May Katarongan ba ang mga Pagduhaduha Bahin Kang Jesus?

SI Jesus sa Nasaret naghimo ba gayod ug mga milagro? Nabanhaw ba siya gikan sa mga patay, ingon sa giwali sa iyang mga tinun-an? Nabuhi ba gayod siya? Sa atong modernong panahon, daghan ang daw dili makatubag nga may katinoan sa maong mga pangutana. Ngano? Tungod kay sila mituo sa mga pagduhaduha bahin kang Jesus, ug ang mga pagduhaduha maoy mga pagbati sa pagkawalay-katinoan, kay wala masayod kon kaha kini maoy tinuod o posible. Apan ang mga pagbati ba sa pagkawalay katinoan bahin kang Jesus may katarongan? Atong tan-awon.

Kon sa Unsang Paagi Gipugas ang mga Pagduhaduha Bahin Kang Jesus

Ang pipila ka teologong Aleman sa hinapos sa ika-19 ug sayo sa ika-20ng mga siglo naglarawan kang Jesus ingong “usa ka tinumotumo nga persona sa karaang Iglesya.” Ang ilang paglimod sa pagkamakasaysayanhon ni Jesus nahimong usa ka kontrobersiya taliwala sa mga eskolar sa sinugdan niining sigloha nga nakaabot sa publiko sa maong panahon ug may impluwensiya gihapon hangtod karon. Pananglitan, ang dili pa dugayng pagtuon sa Alemanya nagbutyag nga 3 porsiento niadtong giinterbiyo nagtuo nga si Jesus “wala gayod mabuhi” ug nga “giimbento lang siya sa mga apostoles.” Oo, ang mga binhi sa pagduhaduha bahin kang Jesus nga gipugas sayo niining sigloha nakakitag tabunok nga yuta diha sa mga kasingkasing sa mga tawo bisan hangtod karon.

Nganong ang konklusyon nga si Jesus “giimbento” lamang walay katarongan? Ang eskolar sa Bibliya nga si Wolfgang Trilling mikomento: “Ang kontrobersiya kon si Jesus nabuhi ba gayod, sa laing pagkasulti kon siya usa ba gayod ka tawo sa kasaysayan o usa ka sugilambong, nahusay. Ang isyu nahusay sa maayong paagi, labing menos sa paagi nga dili lantawon sa seryosog-hunahunang mga tawo ang problema ingong usa ka dili-hinungdanong isyu.” Bisan pa, ang uban nagduhaduha gihapon nga naglungtad si Jesus. Busa, atong susihon kon sa unsang paagi malig-on ang pagkamakasaysayanhon ni Jesus maingon man sa pagwala sa ubang mga pagduhaduha bahin kaniya.

Mga Pamatuod nga Makawala sa mga Pagduhaduha

Ang makauulaw nga pagpatay kang Jesus ingong usa ka dulumtanang kriminal motagana “sa labing makapakombinsir nga katarongan batok sa mga kaaway sa pagkamakasaysayanhon ni Jesus,” matud pa ni Trilling. Ngano? Tungod kay ang pagpatay “nagbabag, nagsanta pa, sa pagpakaylap sa bag-ong pagtuo taliwala sa mga Hudiyo ug mga dili-Hudiyo.” (Itandi ang 1 Corinto 1:23.) Kon ang pagpatay kang Jesus nga Mesiyas maoy usa ka dakong insulto sa mga Hudiyo ug mga Hentil, dayag nga dili gayod kini inimbento sa mga apostoles! Dugang pa, ang kamatayon ni Jesus gipamatud-an ingong usa ka hitabo sa kasaysayan dili lamang sa upat ka Ebanghelyo kondili sa Romanhong magsusulat usab nga si Tacitus ug sa Hudiyohanong Talmud.a

