Pagpakigsabot ug Rasonableng Bugay

KARONG adlawa, sama sa kapanahonan sa Bibliya, ang pipila ka kultura nagbaod nga magbayad ug bugay sa dili pa makaminyo ang lalaki sa babaye. “Andam ako sa pag-alagad kanimo ug pito ka tuig alang kang Raquel nga imong kamanghoran,” matod ni Jacob sa iyang uganganong lalaki, si Laban. (Genesis 29:18) Tungod sa gugma ni Jacob kang Raquel, mitanyag siya ug dakong bugay​—katumbas sa pito ka tuig nga suhol! Gidawat ni Laban ang tanyag apan gilimbongan si Jacob sa pagpakigminyo una sa iyang kamagulangan, si Leah. Ang sunodsunod nga mga pakiglabot ni Laban kang Jacob nagpadayong malimbongon. (Genesis 31:41) Ang paghatag ni Laban ug gibug-aton sa materyal nga ganansiya nagwagtang sa pagtahod sa iyang mga anak nga babaye kaniya. “Dili ba kita giisip niya nga ingon sa mga dumuloong kay kita gibaligya niya, busa padayon siyang nagakaon bisan gikan sa salapi nga gihatag alang kanato?” sila nangutana.​—Genesis 31:15.

Ikasubo, sa materyalistikong kalibotan karon, daghang ginikanan ang sama kang Laban. Ug ang uban mas grabe pa. Sumala sa usa ka Aprikanhong mantalaan, ang pipila ka kaminyoon gisabotan “aron lamang makasapig dako ang hakog nga mga amahan.” Ang laing hinungdan mao ang kalisod sa ekonomiya nga nagtental sa ubang mga ginikanan sa paglantaw sa ilang mga anak nga babaye ingong mga paagi sa pagpamenos sa krisis sa panalapi.a

Pugngan sa ubang mga ginikanan ang ilang mga anak nga babaye sa pagminyo tungod kay nagpaabot sila sa mohatag ug kinadak-ang bugay. Kini makapahinabog seryosong mga suliran. Usa ka tigbalita sa mantalaan nga nagbase sa sidlakang Aprika misulat: “Ang mga batan-on mopalabing magtaban aron makalingkawas sa dagko kaayong mga bugay nga gipangayo sa mapugsanong mga ugangan.” Ang seksuwal nga imoralidad maoy usa sa mga suliran nga gipahinabo sa pagpangayog dagkong bugay. Dugang pa, ang ubang mga batan-ong lalaki nakapalit ug asawa apan nagkautang-utang. “Ang mga ginikanan kinahanglang rasonable,” miawhag ang social worker sa Habagatang Aprika. “Kinahanglang dili sila mangayog dagkong mga kantidad. Ang bag-ong minyo nga magtiayon kinahanglang manginabuhi . . . Busa nganong hapayon ang batan-ong lalaki?”

Sa unsang paagi ang Kristohanong mga ginikanan makapakitag panig-ingnan sa pagkarasonable sa dihang nakigsabot sa pagbayad o pagdawat ug bugay? Kini maoy seryosong butang, kay ang Bibliya nagsugo: ‘Ipaila ang inyong pagkarasonable ngadto sa tanang tawo.’​—Filipos 4:5.

Rasonableng mga Prinsipyo sa Bibliya

Kon kaha ang Kristohanong mga ginikanan mohukom sa pagpakigsabot alang sa bugay o dili maoy personal nga desisyon. Kon mopili sila sa pagbuhat niana, ang maong mga pakigsabot kinahanglang himoon nga kaharmonya sa mga prinsipyo sa Bibliya. “Himoa ang inyong paagi sa pagkinabuhi nga mahigawas sa gugma sa salapi,” nag-ingon ang Pulong sa Diyos. (Hebreohanon 13:5) Kon kining prinsipyoha dili dayag diha sa mga pakigsabot sa kaminyoon, ang usa ka Kristohanong ginikanan mahimong nagpasundayag nga dili siya maayong panig-ingnan. Ang mga lalaki nga dunay responsableng mga katungdanan diha sa Kristohanong kongregasyon kinahanglang ‘rasonable,’ dili “mahigugmaon sa salapi” o “dalo sa limbong nga kinitaan.” (1 Timoteo 3:​3, 8) Ang usa ka Kristohanon nga dinalo ug dili-mahinulsolong mamugos pagpangayo ug dako nga bugay mahimong palagpoton gani gikan sa kongregasyon.​—1 Corinto 5:​11, 13; 6:​9, 10.

