Unang Kristiyanidad ug ang Estado

PIPILA ka oras una siya mamatay, giingnan ni Jesus ang iyang mga tinun-an: “Kamo dili man bahin sa kalibotan, apan gipili ko kamo gikan sa kalibotan, gumikan niini ang kalibotan nagadumot kaninyo.” (Juan 15:19) Hinunoa, gipasabot ba niini nga ang mga Kristohanon magbaton ug masukolong tinamdan ngadto sa mga awtoridad niining kalibotana?

Dili Kalibotanon Bisan pa Niana Dili Masukolon

Giingnan ni apostol Pablo ang mga Kristohanon nga nagpuyo sa Roma: “Magpasakop ang tanang kalag sa labaw nga mga awtoridad.” (Roma 13:1) Sa samang paagi, si apostol Pedro misulat: “Tungod ug alang sa Ginoo magpasakop kamo sa matag tawhanong linalang: kon sa hari man ingong labaw o sa mga gobernador ingong mga pinadala niya aron sa pagpahamtang ug silot sa mga mamumuhat sa daotan apan sa pagdayeg sa mga mamumuhat sa maayo.” (1 Pedro 2:13, 14) Ang pagpasakop sa Estado ug sa tinudlo niining mga hawas tin-aw nga usa ka dalawatong prinsipyo taliwala sa unang mga Kristohanon. Naningkamot sila nga mahimong masundanon-sa-balaod nga mga molupyo ug sa pagkinabuhi nga malinawon uban sa tanang tawo.​—Roma 12:18.

Ubos sa ulohang “Simbahan ug Estado,” ang The Encyclopedia of Religion nagpahayag: “Sa unang tulo ka siglo AD ang Kristohanong simbahan sa dakong bahin nahimulag gikan sa giilang Romanhong sosyedad . . . Bisan pa niana, ang Kristohanong mga pangulo . . . nagtudlo nga sugton ang balaod sa Roma ug magmaunongon sa emperador, sulod sa mga limitasyon nga gipahamtang sa Kristohanong pagtuo.”

Pasidungog, Dili Pagsimba

Ang mga Kristohanon dili masukolon sa Romanong emperador. Ilang gitahod ang iyang awtoridad ug nagpasidungog kaniya nga takos sa iyang katungdanan. Panahon sa pagmando ni Emperador Nero, si apostol Pedro nagsulat sa mga Kristohanon nga nagpuyo sa lainlaing mga bahin sa Romanhong Empiryo: “Pasidunggi ang tanang matang sa tawo, . . . magmapasidunggon sa hari.” (1 Pedro 2:17) Ang pulong “hari” gigamit sa Gregog-sinultihang kalibotan dili lamang alang sa lokal nga mga hari apan usab alang sa emperador sa Roma. Si apostol Pablo mitambag sa mga Kristohanon nga nagpuyo sa kabisera sa Romanhong Empiryo: “Ibayad ngadto sa tanan ang mga nahiangay kanila, . . . kaniya nga nangayog dungog, ang maong dungog.” (Roma 13:7) Tino gayod nga ang Romanong emperador nangayo ug pasidungog. Sa lakat sa panahon, nangayo pa gani siya ug pagsimba. Dinhi, hinunoa, ang unang mga Kristohanon midumili.

Sa iyang husay sa atubangan sa usa ka Romanong prokonsul sa ikaduhang siglo K.P., si Polycarp gikatahong nagpahayag: “Usa ako ka Kristohanon. . . . Gitudloan kami sa pagpasidungog . . . sa mga kagamhanan ug sa mga awtoridad nga gitudlo sa Diyos.” Hinunoa, gipalabi ni Polycarp nga mamatay inay mosimba sa emperador. Ang ikaduhang-siglong manlalaban nga si Teopilo sa Antioquia nagsulat: “Pasidunggan ko pa hinuon ang emperador, sa pagkatinuod dili gayod magsimba kaniya, apan pag-ampo alang kaniya. Apan ang Diyos, ang buhi ug matuod nga Diyos akong ginasimba.”

Ang haom nga mga pag-ampo alang sa emperador tino nga walay koneksiyon sa pagsimba sa emperador o sa nasyonalismo. Gipatin-aw ni apostol Pablo ang ilang katuyoan: “Busa ako magaawhag, una sa tanan, nga ang mga pangamuyo, mga pag-ampo, mga pangaliya alang sa uban, mga pagpasalamat, pagahimoon labot sa tanang matang sa mga tawo, labot sa mga hari ug kanilang tanan nga anaa sa hataas nga pangatungdanan; aron kita padayong magkinabuhi sa usa ka walay-gubot ug malinawong kinabuhi uban ang bug-os nga diyosnong pagkamahinalaron ug pagkaugdang.”​—1 Timoteo 2:1, 2.