Ang ubang mga hitabo sa kinabuhi ni Jesus gilantaw usab ingong Biblikanhong ebidensiya sa pagkakatuohan sa mga Ebanghelyo, sa ato pa sa ilang gisugilon kanato bahin kaniya. Pananglitan, minugna lang ba sa mga sumusunod ni Jesus nga siya gikan sa Nasaret, usa ka dapit nga daw dili ilado? O may kalagmitan ba nga giimbento lang nila ang pagbudhi kaniya ni Judas, usa ka gisaligan nga kauban? Realistikanhon ba ang paghunahuna nga minugna nila ang asoy bahin kang Jesus nga gitalikdan sa nahibilin niyang mga tinun-an sa tinalawan nga paagi? Dili gayod makataronganon nga magtukodtukod ang mga tinun-an ug mga detalye nga makadaot gayod ug unya imantala kini sa bisan diin! Dugang pa, ang arte sa pagpanudlo nga gigamit ni Jesus nailhan nga usa ka lahi nga estilo. Walay Hudiyohanong mga basahon sa unang siglo nga may kaundan nga ikatandi sa iyang mga ilustrasyon. Kinsang tawo nga wala hiilhi ang “makaimbento” ug ingon nga obra maestra sama sa Wali sa Bukid? Kining mga argumentoha tanan nagpamatuod sa pagkakasaligan sa mga Ebanghelyo ingong mga taho sa kinabuhi ni Jesus.

Adunay dili-Biblikanhong ebidensiya usab bahin sa pagkamakasaysayanhon ni Jesus. Ang upat ka Ebanghelyo naghulagway kaniya nga nagkinabuhi sa espisipiko, tukma kaayong pagkadetalye, makasaysayanhong kagikan. Ang mga lugar, sama sa Betlehem ug Galilea; iladong mga indibiduwal ug mga grupo, sama kang Poncio Pilato ug sa mga Pariseo; ingon man sa Hudiyohanong mga kustombre ug ubang mga detalye dili yanong minugna. Kini nahimong bahin sa gambalay sa kinabuhi sa unang siglo, ug kini gipamatud-an sa dili-Biblikanhong mga tuboran ug sa mga kaplag sa arkeolohiya.

Busa, adunay makapakombinsir nga ebidensiya, sa Bibliya o dili-Biblikanhon, nga si Jesus maoy usa ka tawo sa kasaysayan.

Hinunoa, ubay-ubayng mga tawo adunay mga pagduhaduha bahin sa mga milagro nga naglangkit kaniya. Sa pagkatinuod, sumala sa surbi nga gikutlo sa itaas, minoridad lamang sa mga magsisimba sa Alemanya ang hugot nga nagtuo nga ang mga milagro ni Jesus ug ang iyang pagkabanhaw “tinuod gayod nga nahitabo.” Makataronganon ba ang mga pagduhaduha bahin sa mga milagro ug pagkabanhaw ni Jesus?

Kon Nganong ang Pipila Nagduhaduha sa mga Milagro ni Jesus

Ang Mateo 9:18-36 nagtaho nga si Jesus sa milagrosong paagi nag-ayo sa mga masakiton, nagbanhaw sa mga patay, ug nagpagulag mga demonyo. Si Propesor Hugo Staudinger, usa ka historyano, mikomento: “Dili gayod katuohan, ug imposible sa baroganan sa kasaysayan, nga kining talagsaong mga taho maoy produkto sa mahait nga handurawan.” Ngano? Tungod kay ang labing unang mga Ebanghelyo gisulat sa usa ka panahon diin ang kadaghanan sa mga tawong nakasaksi mismo niining mga milagroha buhi pa! Ang dugang pamatuod makita sa paagi nga, sama sa padayong gisulti ni Staudinger, ang mga kaaway sa mga Hudiyo “wala gayod mangulipas nga si Jesus nakahimog talagsaong mga buhat.” Ang pagsalikway sa tanang ubang pamatuod ug ipasukad ang atong paghukom sa dili-Biblikanhong pamatuod, makita nato nga ang mga milagro ni Jesus tinong takos nga atong tuohan.​—2 Timoteo 3:16.

Bisag “ang kinabag-an sa mga Aleman kombinsido nga si Jesus nagpang-ayo ug mga tawong masakiton,” daghan ang nagduhaduha sa gahom luyo niining mga pagpang-ayo. Pananglitan, usa ka iladong teologo nga Aleman miingon sa dayag nga ang mga pagpang-ayo nga gihimo ni Jesus maoy resulta sa gahom sa sugyot nga nag-impluwensiya sa mga tawong nag-antos tungod sa kasamok sa hunahuna. Makataronganon ba kini nga pagpatin-aw?