Tungod sa mga suliran nga gipahinabo sa kadalo, ang pipila ka gobyerno nagpasaka ug mga balaod nga naglimite sa bugay. Pananglitan, usa ka balaod sa nasod sa Togo sa Kasadpang Aprika nag-ingon nga ang bugay “mahimong bayran pinaagig manggad o salapi o sa duha ka paagi.” Ang balaod midugang: “Kinahanglang dili gayod molabaw ang kantidad sa 10,000 F CFA (TB$20.00).” Sublisubli, ang Bibliya nagsugo sa mga Kristohanon nga mahimong mga masinundanon-sa-balaod nga mga molupyo. (Tito 3:1) Bisan pag ang gobyerno dili magpatuman sa maong balaod, ang tinuod nga Kristohanon motuman gayod. Sa ingon mahuptan niya ang maayong tanlag atubangan sa Diyos ug dili mahimong kapandolan sa uban.​—Roma 13:​1, 5; 1 Corinto 10:​32, 33.

Kinsay Responsable sa mga Pakigsabot?

Sa pipila ka kultura, ang paagi nga gisabotan ang bugay mahimong mosumpaki sa laing hinungdanong prinsipyo. Sumala sa Bibliya, ang amahan maoy responsable sa mga kahikayan sa iyang panimalay. (1 Corinto 11:​3; Colosas 3:​18, 20) Busa, kadtong dunay responsableng mga katungdanan diha sa kongregasyon kinahanglang maoy mga lalaki nga “nagadumala sa mga anak sa maayong paagi ug sa kaugalingon nilang mga panimalay.”​—1 Timoteo 3:12.

Bisan pa niana, kasagaran tingali diha sa komunidad nga itugyan ngadto sa mga paryente sa ulo sa pamilya ang hinungdanong mga kasabotan sa kaminyoon. Ug kini nga mga paryente mangayog bahin sa bugay. Kini magsilbing pagsulay sa Kristohanong mga panimalay. Sa ngalan sa kostumbre, ang ubang mga ulo sa pamilya nagtugot sa dili-magtutuong mga paryente sa pagpangayog dakong bugay. Kini misangpot usahay sa pagpakigminyo sa usa ka Kristohanong babaye sa dili magtutuo. Supak kana sa tambag nga ang mga Kristohanon kinahanglang magminyo “lamang diha sa Ginoo.” (1 Corinto 7:39) Ang usa ka ulo sa pamilya nga nagtugot sa dili-magtutuong mga paryente sa paghimog mga desisyon nga makadaot sa espirituwal nga kaayohan sa iyang mga anak dili mahimong lantawon nga “nagadumala sa iyang kaugalingong panimalay sa maayong paagi.”​—1 Timoteo 3:4.

Sama sa kaso sa mahinadlokon-sa-Diyos nga patriarkang si Abraham, komosta kon ang Kristohanong amahan dili direktang nakigbahin sa mga kasabotan sa kaminyoon sa usa sa iyang mga anak? (Genesis 24:​2-4) Kon laing tawo ang gitudlo sa paghimo niini, kinahanglang tinoon sa Kristohanong amahan nga ang makigsabot mosunod sa mga instruksiyon nga kaharmonya sa rasonableng mga prinsipyo sa Bibliya. Dugang pa, sa dili pa himoon ang bisan unsang pakigsabot ug bugay, ang Kristohanong mga ginikanan kinahanglang mainampingong magpalandong sa mga butang ug dili tugotan ang ilang kaugalingon nga madala sa dili-rasonableng mga kostumbre o mga gipangayo.​—Proverbio 22:3.

