Mga Ginikanan—Panalipdi ang Inyong mga Anak!

SA USA ka hayskul sa Nigeria, ang usa ka batang babaye nga banggiitan sa seksuwal nga imoralidad nalingaw sa pagtambag sa kaubang mga babayeng estudyante sa mga butang maylabot sa sekso. Usa sa iyang mga reseta sa pagpunit mao ang isog nga serbesa nga gisagolan pag-ayog tabako nga substansiya. Ang iyang mga sugilanon, nga iyang gipili gikan sa pornograpikong literatura, nakahaylo sa daghan niyang kaubang mga estudyante. Ang pipila misugod sa pag-eksperimento sa sekso, ug usa kanila ang nagsabak. Aron mapunit ang gisabak, miinom siya sa sinagol nga isog nga serbesa ug tabako. Sulod sa pipila ka oras, siya nagsugod sa pagsuka ug dugo. Pipila ka adlaw sa ulahi, siya namatay sa ospital.

Sa kalibotan karon, daghang batan-on ang naghisgot nga walay-hunong bahin sa sekso, nga nagdalag kadaot ngadto sa matinuohong mga mamiminaw. Asa modangop ang mga batan-on sa pagkaplag ug tukmang kahibalo sa pagpanalipod kanila? Pagkamaayo gayod kon sila modangop sa ilang diyosnong mga ginikanan, nga may responsabilidad sa pagpadako kanila diha “sa disiplina ug mapasiboong pagdumala-sa-kaisipan ni Jehova.”​—Efeso 6:4.

Aprikanhong mga Tinamdan Bahin sa Edukasyon sa Sekso

Sa tibuok kalibotan, daghang ginikanan naglisod sa paghisgot uban sa ilang mga anak sa mga butang maylabot sa sekso. Kini ilabinang tinuod sa Aprika. Nagpahayag si Donald, usa ka amahan nga taga-Sierra Leone: “Halos wala gayod kana hisgoti. Ang paghisgot niana dili bahin sa Aprikanhong kultura.” Usa ka babaye nga taga-Nigeria nga ginganlag Confident miuyon: “Ang akong mga ginikanan naglantaw sa sekso ingong butang nga dili gayod pagahisgotan sa dayag; gidili kini sa kultura.”

Sa ubang mga kultura sa Aprika, giisip nga hilas ang paghisgot sa maong nalangkit sa sekso nga mga pulong sama sa kinatawo sa lalaki, binhi sa lalaki, o pagregla. Usa ka Kristohanong inahan nagdili gani sa iyang anak babaye sa paggamit sa pulong “sekso,” bisag siya miingon nga ang iyang anak makagamit sa pulong “pakighilawas.” Sa kasukwahi, ang Pulong sa Diyos ang Bibliya naghisgot nga prangka bahin sa sekso ug sa seksuwal nga mga bahin sa lawas. (Genesis 17:​11; 18:​11; 30:​16, 17; Levitico 15:2) Ang tuyo niini maoy dili sa pagpakurat o sa pagpaukyab kondili sa pagpanalipod ug sa pagtudlo sa katawhan sa Diyos.​—2 Timoteo 3:16.

Gawas pa sa mga pagdili sa kultura, ang laing katarongan kon nganong ang ubang mga ginikanan nagpugong sa paghisgot niini gipahayag sa usa ka amahan nga taga-Nigeria: “Kon hisgotan nako ang sekso uban sa akong mga anak, kini magdasig kanila sa paghimog seksuwal nga imoralidad.” Apan ang dungganon, pinasukad sa Bibliya nga impormasyon bahin sa sekso nagdasig ba sa kabataan sa pagdalidali ug sa pag-eksperimento? Wala, wala kini magdasig. Sa pagkatinuod, mas dako gani ang kalagmitan nga mahitumpawak ang mga batan-on sa suliran gumikan sa kakulang ug kahibalo bahin sa sekso. “Ang kaalam [nga gipasukad sa tukmang kahibalo] maoy usa ka panalipod,” nag-ingon ang Bibliya.​—Ecclesiastes 7:12.

Sa ilustrasyon ni Jesus, ang tawong maalamon, nga nakapanglantaw sa kalagmitan sa umaabot nga mga unos, nagtukod sa iyang balay diha sa bato samtang ang tawong buangbuang nagtukod diha sa balas ug nag-antos sa katalagman. (Mateo 7:​24-27) Sa susama, ang maalamong Kristohanong mga ginikanan, kay nahibalo nga ang ilang mga anak moatubang sa samag-unos nga mga pagpit-os sa pagpahiuyon sa haluag nga mga sukdanan sa sekso sa kalibotan, magpalig-on sa ilang mga anak pinaagi sa tukmang kahibalo ug pagsabot nga motabang kanila sa pagpabiling malig-on.