Palandonga lamang. Ang Marcos 3:3-5 nagtaho nga giayo ni Jesus ang tawong kuyos ug kamot. Apan ang kuyos ba nga kamot maoy resulta sa kasamok sa hunahuna? Dili gayod. Busa, kini nga pagpang-ayo dili gayod ikapasangil sa gahom sa sugyot. Busa unsay nagpaarang kang Jesus sa paghimog mga milagro? Si Propesor Staudinger miadmiter: “Kon walay mga balaod nga bug-os katuohan, ug kon dili bug-os ilimod sa usa ang Diyos, nan dayag nga dili gayod ikasalikway sa usa ang posibilidad nga ang Diyos, kansang gahom labaw kay sa tawo, makahimog mga butang nga dili kasagaran.” Oo, sa pagkatinuod, pinaagi sa tabang sa “gahom sa Diyos,” si Jesus sa literal nag-ayo sa mga tawong nagmasakiton. Sa ingon walay katarongan ang pagduhaduha sa pagkatinuod sa iyang mga milagro.​—Lucas 9:43; Mateo 12:28.

Sama sa pagkapadayag niini sa The American Peoples Encyclopedia, kon ang labing dako sa tanang milagro​—ang pagkabanhaw ni Jesus—​nahitabo, ang tanang ubang milagro nga gitaho diha sa mga Ebanghelyo “posible.” Gibanhaw ba gayod si Jesus gikan sa mga patay?

May Katarongan ba ang mga Pagduhaduha Bahin sa Pagkabanhaw ni Jesus?

Tagda una ang usa ka tipik sa malig-ong ebidensiya sumala sa sirkumstansiya nga nagpaluyo sa pagkatinuod sa pagkabanhaw ni Jesus​—ang iyang walay sulod nga lubnganan. Ang kamatuoran nga ang lubnganan ni Jesus nakit-ang walay sulod dili ikalimod sa iyang mga katalirongan, bisan sa iyang mga kaaway. (Mateo 28:11-15) Ang panglimbong nabutyag ra unta dayon! Ang gihisgotan sa itaas nga basahon makataronganong mihinapos: “Walay malig-ong pagpatin-aw bahin sa walay sulod nga lubnganan ang gikahatag sukad gawas sa biblikanhong pahayag, ‘Wala siya dinhi; kay gibangon siya’ (Mat. 28:6).”

Ang uban mosupak, nga nag-ingon nga ang kaugalingong mga tinun-an lamang ni Jesus ang nagmantala sa tanang dapit nga siya mao ang nabanhaw nga Mesiyas. Tinuod kini. Apan dili ba ang pagkakatuohan sa ilang mensahe hugot nga gipasukad sa hitabo sa kasaysayan, ilabina sa kamatayon ug pagkabanhaw ni Jesus? Oo. Nahibalo si apostol Pablo niining bahina sa dihang siya misulat: “Kon si Kristo wala bangona, ang among pagwali tino nga kawang, ug ang atong pagtuo kawang. Dugang pa, kami usab makaplagang bakak nga mga saksi labot sa Diyos, tungod kay kami nanaksi batok sa Diyos nga iyang gibangon ang Kristo.”​—1 Corinto 15:14, 15; itandi ang Juan 19:35; 21:24; Hebreohanon 2:3.

Sa unang siglo, dihay daghang tawo kansang pagkatawo ilado pag-ayo ug kinsa makapamatuod sa pagpakita ni Jesus human nga siya namatay. Lakip kanila mao ang 12 ka apostoles ug si Pablo, ingon man sa kapin sa 500 ka ubang mga saksing nakakita.b (1 Corinto 15:6) Hinumdomi usab ang hinungdan kon nganong si Matias nakakab-ot sa mga kuwalipikasyon sa pagpuli sa dili matinumanong apostol nga si Judas. Ang Buhat 1:21-23 nagtaho nga si Matias makapamatuod sa pagkabanhaw ni Jesus ug sa mas unang mga hitabo may kalabotan Kaniya. Kon ang kinabuhi ug pagkabanhaw ni Jesus maoy tinumotumo lamang imbes kamatuoran, ang maong kinahanglanon sa pagkatudlo sa katungdanan tino nga wala gayoy kapuslanan.