Paglikay sa Dili-Kristohanong mga Taras

Ang Bibliya nagsaway sa garbo ug sa paghimog “mapagawalong pagpasundayag sa kahinguhaan sa kinabuhi sa usa.” (1 Juan 2:16; Proverbio 21:​4) Bisan pa niana, ang pipila ka indibiduwal nga nakig-uban sa Kristohanong kongregasyon nagpasundayag niining maong mga taras diha sa ilang mga pakigsabot sa kaminyoon. Ang pipila misundog sa kalibotan pinaagi sa mapagawalong pagpasundayag sa gibayad o sa resibo sa dako nga bugay. Sa laing bahin, usa sa mga sangang buhatan sa Watch Tower Society sa Aprika nagtaho: “Ang pipila ka bana wala magpakitag pagtahod sa dihang ang mga ugangan rasonable sa ilang gipangayo, nga naglantaw sa ilang mga asawa ingong pinalit sa presyo sa usa ka ‘kanding.’”

Ang pipila ka Kristohanon gidaog sa kadalo sa dako nga bugay ug misangpot sa makapasubong mga sangpotanan. Pananglitan, tagda kining taho gikan sa laing sangang buhatan sa Watch Tower Society: “Kasagaran malisdan ang mga ulitawo nga magminyo o ang mga dalaga sa pagpangitag mga kapikas. Ang sangpotanan mao ang nagkadaghang napalagpot tungod sa seksuwal nga imoralidad. Ang ubang mga ulitawo moadto sa mga minahan aron mangitag bulawan o mga brilyante nga ilang ikabaligya aron dunay ikasarang sa pagminyo. Tingali dangtan sila ug usa o duha ka tuig o kapin pa, ug sila kasagarang maluya sa espirituwal sanglit nahilayo sila sa asosasyon sa mga igsoon sa kongregasyon.”

Aron malikayan ang maong makapasubong mga sangpotanan, ang Kristohanong mga ginikanan kinahanglang mosunod sa panig-ingnan sa mga hamtong diha sa kongregasyon. Bisan tuod dili siya usa ka ginikanan, si apostol Pablo rasonable sa iyang mga pakiglabot sa kaubang mga magtutuo. Siya nag-amping nga malikayan ang pagpahamtang ug dakong kabug-at kang bisan kinsa. (Buhat 20:33) Tino, kinahanglang palandongon sa Kristohanong mga ginikanan ang iyang dili-mahakogong panig-ingnan sa dihang moapil sa mga pakigsabot ug bugay. Sa pagkatinuod, si Pablo giinspirar sa Diyos sa pagsulat: “Managhiusa kamo sa pagkahimong mga tigsundog kanako, mga igsoon, ug ipunting ang inyong mata nganha kanilang kinsa nagalakaw sa paagi nga nahiuyon sa panig-ingnan nga inyong nabatonan dinhi kanamo.”​—Filipos 3:17.

Mga Panig-ingnan sa Pagkarasonable

Mahitungod sa mga kasabotan sa kaminyoon, daghang Kristohanong mga ginikanan ang nagpakita ug maayong panig-ingnan sa pagkarasonable. Tagda ang kaso ni Joseph ug sa iyang asawa, si Mae, kinsa nag-alagad ingong bug-os-panahong mga ebanghelisador.b Nagpuyo sila diha sa usa sa mga isla sa Solomon Islands diin ang mga pakigsabot sa bugay maoy suliran usahay. Aron malikayan ang maong mga kalisdanan, gihikay ni Joseph ug Mae nga magpakasal ang ilang anak nga babayeng si Helen diha sa silingang isla. Gibuhat nila ang susama alang sa laing anak nga babaye, si Esther. Si Joseph miuyon usab nga ang iyang umagad-nga-lalaki nga si Peter mobayad ug bugay nga ubos kaayo sa kon unsay rasonableng madawat. Gipangutana kon nganong gibuhat niya kini, si Joseph misaysay: “Dili nako gustong pabug-atan ang akong umagad-nga-lalaki nga usa ka payunir.”

Daghang Saksi ni Jehova sa Aprika ang nagpakita usab ug maayong panig-ingnan sa pagkarasonable. Sa pipila ka dapit, ang mga paryente kasagarang magdahom nga bayran ug dakong kantidad sa salapi ingong patinga sa mga kasabotan sa aktuwal nga bugay. Ug aron makakuha ug pangasaw-onon, ang pamanhonon mahimong laoman nga mosaad nga iyang bayran ang umaabot nga bugay alang sa manghod nga lalaki sa iyang pangasaw-onon.

