan sa unod, kinahanglang tugotan nato ang atong hunahuna nga maimpluwensiyahan sa espiritu ug mouswag diha sa mga butang sa espiritu. Unsa kini sila? Sa Filipos 4:8, si Pablo mihimog talaan niini: “Sa kataposan, mga igsoon, bisan unsang mga butang matuod, bisan unsang mga butang ugdang talagdon, bisan unsang mga butang matarong, bisan unsang mga butang putli, bisan unsang mga butang hiligugmaon, bisan unsang mga butang nga ginaingong maayo, bisan unsang pagkahamili nga anaa ug bisan unsang dalayegong butang nga anaa, padayong isipa kining mga butanga.” Atong susihon kinig maayo ug magkuhag mas maayong pagsabot kon unsa ang padayon natong tagdon.

16. Unsang mga hiyas ang gidasig ni Pablo kanato nga “padayong isipon,” ug unsay nalangkit sa matag-usa niini?

¹⁶ Una sa tanan, naglista si Pablo ug walo ka moral nga hiyas. Kita, hinunoa, nahibalo nga ang mga Kristohanon wala kutohi sa paghunahuna lamang sa Kasulatanhon o sa doktrinal nga mga butang sa tanang panahon. Adunay daghang nagkalainlaing mga ulohan ug mga topiko diin diha niini isentro nato ang atong mga hunahuna. Apan ang hinungdanon mao nga kini sila kinahanglang mohaom sa mga sukdanan sa moral nga mga hiyas nga gihisgotan ni Pablo. Ang matag usa sa mga kategoriya sa “mga butang” nga gisitar ni Pablo takos sa atong pagtagad. Atong tagdon kini sila.

◻ Ang “matuod” maglakip ug labaw pa kay sa pagkahimong matuod o bakak. Kini nagkahulogang pagkahimong matinud-anon, matarong, ug kasaligan, usa ka butang nga tinuod, dili lamang maghatag ug dagway nga ingon niana.​—1 Timoteo 6:20.

◻ Ang “ugdang talagdon” nagpasabot sa mga butang nga halangdon ug talahoron. Kini mopukaw ug pagbati sa pagtahod, usa ka butang nga hataas, halangdon, ug dungganon imbes bastos ug malaw-ay.

◻ Ang “matarong” nagkahulogang pag-abot sa sukdanan sa Diyos, dili sa tawo. Ang kalibotanong mga tawo nagmapuliki sa ilang mga hunahuna sa mga laraw nga dili matarong, apan kita kinahanglang maghunahuna ug magakalipay sa mga butang nga matarong sa panan-aw sa Diyos.​—Itandi ang Salmo 26:4; Amos 8:4-6.

◻ Ang “putli” nagkahulogang hinlo ug balaan dili lamang sa paggawi (sa sekso o sa laing paagi) kondili usab sa hunahuna ug motibo. “Ang kaalam gikan sa itaas maoy una sa tanan putli,” matud ni Santiago. Si Jesus, kinsa “mahinlo,” mao ang hingpit nga Panig-ingnan nga atong palandongon.​—Santiago 3:17; 1 Juan 3:3.

◻ Ang “hiligugmaon” mao kanang makapukaw ug makadasig sa gugma sa uban. Kita gisugo nga atong “tagdon ang usag usa aron sa pagpasibot sa paghigugma ug sa maayong mga buhat,” inay isentro ang atong mga hunahuna diha sa mga butang nga makapukaw sa kasilag, kayugot, ug panag-away.​—Hebreohanon 10:24.

◻ Ang “ginaingong maayo” nagpasabot dili lamang “maayog dungog” o “gikatahog maayo” kondili usab, sa aktibo nga diwa, makapalig-on ug dalayegon. Atong isentro ang atong mga hunahuna sa mga butang maayo ug makapalig-on inay ang makapaulaw ug makapasilo.​—Efeso 4:29.

◻ Ang “pagkahamili” sa paninugdan nagkahulogang “pagkamaayo” o “maayo kaayog moral,” apan kini nagpasabot ug pagkamaayo sa bisan unsang matang. Busa, kita makaapresyar sa bililhong mga hiyas, mga katakos, ug mga kalamposan sa uban nga nahiuyon sa sukdanan sa Diyos.

◻ Ang “dalayegong” mga butang tinuod nga dalayegon kon ang pagdayeg nagagikan sa Diyos o gikan sa awtoridad nga iyang giila.​—1 Corinto 4:5; 1 Pedro 2:14.

Saad sa Kinabuhi ug Pakigdait

17. Unsang mga panalangin ang moresulta tungod “sa paghunahuna sa espiritu”?

¹⁷ Kon atong sundon ang tambag ni Pablo ug ‘magpadayon sa pag-isip niining mga butanga,’ kita molampos “sa paghunahuna sa espiritu.” Ang sangpotanan dili lamang ang panalangin sa kinabuhi, sa ato pa, ang kinabuhing walay kataposan diha sa gisaad nga bag-ong kalibotan, kondili usab ang pakigdait. (Roma 8:6) Ngano? Tungod kay ang atong mga hunahuna napanalipdan batok sa daotang impluwensiya sa unodnong mga butang, ug kita dili na kaayo apektado sa malisod nga pakigbisog tali sa unod ug espiritu sama sa gibatbat ni Pablo. Pinaagi sa pagsukol sa impluwensiya sa unod, kita usab makabatog pakigdait uban sa Diyos “tungod kay ang paghunahuna sa unod nagakahulogag pakig-away sa Diyos.”​—Roma 7:21-24; 8:7.

18. Unsang gubat ang gisangka ni Satanas, ug sa unsang paagi kita magmadaogon?

¹⁸ Gihimo ni Satanas ug sa iyang mga ahente ang tanang butang kutob sa ilang mahimo aron mabulingan ang atong pagpabanaag sa himaya sa Diyos. Sila naningkamot sa pagkontrolar sa atong mga hunahuna pinaagi sa pagbomba niini ug unodnong mga pangibog, kay nahibalo nga kini sa kataposan motultol sa pagpakig-away batok sa Diyos ug sa kamatayon. Apan kita mogulang madaogon niining gubata. Sama kang Pablo, kita makapahayag usab: “Salamat sa Diyos pinaagi kang Jesu-Kristo nga atong Ginoo” sa pagtagana kanatog mga paagi sa pagpakigbugno sa paghawid sa sala diha sa makasasalang unod.​—Roma 7:25.

[Mga footnote]

Makapatin-aw Ka Ba?

◻ Unsa ang sala, ug sa unsang paagi kini makaugmad ug paghawid sa makasasalang unod?

◻ Sa unsang paagi atong masuklan ang “paghunahuna sa unod”?

◻ Unsay atong mahimo aron mapalambo “ang paghunahuna sa espiritu”?

◻ Sa unsang paagi “ang paghunahuna sa espiritu” modalag kinabuhi ug pakigdait?

[Hulagway sa panid 15]

Gitugotan ni Cain ang unodnong mga kiling sa pagmando kaniya ngadto sa iyang kaugalingong kalaglagan

[Hulagway sa panid 16]

Ang paghunahuna sa espiritu nagakahulogag kinabuhi ug pakigdait