Sanglit daghan kaayong mga saksing nakakita sa unang-siglo ang makapamatuod sa kinabuhi, mga milagro, kamatayon, ug pagkabanhaw ni Jesus, ang Kristiyanidad mikaylap dayon sa tibuok Romanong Empiryo, bisan pa sa mga babag nga gihisgotan sa itaas. Ang iyang mga sumusunod andam sa pag-antos sa kalisod, paglutos, ug bisan kamatayon aron ikamantala bisan diin ang pagkabanhaw ug ang pasukaranang kamatuoran nga dala niini. Hain nga kamatuoran? Nga ang iyang pagkabanhaw nahimong posible lamang tungod sa gahom sa Diyos. Ug nganong gibanhaw ni Jehova nga Diyos si Jesus gikan sa mga patay? Ang tubag niana nga pangutana nagpakita kon kinsa ang makasaysayanhong si Jesus.

Sa adlaw sa Pentekostes, si apostol Pedro walay panaganang miingon sa nakurat nga mga Hudiyo sa Jerusalem: “Kining maong Jesus gibanhaw sa Diyos, nga niining kamatuorana kaming tanan mga saksi. Busa tungod kay siya gibayaw man ngadto sa tuong kamot sa Diyos ug nakadawat sa gisaad nga balaang espiritu gikan sa Amahan, iyang gibubo kini nga kamo nagapakakita ug nagapakadungog. Sa tinuod si David wala mosaka ngadto sa mga langit, apan siya mismo ang nagaingon, ‘Si Jehova miingon sa akong Ginoo: “Lingkod sa akong tuong kamot, hangtod nga ibutang ko ang imong mga kaaway ingong tungtonganan sa imong mga tiil.”’ Busa angayng mahibalo sa tino ang tibuok nga balay sa Israel nga ang Diyos naghimo kaniyang Ginoo ug Kristo, kining maong Jesus nga inyong gilansang.” (Buhat 2:32-36) Oo, si Jehova nga Diyos ang naghimo nga “Ginoo ug Kristo” kang Jesus sa Nasaret. May katarongan ba ang mga pagduhaduha labot sa iyang papel niining bahina sa katuyoan sa Diyos?

Nganong Duhaduhaan ang Papel ni Jesus Karon?

Sa unsang paagi mawala ang tanang pagduhaduha bahin sa kailhanan ug papel ni Jesus? Pinaagi sa kamatuoran nga siya usa gayod ka tinuod nga manalagna. Gitagna niya ang mga gubat, gutom, linog, krimen, ug kakulag gugma nga atong makita karon. Dugang pa, siya nagtagna: “Kining maayong balita sa gingharian igawali sa tibuok gipuy-ang yuta ingong usa ka pagsaksi ngadto sa tanang kanasoran; ug unya moabot ang kataposan.” (Mateo 24:3-14) Ang katumanan niining mga tagnaa nagpamatuod nga si Jesus mao ang binanhaw nga Kristo, nga dili-makitang nagmando ‘taliwala sa iyang mga kaaway,’ ug sa dili madugay iyang ipahinabo ang bag-ong kalibotan sa Diyos.​—Salmo 110:1, 2; Daniel 2:44; Pinadayag 21:1-5.

Karon nga wala pa sukad mahitabo, ang katawhan dinaliang nagkinahanglag usa ka Manluluwas nga adunay labaw-tawhanong kaalam. Nganong magduhaduha kita nga si Jesus mao ang usa nga hustong gipili sa pagluwas sa katawhan? Si Juan, nga usa ka saksing nakakita sa makapahinuklog nga mga milagro ug pagkabanhaw ni Jesus, miingon: “Dugang pa, kita mismo nakakita ug nagapanaksi nga ang Amahan mipadala sa iyang Anak ingong Manluluwas sa kalibotan.” (1 Juan 4:14; itandi ang Juan 4:42.) Maingon nga kita walay makataronganong basehanan sa pagduhaduha sa paglungtad, mga milagro, kamatayon, ug pagkabanhaw ni Jesus, kita walay katarongan sa pagduhaduha nga siya gipalingkod na sa trono ni Jehova nga Diyos ingong mao ang tinuod nga Hari sa Iyang tuong kamot. Sa walay duhaduha, si Jesus sa Nasaret mao ang Hari sa Gingharian sa Diyos ug ang “Manluluwas sa kalibotan.”​—Mateo 6:10.

[Mga footnote]