Sa kasukwahi, tagda ang panig-ingnan ni Kossi ug sa iyang asawa, si Mara. Ang ilang anak nga babaye, si Beboko, di pa dugayng naminyo sa usa ka nagapanawng magtatan-aw sa mga Saksi ni Jehova. Sa wala pa ang kasal, ang mga paryente namugos sa mga ginikanan nga bahinan sa dakong bugay. Bisan pa niana, ang mga ginikanan mibarog nga malig-on ug wala mouyon sa gipangayo. Hinunoa, direkta silang nakigsabot sa ilang umagaron, nga nangayo ug gamayng bugay alang sa ilang anak nga babaye ug nag-uli sa katunga niana ngadto sa kaslonon aron magamit sa pagpangandam sa ilang kasal.

Ang laing panig-ingnan sa mao gihapong nasod naglangkit sa usa ka batan-ong Saksi nga ginganlag Itongo. Sa sinugdan, ang iyang pamilya nangayo ug rasonableng bugay. Apan ang mga paryente namugos nga padak-an ang kantidad. Talandogon ang kahimtang, ug morag ang mga paryente makakuha sa bugay nga ilang gipangayo. Bisan tuod maulawon, si Itongo mitindog ug matinahurong miingon nga siya determinado nga makigminyo sa masibotong Kristohanon nga ginganlag Sanze, sumala sa nahikay na. Unya maisogon siyang miingon, “Mbi ke” (nagpasabot, “Nahusay na ang maong butang”) ug milingkod. Gipaluyohan siya sa iyang Kristohanong inahan, si Sambeko. Wala nay dugang panaghisgot, ug ang kaslonon naminyo sumala sa orihinal nga plano.

Dunay mga butang nga labaw pang gikaikagan sa mahigugmaong Kristohanong mga ginikanan kay sa personal nga benepisyo sa bugay. Usa ka bana sa Cameroon misaysay: “Ang akong ugangang babaye nagpahimulos sa tanang kahigayonan sa pagsulti kanako nga bisan unsay gusto nakong ihatag niya ingong bugay, kinahanglang akong gamiton sa pag-atiman sa mga panginahanglan sa iyang anak nga babaye.” Ang mahigugmaong mga ginikanan maikagon usab sa espirituwal nga kaayohan sa ilang mga anak. Pananglitan, tagda si Farai ug Rudo, kinsa nagpuyo sa Zimbabwe ug naggugol ug dakong panahon diha sa buluhatong pagsangyaw sa maayong balita sa Gingharian sa Diyos. Bisan tuod walay mga suweldo, gihatag nila ang ilang duha ka anak nga babaye diha sa kaminyoon sa bugay nga ubos kaayo sa kantidad nga kasagarang pangayoon. Ang ilang katarongan? Buot nilang ang ilang mga anak nga babaye makabenepisyo gikan sa pagpakigminyo sa mga lalaki nga tinuod nga nahigugma kang Jehova. “Ang among giisip nga mas hinungdanon mao ang espirituwalidad sa among mga anak nga babaye ug sa among mga umagad-nga-lalaki,” sila misaysay. Pagkamakapadasig! Ang mga ugangan nga nagpakita ug mahigugmaong kaikag alang sa espirituwal ug materyal nga kaayohan sa ilang minyong mga anak kinahanglang dayegon pag-ayo.

Mga Benepisyo sa Pagkarasonable

Si Joseph ug Mae sa Solomon Islands gipanalanginan tungod sa ilang mahinatagon ug mainampingong paagi sa pagdumala sa mga kaminyoon sa ilang mga anak nga babaye. Busa, ang ilang mga umagad-nga-lalaki wala magkautang-utang. Hinunoa, ang duha ka magtiayon nakagugol ug daghang katuigan diha sa bug-os-panahong buluhaton sa pagsangyaw sa mensahe sa Gingharian. Sa paghinumdom, si Joseph miingon: “Ang mga desisyon nga gihimo nako ug sa akong pamilya miresulta sa dagayang mga panalangin. Tinuod, usahay dunay daghang pagpit-os gikan niadtong wala makasabot, apan duna akoy hinlong konsensiya ug katagbawan samtang nakita nako ang akong mga anak nga puliki ug lig-on diha sa pag-alagad kang Jehova. Sila usab malipayon, ug ang akong asawa ug ako malipayon kaayo.”