Ang dugang katarongan kon nganong daghang ginikanan ang dili maghisgot sa sekso uban sa ilang mga anak gipahayag sa usa ka babaye nga taga-Aprika: “Sa bata pa ako, ang akong Saksing mga ginikanan wala maghisgot kanako sa mga butang maylabot sa sekso, busa wala mosantop sa akong hunahuna ang paghisgot niining mga butanga uban sa akong mga anak.” Ugaling, ang mga pagpit-os sa mga batan-on mas dako karong adlawa kay sa mga batan-on sa miaging 10 o 20 ka tuig kanhi. Dili kini ikahibulong. Ang Pulong sa Diyos nagtagna nga “sa kataposang mga adlaw . . . , ang mga tawo nga tuman-kadaotan ug mga impostor mosamot pa kangil-ad, nagapahisalaag ug ginapahisalaag.”​—2 Timoteo 3:​1, 13.

Nakadugang sa problema mao ang kamatuoran nga daghang kabataan ang nagpanuko o dili mosalig sa ilang mga ginikanan. Ang komunikasyon sa usag usa kasagarang dili maayo bisan sa gagmayng mga butang. Mimulo ang 19-anyos nga batan-on: “Dili ako makighisgot sa mga butang uban sa akong mga ginikanan. Walay maayong komunikasyon tali kanako ug sa akong amahan. Dili siya mamati.”

Ang mga batan-on tingalig mahadlok usab nga ang mga pangutana bahin sa seksuwal nga mga butang magdalag dili maayong mga sangpotanan. Usa ka 16-anyos nga dalagita miingon: “Dili ako maghisgot ug mga problema sa sekso uban sa akong mga ginikanan tungod sa paagi sa pagsanong nila sa maong mga butang. Pipila ka panahong miagi ang akong magulang nga babaye nangutana kang Mama ug pipila ka pangutana maylabot sa sekso. Imbes tabangan siya ni Mama sa iyang mga problema, siya nagduda sa iyang mga tuyo. Sagad tawgon ako ni Mama ug makisayod bahin sa akong magulang nga babaye, usahay mohimog pasumbingay nga mga komento bahin sa iyang moral. Dili ko buot ipameligro nga mawala ang gugma ni Mama nako, busa wala ko isulti niya ang akong mga problema.”

Nganong Tudloan?

Ang pagtudlo sa atong kabataan ug igoigong impormasyon sa seksuwal nga mga butang dili lamang hustong butang nga himoon kondili malulotong butang nga buhaton. Kon dili tudloan sa mga ginikanan ang ilang kabataan bahin sa sekso, ang uban maoy motudlo​—kasagarang mas dali kay sa ginadahom sa mga ginikanan ug halos dili gayod subay sa diyosnong mga prinsipyo. Usa ka 13-anyos nga batang babaye nakahimog pakighilawas tungod kay siya gisultihan sa kauban sa tunghaan nga kon dili niya itugyan ang iyang pagkaulay, mag-antos siya ug grabeng kasakit sa umaabot. “Guntingon nila ang imong hymen,” siya giingnan. Sa dihang gipangutana sa ulahi kon nganong wala niya isulti sa iyang Kristohanong inahan ang iyang nadungog, ang batang babaye mitubag nga ang maong mga butang dili gayod ikahisgot uban sa mga hamtong.

Miingon ang usa ka batang babaye nga taga-Nigeria: “Ang akong mga higala sa tunghaan misulay pagkombinsir kanako nga ang sekso maoy butang nga buhaton sa tanang normal nga mga tawo. Gisultihan nila ako nga kon ako dili mag-apil-apil sa sekso karon, inig-abot ko ug 21-anyos, magsugod ako pagsinati ug sakit nga may malaglagong epekto sa akong pagkababaye. Busa, aron malikayan ang maong grabeng kapeligrohan, sila miingon, maayong makasinati ug seksuwal nga mga relasyon sa dili pa magminyo.”