“Lahi sa Kon Unsay Dinawat sa Katilingban”

Kining matinahurong panggawi sa bahin sa unang mga Kristohanon wala magdala kanila sa panaghigala sa kalibotan nga ilang gipuy-an. Ang Pranses nga historyador nga si A. Hamman nag-asoy nga ang unang mga Kristohanon “nagkinabuhi nga lahi sa kon unsay dinawat sa katilingban.” Sa pagkatinuod sila nagkinabuhi nga lahi sa kon unsay dinawat sa duha ka katilingban, ang Hudiyo ug ang Romanhon, nga nakaagom ug hilabihang pagpihig ug wala masabti sa duha.

Pananglitan, sa dihang siya gibutangbutangan sa Hudiyong mga pangulo, ingong depensa si apostol Pablo mipahayag sa atubangan sa Romanong gobernador: “Wala ako makahimog bisan unsa nga sala batok sa Balaod sa mga Judio ni batok sa templo ni batok kang Cesar. . . . Ako moapelar kang Cesar!” (Buhat 25:8, 11) Kay nasayod nga ang mga Hudiyo nagkunsabo sa pagpatay kaniya, si Pablo miapelar kang Nero, sa ingon miila sa awtoridad sa Romanong emperador. Ingong resulta, sa una niyang husay sa Roma, dayag nga si Pablo naabsuwelto. Apan sa ulahi siya gibilanggo pag-usab, ug sumala sa tradisyon siya gipapatay ni Nero.

May kalabotan sa malisod nga kahimtang sa unang mga Kristohanon sa katilingbang Romano, ang sosyologo ug teologong si Ernst Troeltsch nagsulat: “Gidili ang tanang buluhaton ug mga pangagpas nga adunay bisan unsang koneksiyon sa pagsimba sa diyosdiyos, o sa pagsimba sa Emperador, o niadtong may bisan unsang koneksiyon sa pag-ula sa dugo o sa silot nga kamatayon, o niadtong magpahinabo sa mga Kristohanon nga makigkontak sa paganong imoralidad.” Kini bang maong baroganan wala maghatag ug luna alang sa usa ka malinawon ug matinahurong relasyon tali sa mga Kristohanon ug sa Estado?

Pagbayad Kang Cesar sa “mga Nahiangay” Kaniya

Si Jesus mitagana ug pormula nga mogiya sa Kristohanong panggawi labot sa Romanhong Estado o, sa pagkatinuod, labot sa bisan unsang ubang kagamhanan, sa dihang siya mipahayag: “Ibayad ang mga butang ni Cesar ngadto kang Cesar, apan ang mga butang sa Diyos ngadto sa Diyos.” (Mateo 22:21) Kining maong tambag alang sa mga sumusunod ni Jesus maoy sukwahi kaayo sa tinamdan sa daghang nasyonalistikanhong mga Hudiyo nga naglagot sa pagmando sa Romano ug mitutol sa pagkabalaodnon sa pagbayad ug mga buhis ngadto sa usa ka langyaw nga nasod.

Sa ulahi, giingnan ni Pablo ang mga Kristohanon nga nagpuyo sa Roma: “Busa adunay mapugsanong katarungan nga kamo magpasakop, dili lamang tungod niana nga kapungot apan usab tungod sa inyong tanlag. Kay mao kana kon nganong kamo usab nagabayad ug mga buhis; kay sila [“labaw nga mga awtoridad” sa kagamhanan] maoy publikong mga alagad sa Diyos nga kanunayng nagasilbi niining katuyoana mismo. Ibayad ngadto sa tanan ang mga nahiangay kanila, kaniya nga nangayog buhis, ang buhis; kaniya nga nangayog tributo, ang tributo.” (Roma 13:5-7) Bisan tuod ang mga Kristohanon dili bahin sa kalibotan, sila obligadong magmatinud-anon, nagabayad-ug-buhis nga mga lungsoranon, nga nagabayad sa Estado alang sa gihatag nga mga serbisyo.​—Juan 17:16.

Apan ang mga pulong ba ni Jesus limitado sa pagbayad ug mga buhis? Sanglit wala ihubit ni Jesus sa tukma kon unsay mga butang ni Cesar ug kon unsa ang mga butang sa Diyos, adunay dili-tin-awng mga kaso nga kinahanglang desisyonan sumala sa konteksto o sumala sa atong pagkasabot sa tibuok Bibliya. Sa laing pagkasulti, ang pagdesisyon kon unsang mga butanga ang mahimong ibayad sa usa ka Kristohanon kang Cesar mahimo usahay nga maglangkit sa tanlag sa Kristohanon, ingon nga nalamdagan sa mga prinsipyo sa Bibliya.

