Ang Bibliya ba Makatabang Kanimo sa Pagbansay sa Imong mga Anak?
ANG orkid matahom kaayo nga bulak, apan lisod ang pagpatubo niini. Aron molampos ka sa pagpatubo niana, kinahanglang ipahiangay nimo ang temperatura, dan-ag sa adlaw, ug ang gidak-on sa kaang. Ang orkid madaot dayon kon dili kini moangay sa yuta ug abono ug kini daling takboyan ug sakit ug mga insekto. Busa, dakog purohan nga mapakyas ang usa sa iyang unang pagsulay sa pagpatubo ug orkid.
Ang pagmatuto ug mga bata mas lisod ug mas komplikado, ug nagkinahanglan usab kinig bug-os nga atensiyon. Busa kasagaran na nga ang mga ginikanan maglibog kon hisgotan na ang bahin sa pagmatuto ug anak. Daghan ang mibatig panginahanglan alang sa tabang, sama sa usa ka tigtanom ug orkid nga nagkinahanglan ug tambag gikan sa usa nga eksperto niana. Siyempre, gustong mabatonan sa matag ginikanan ang kinamaayohang giya. Asa man makaplagan ang maong giya?
Bisan tuod ang Bibliya dili usa ka basahon bahin sa pagmatuto ug bata, gidasig sa Maglalalang ang mga magsusulat niana sa pagsulat ug daghang mapuslanong tambag bahin sa maong ulohan. Gipasiugda sa Bibliya ang pag-ugmad ug tilinguhaong mga hiyas, usa ka butang nga gituohan sa daghan nga wala na hatagig pagtagad. (Efeso 4:22-24) Niining bahina, ang mga tambag sa Kasulatan nagtaganag usa ka hinungdanong bahin sa balanseng edukasyon. Ang maong mga tambag nakatabang na sa daghang tawo kinsa nagpadapat niana, bisag unsa pay yugto sa panahon nga sila nagkinabuhi o ilang kultural nga mga kagikan. Busa, ang pagsunod sa mga tambag sa Kasulatan makatabang kanimo nga magmalamposon sa pagmatuto sa imong mga anak.
Panig-ingnan sa mga Ginikanan—Ang Labing Maayong Paagi sa Pagtudlo
“Hinunoa, ikaw ba nga nagatudlo sa uban, dili magtudlo sa imong kaugalingon? Ikaw nga nagawali nga ‘Ayaw pangawat,’ nagapangawat ka ba? Ikaw nga nagaingon ‘Ayaw panapaw,’ nagapanapaw ka ba?”—Roma 2:21, 22.
Usa ka tsirman sa Seoul Board of Education miingon: “Ang paghatag ug maayong panig-ingnan sa pulong ug sa buhat mao ang labing maayong paagi sa pagtudlo sa mga bata.” Kon ang mga ginikanan magtudlo sa ilang anak ug usa ka butang unya dili sila magpakitag maayong panig-ingnan sa pulong ug sa buhat, hunahunaon dayon sa bata nga dili sinsero ang iyang mga ginikanan. Ang pulong sa mga ginikanan mawad-ag puwersa. Pananglitan, kon gustong tudloan sa mga ginikanan ang ilang anak ug pagkamatinud-anon, kinahanglang sila mismo magmatinud-anon. Komon na kaayo alang sa ubang mga ginikanan nga, kon dili nila gusto nga tubagon ang usa ka tawag sa telepono, sugoon nila ang ilang anak sa pag-ingon, “Sori, wala diri si Papa (o Mama).” Ang bata nga gisugo niana mahimong malisdan ug maglibog. Sa kadugayan, mosugod na siya sa pagpamakak nga dili mobating sad-an kon siya anaa sa malisod nga kahimtang. Busa, kon buot gayod sa mga ginikanan nga ang ilang anak mahimong matinud-anon, kinahanglan nga sila mismo mosulting matinud-anon ug mobuhat sumala sa ilang ginasulti.
Buot ba nimong bansayon ang imong anak nga makigsulti nga matinahoron? Nan kinahanglang magpakita ka ug maayong panig-ingnan. Ang imong anak mosundog dayon kanimo. Si Sung-sik, usa ka amahan nga may upat ka anak, miingon: “Ang akong asawa ug ako nakahukom nga dili mogamit ug law-ayng pinulongan. Nagpakita kamig pagtahod sa usag usa ug dili kami mosingka bisan kon kami naglagot o nasuko na. Ang maayong panig-ingnan mas epektibo kaayo kay sa mga pulong lang. Nalipay kami nga ang among mga anak matinahoron sa dihang sila makig-estorya sa uban.” Ang Bibliya nag-ingon sa Galacia 6:7: “Bisan unsay ginapugas sa usa ka tawo, kini usab iyang anihon.” Ang mga ginikanang nagtinguha nga mabatonan sa ilang mga anak ang taas nga sukdanan sa moral kinahanglang maoy unang magpakita nga sila mismo nagkinabuhi sumala sa maong mga sukdanan.
Hupti ang Maayong Komunikasyon
“Isilsil mo [ang mga sugo sa Diyos] sa imong anak ug magsulti ka mahitungod niini sa maglingkod ikaw sa imong balay ug sa maglakaw ikaw sa dalan ug sa imong paghigda ug sa imong pagbangon.”—Deuteronomio 6:7.