Kay dihay maayong komunikasyon uban sa iyang mga ginikanan, nakasabot siya dihadiha sa panagsumpaki sa kon unsay iyang nakat-onan sa balay. “Sa naandan, mipauli ako sa balay ug gisultihan ang akong inahan sa ilang gisulti kanako sa tunghaan.” Ang iyang inahan nakapatin-aw batok sa bakak nga impormasyon.​—Itandi ang Proverbio 14:15.

Pinaagi sa pagpaambit sa kahibalo nga gikinahanglan sa pagtabang sa mga anak aron makakab-ot sa diyosnong kaalam sa mga butang maylabot sa sekso, ang mga ginikanan magsangkap kanila aron makasabot sa kapeligrohan sa mga kahimtang ug sa pag-ila sa mga tawo nga buot magpahimulos kanila. Kini motabang sa pagpanalipod kanila batok sa kasakit sa mga sakit nga napasa sa sekso ug sa wala-kinahanglanang pagsabak. Moamot kini sa ilang pagtahod sa kaugalingon ug sa pagtahod nga maangkon nila gikan sa uban. Magpahigawas kini nila gikan sa sayop nga mga pagsabot ug kabalaka. Maghatag kinig maayo, positibong tinamdan alang sa hustong pakigsekso, nga makaamot sa kalipay kon sila sa ulahi magminyo. Motabang kini nila nga mahuptan ang inuyonang baroganan uban sa Diyos. Ug samtang makita sa mga anak ang mahigugmaong kabalaka nga gipakita kanila, kini mopalihok nila nga labaw pang motahod ug mahigugma sa ilang mga ginikanan.

Maayong Komunikasyon

Aron mapahaom sa mga ginikanan ang tambag alang sa mga panginahanglan sa ilang mga anak, kinahanglang aduna gayoy maayong komunikasyon sa usag usa. Gawas nga masayod ang mga ginikanan kon unsay anaa sa mga hunahuna ug mga kasingkasing sa ilang mga anak, bisan ang maayong tambag tingalig dili kaayo mapuslan, sama ra kini sa usa ka doktor nga misulay pagreseta ug tambal nga wala mahibalo kon unsay sakit sa pasyente. Aron mahimong epektibong mga magtatambag, ang mga ginikanan kinahanglang mahibalo kon unsa gayoy gihunahuna ug gibati sa ilang mga anak. Kinahanglang masabtan nila ang mga pagpit-os ug mga problema nga giatubang sa ilang mga anak ug ang mga pangutana nga nakapalibog nila. Hinungdanon nga mamati pag-ayo sa mga anak, nga “magmaabtik sa pagpaminaw, magmahinay sa pagsulti.”​—Santiago 1:19; Proverbio 12:​18; Ecclesiastes 7:8.

Magkinahanglan kinig panahon, pailob, ug paningkamot alang sa mga ginikanan sa pag-ugmad ug paghupot ug suod nga relasyon uban sa ilang mga anak, usa ka relasyon nga niana ang mga anak mobating may kagawasan sa pagbutyag sa ilang kinasulorang mga pagbati. Apan pagkamaayo kon kana makab-ot! Nag-ingon ang usa ka amahan sa lima ka anak sa Kasadpang Aprika: “Ako maoy usa ka amahan ug sumbonganan. Ang mga anak prangkang mohisgot uban nako sa tanang ulohan, lakip ang sekso. Bisan ang mga babaye mosalig nako. Mogahin kami ug panahon nga hisgotan ang ilang mga problema. Ipaambit usab nila ang ilang mga kalipay uban nako.”

Si Bola, usa sa iyang mga anak babaye, nag-ingon: “Dili ko itago ang bisan unsang tinagoan gikan sa akong amahan. Si Papa matinagdanon ug mabination. Wala niya kami daogdaoga o gitratar kami nga maharoson, bisan kon kami masayop. Imbes masuko, iyang timbangtimbangon ang mga butang ug magpakita kanamo kon unsay angay namong buhaton o kon unsay wala gayod unta namo buhata. Sagad siyang magpunting sa librong Pagkabatan-on ug sa librong Kalipay sa Pamilya.”a

Kon mahimo, maayong sugdan sa mga ginikanan ang pagpakigsulti sa ilang mga anak bahin sa sekso samtang sila bata pa kaayo. Kini magpahimutang ug pasikaranan alang sa padayong mga panaghisgot latas sa kasagarang malisod nga katuigan sa pagkatin-edyer. Sa dihang wala sugdi ug sayo ang mga panaghisgot, usahay mahimong bakikaw ang pagsugod niini sa ulahi, apan mahimo kini. Miingon ang usa ka inahan sa lima ka anak: “Gipugos ko ang akong kaugalingon nga mohisgot bahin niana hangtod sa kataposan wala na ako mobatig kaulaw, ni ang bata.” Kay nameligro pag-ayo ang kaayohan sa imong anak, ang maong mga paningkamot mapuslanon kaayo.