Usa ka Maampingong Pagtimbang Tali sa Duha ka Nag-indigay nga mga Balaod

Daghang tawo ang nakiling nga makalimot nga human ipahayag nga ang mga butang ni Cesar igabayad kaniya, si Jesus midugang: “Apan [ibayad] ang mga butang sa Diyos sa Diyos.” Gipakita ni apostol Pedro kon kinsay unahon sa mga Kristohanon. Dihadiha human magtambag nga magpasakop ngadto sa “hari,” o emperador, ug sa iyang “mga gobernador,” si Pedro nagsulat: “Manig-ingon kamo ug gawasnong katawhan, apan hupti ang inyong kagawasan, dili ingong salimbong sa pagkadaotan, apan ingong mga ulipon sa Diyos. Pasidunggi ang tanang matang sa tawo, pagbaton ug gugma alang sa tibuok kapunongan sa mga igsoon, magmahadlokon sa Diyos, magmapasidunggon sa hari.” (1 Pedro 2:16, 17) Gipakita sa apostol nga ang mga Kristohanon maoy mga ulipon sa Diyos, dili sa usa ka tawhanong magmamando. Bisan tuod sila mopakita ug haom nga pagpasidungog ug pagtahod alang sa mga hawas sa Estado, pagabuhaton nila kana tungod sa kahadlok sa Diyos, kansang mga balaod maoy kinalabwan.

Mga tuig nga una pa gitino na ni Pedro ang pagkalabaw sa balaod sa Diyos sa iya sa tawo. Ang Hudiyonhong Sanhedrin maoy usa ka administratibong lawas nga gihatagan sa mga Romano ug sibil ug relihiyosong awtoridad. Sa dihang kini nagmando sa mga sumusunod ni Jesus nga moundang sa pagwali sumala sa ngalan ni Kristo, si Pedro ug ang ubang mga apostol mitubag nga matinahuron apan malig-on: “Kinahanglang among sugton ang Diyos ingong magmamando inay kay sa mga tawo.” (Buhat 5:29) Dayag, kinahanglang mentinahon sa unang mga Kristohanon ang usa ka maampingong pagkatimbang tali sa pagsugot sa Diyos ug haom nga pagpasakop sa tawhanong mga awtoridad. Si Tertullian mipahayag niini sayo niadtong ikatulong siglo K.P.: “Kon ang tanan gipanag-iya ni Cesar, unsa pay mahibilin alang sa Diyos?”

Pagpakigkompromiso sa Estado

Sa lakat sa panahon, ang baroganan nga gisagop sa unang-siglong mga Kristohanon may kalabotan sa Estado inanay nga nagkahuyang. Ang apostasiya nga gitagna ni Jesus ug sa mga apostol milambo niadtong ikaduha ug ikatulong mga siglo K.P. (Mateo 13:37, 38; Buhat 20:29, 30; 2 Tesalonica 2:3-12; 2 Pedro 2:1-3) Ang apostatang Kristiyanidad nakigkompromiso sa Romanhong kalibotan, misagop sa pagano niining mga pangilin ug sa pilosopiya niini, ug midawat dili lamang sa sibil apan sa militaryo usab nga pag-alagad.

Si Propesor Troeltsch misulat: “Sukad sa ikatulong siglo padayon ang kahimtang misamot ka lisod, tungod kay ang mga Kristohanon midaghan diha sa alta-Sosyedad ug diha sa mas iladong mga propesyon, sa kasundalohan ug sa may impluwensiyang mga grupo. Sa pipila ka pamulong diha sa [dili-Biblikanhon] Kristohanong mga sinulat dihay masuk-anong mga protesta batok sa pag-apil-apil niining mga butanga; sa laing bahin, nakakaplag usab kami ug mga paningkamot nga makigkompromiso​—mga pangatarongan nga gidesinyo sa paghupay sa gihasol nga mga tanlag . . . Sukad sa panahon ni Constantino kining mga sulirana nawagtang; ang kasungian tali sa mga Kristohanon ug sa mga pagano mihunong, ug ang tanang buhatan sa Estado gibuksan.”

Sa hinapos sa ikaupat nga siglo K.P., kining nasambogan, mikompromisong matang sa Kristiyanidad nahimong relihiyon sa Estado sa Romanhong Empiryo.

Sa tibuok niining kasaysayan, ang Kakristiyanohan​—nga gihawasan sa Katoliko, Ortodokso, ug Protestanteng mga Iglesya​—nagpadayon sa pagpakigkompromiso sa Estado, nga dulot nga nalangkit sa politika niini ug nagsuportar sa mga gubat niini. Daghang sinserong membro sa iglesya nga nakugang niini sa walay duhaduha mahimuot nga masayod nga adunay mga Kristohanon karong adlawa nga may samang baroganan sa unang-siglong mga Kristohanon diha sa ilang relasyon uban sa Estado. Ang mosunod nga duha ka artikulo detalyadong mohisgot niining butanga.

[Hulagway sa panid 5]

Si Cesar Nero, nga bahin kaniya si Pedro misulat: “Magmapasidunggon sa hari”

[Credit Line]

Musei Capitolini, Roma

[Hulagway sa panid 6]

Gipalabi ni Polycarp nga mamatay inay mosimba sa emperador

[Hulagway sa panid 7]

Ang unang mga Kristohanon maoy malinawon, matinud-anon, nagabayad-ug-buhis nga mga lungsoranon