Ang laing benepisyo mao ang maayong relasyon tali sa mga ugangan ug umagad. Pananglitan, si Zondai ug Sibusiso nag-alagad ingong boluntaryong mga trabahante uban sa ilang mga asawa, kinsa maoy magsoon sa unod, diha sa sangang buhatan sa Watch Tower Society sa Zimbabwe. Ang ilang ugangang-lalaki, si Dakarai, maoy bug-os-panahong ebanghelisador ug walay suweldo. Panahon sa mga kasabotan sa bugay, siya miingon nga modawat siya bisag pilay ilang maabot. “Gimahal namo pag-ayo ang among ugangang-lalaki,” matod ni Zondai ug Sibusiso, “ug buhaton namo ang tanan nga among maarangan sa pagtabang kaniya kon siya manginahanglan.”

Oo, ang pagkarasonable diha sa mga kasabotan sa bugay makaamot sa kalipay sa pamilya. Pananglitan, dili magkautang-utang ang bag-ong kasal, nga magpasayon kanila sa pagpasibo sa kinabuhing minyo. Kini nakapaarang sa daghang batan-ong mga magtiayon sa pagpangagpas sa espirituwal nga mga panalangin, sama sa pag-alagad nga bug-os-panahon diha sa dinaliang buluhaton sa pagsangyaw ug paghimog tinun-an. Sa baylo, kini naghimaya sa mahigugmaong Tigpasiugda sa kaminyoon, si Jehova nga Diyos.​—Mateo 24:​14; 28:​19, 20.

[Mga footnote]

[Kahon sa panid 27]

ILANG GIULI ANG BUGAY

Sa pipila ka komunidad, ang pangasaw-onon ug ang iyang mga ginikanan tamayon kon gamay rag kantidad ang bugay. Busa, ang garbo ug ang tinguha nga ipanghambog ang kahimtang sa pamilya usahay maoy mga motibo sa pagpakigsabot ug taas nga bugay. Usa ka pamilya sa Lagos, Nigeria, nagtagana ug makapadasig nga kalainan. Ang ilang umagad-nga-lalaki, si Dele, misaysay:

“Ang pamilya sa akong asawa wala magpapas-an kanako sa daghang galastohan duyog sa naandang seremonyas sa paghatag ug bugay, sama sa pagpalit ug mahalong mga ilisan. Bisan sa dihang ang akong pamilya mitunol sa bugay ngadto kanila, ang ilang tigpamaba nangutana: ‘Buot ba ninyong kuhaon kining babayhana ingong asawa o ingong usa ka anak?’ Duyog nga mitubag ang akong pamilya: ‘Buot namong kuhaon siya ingong anak.’ Human niana, ang bugay giuli kanamo diha sa mao gihapong sobre.

“Hangtod karon, akong gipabilhan ang pagdumala sa akong mga ugangan sa among kasal. Nagtukmod kini kanako sa pagtahod pag-ayo kanila. Ang ilang ekselenteng espirituwal nga panglantaw nagtukmod kanako sa pag-isip kanila ingong suod kaayong mga paryente. May dako usab kining epekto kon sa unsang paagi giisip nako ang akong asawa. Naugmad nako ang lalom nga pagpabili kaniya tungod sa paagi nga gitratar ako sa iyang pamilya. Sa dihang duna kamiy dili-pagsinabtanay, dili nako tugotan kana nga mahimong suliran. Sa dihang mahinumdoman nako ang pamilya nga iyang gigikanan, ang dili-pagsinabtanay makunhoran.

“Ang akong pamilya ug ang iyaha gihiusa sa bugkos sa panaghigalaay. Bisan karon, duha ka tuig human sa among kasal, ang akong amahan magpadala gihapon ug mga gasa ug pagkaon ngadto sa pamilya sa akong asawa.”