Napanalipdan ug Malipayon

Pabilhan sa mga anak ang mga ginikanan nga mahigugmaong nagsangkap kanila pinaagi sa kahibalo nga manalipod kanila. Palandonga ang mga komento sa pipila ka mga Saksi ni Jehova sa Aprika:

Miingon si Mojisola sa edad 24: “Ako mapasalamaton kanunay sa akong inahan. Gihatagan niya ako sa gikinahanglang edukasyon maylabot sa sekso sa hustong panahon. Bisag gibati ko ang kaulaw sa dihang gihisgotan niya ang maong mga butang sa bata pa ko, karon nasabtan ko ang maayong mga butang nga gibuhat sa akong inahan alang nako.”

Midugang si Iniobong: “Ako malipayon kanunay dihang ako mamalandong ug maghunahuna sa gibuhat ni Mama alang nako pinaagi sa paghatag nako ug igong pagbansay bahin sa sekso. Usa gayod kadto ka hinungdanong tabang sa pagtultol nako ngadto sa pagkadalaga. Himoon ko usab kana uban sa akong umaabot nga mga anak.”

Ang 19-anyos nga si Kunle miingon: “Gitabangan ko sa akong mga ginikanan nga makabarog sa mga pagpit-os gikan sa kalibotanong mga babaye batok sa librelibreng sekso. Kon wala pa ang pagbansay nga gihatag nila nako, nahitumpawak na unta ako ngadto sa sala. Pabilhan ko kanunay ang gibuhat nila.”

Si Christiana miingon: “Nakakuha akog daghang kaayohan gikan sa pagpakighisgot uban sa akong inahan mahitungod sa sekso. Napanalipdan ako batok sa makamatayng mga sakit ug wala-kinahanglanang pagsabak, ug nakapakita ako ug maayong panig-ingnan nga sundogon sa akong manghod nga mga lalaki ug babaye. Naangkon ko usab ang pagtahod gikan sa mga tawo, ug tahoron usab ako sa akong umaabot nga bana. Labaw sa tanan, ako may maayong relasyon uban kang Jehova nga Diyos tungod sa pagtuman sa iyang kasugoan.”

Si Bola, nga gihisgotan ganiha, miingon: “Ako may klasmet nga miingon nga ang sekso kinahanglang pahimuslan nga dili magapos sa kaminyoon. Alang niya, kadto makalingaw. Bisan pa niana, nakaplagan niya nga kadto dili makalingaw sa dihang siya nagsabak ug wala makakuhag eksamin uban namo aron makabatog sertipiko sa tunghaan. Kon wala pa akoy buotang amahan nga nagtultol nako, tingalig ako nahisama unta kaniya, nga nakakat-on sa malisod nga paagi.”

Pagkadakong panalangin sa dihang tabangan sa Kristohanong mga ginikanan ang ilang mga anak nga mahimong “maalamon alang sa kaluwasan” niining nabuang sa sekso nga kalibotan! (2 Timoteo 3:15) Ang ilang pinasukad-sa-Bibliya nga mga instruksiyon nahisama sa usa ka bililhong kulentas nga nagdayandayan ug nagpatahom sa kabataan sa mga mata sa Diyos. (Proverbio 1:​8, 9) Bation sa mga bata ang kasegurohan, ug ang mga ginikanan makapahimulos sa dulot nga katagbawan. Miingon ang usa ka amahan nga taga-Aprika nga naningkamot nga bukas kanunay ang mga linya sa komunikasyon uban sa iyang mga batan-on: “Kami may kalinaw sa hunahuna. Masaligon kami nga ang among kabataan nahibalo kon unsay makapahimuot kang Jehova; sila dili mapahisalaag sa mga tagagawas. Kami masaligon nga sila dili mobuhat sa mga butang nga magdalag kasakit sa pamilya. Nagpasalamat ako kang Jehova nga sila nagpamatuod nga takos sa among pagsalig.”

[Mga footnote]

[Hulagway sa panid 10]

Ang Kristohanong mga batan-on nga nakadawat sa pinasukad-sa-Bibliya nga impormasyon gikan sa mga ginikanan makasalikway sa hiwing mga sugilanon nga isugilon sa ubang mga batan-on