Nagkadaghan ang mga tawong hilig nga mag-obertaym sa trabaho. Kon ang bana ug asawa parehong nagtrabaho, maapektohan gayod ang mga bata. Nagkamenos ang panahong gigugol sa mga ginikanan uban sa ilang mga anak. Samtang anaa sa balay, ang mga ginikanan kinahanglang moatiman sa panimalay ug uban pang mga buluhaton, busa lagmit nga lapoy na kaayo sila. Ubos sa maong mga kahimtang, unsaon nimo paghupot ug maayong komunikasyon uban sa imong mga anak? Mahimong motungha ang kahigayonan sa pagpakig-estorya kon ikaw ug ang imong mga anak magkaubang nagahimo sa mga buluhaton sa panimalay. Gidespatsar pa gani sa usa ka ulo sa pamilya ang ilang TV aron lang makagugol ug dugang panahon sa pagpakig-estorya sa iyang mga anak. Siya miingon: “Sa primero, gilaay ang mga bata, apan sa dihang nakigdula ako ug mga puzzle uban kanila ug nag-asoy ug sugilanon gikan sa makaiikag nga mga basahon, ngadtongadto naanad ra sila nga walay TV.”
Hinungdanon nga ang mga bata maanad sa pagpakig-estorya sa ilang mga ginikanan sa sayong pangedaron. Kay kon dili, sa dihang matin-edyer na ang ilang mga anak ug tingali makaagom ug mga suliran, dili nila isipon ang ilang mga ginikanan ingong mga higala nga mahimo nilang ikaestorya. Unsaon nimo pagtabang kanila sa pagpadayag sa ilang kinailadmang pagbati? Ang Proverbio 20:5 nag-ingon: “Ang laraw diha sa kasingkasing sa tawo ingon sa halawom nga katubigan, apan ang tawo nga may katakos sa pag-ila maoy magatimba niini.” Pinaagi sa pagsuknag mga pangutana nga nagasusi, sama sa “Unsay imong hunahuna?,” ang mga ginikanan makadasig sa ilang mga anak sa pagpadayag sa ilang mga hunahuna ug mga pagbati.
Unsay imong himoon kon ang imong anak makahimog grabeng kasaypanan? Mao kanay panahon nga kinahanglan niya ang malulotong konsiderasyon. Pugngi ang imong mga pagbati samtang mamati ka sa imong anak. Mao kini ang giingon sa usa ka amahan bahin sa iyang paagi sa pagdumala sa maong kahimtang: “Kon ang mga bata makahimog kasaypanan, maningkamot ako nga dili dayon masuko. Molingkod ako ug mamati kon unsay ilang isulti. Maningkamot ako nga masabtan ang situwasyon. Kon maglisod ako sa pagpugong sa akong kasuko, mohulat ako kadiyot hangtod ako mokalma.” Kon pugngan nimo ang imong pagbati ug mamati, ang imong mga pagtul-id mas sayon dawaton.
Gikinahanglan ang Mahigugmaong Disiplina
“Kamong mga amahan, ayaw palagota ang inyong mga anak, kondili magpadayon sa pagmatuto kanila sa disiplina ug sa pagdumala-sa-kaisipan ni Jehova.”—Efeso 6:4.
Aron mabatonan ang maayong mga resulta, hinungdanon ang imong paagi sa paghatag ug mahigugmaong disiplina. Sa unsang paagi mahitabo nga ang mga ginikanan ‘makapalagot sa ilang mga anak’? Kon sobra ra ang disiplina sa gibug-aton sa sala o kon kini gihatag sa sobra ka hinawayong paagi, ang mga bata mosukol. Angay nga ang disiplina kanunayng ihatag nga mahigugmaon. (Proverbio 13:24) Kon mangatarongan ka uban sa imong mga anak, masabtan nila nga gidisiplina nimo sila tungod kay gihigugma nimo sila.—Proverbio 22:15; 29:19.
Sa laing bahin, maayong makaagom ang mga bata sa dili maayong mga epekto sa ilang sayop nga panggawi. Pananglitan, kon ang bata makasala sa laing tawo, mahimo nimo siyang pugson sa pagpangayog pasaylo. Kon malapas niya ang mga balaod sa panimalay, mahimo nimo siyang hikawan ug mga pribilehiyo aron sa pagpasiugda sa kahinungdanon sa pagsunod sa mga lagda.
Ang disiplina angayng ipahamtang sa hustong panahon. Ang Ecclesiastes 8:11 nagpunting: “Tungod kay ang hukom batok sa usa ka daotang buhat wala dayon ipahamtang, mao nga ang kasingkasing sa mga anak sa mga tawo bug-os nga napunting sa pagbuhat ug daotan.” Sa susama, sulayan sa daghang bata kon makalingkawas ba sila nga walay silot human sa pagminaldito. Busa kon nagpasidaan ka nga imong silotan sila kon ilang himoon ang usa ka espesipikong sayop, ipahamtang gayod ang maong silot.
Hinungdanon ang Maayong Paglulinghayaw
“Adunay . . . panahon sa pagkatawa . . . ug panahon sa paglukso.”—Ecclesiastes 3:1, 4.
Ang paglingawlingaw ug ang maayo, balanse nga lulinghayaw kinahanglanon alang sa pag-ugmad sa utok ug lawas sa usa ka bata. Kon ang mga ginikanan maglulinghayaw uban sa ilang mga anak, ang pamilya mas masuod ug ang mga bata mobatig kasegurohan. Unsang mga matanga sa lulinghayaw ang mahimong kalipayan sa tibuok pamilya? Kon mamalandong ka bahin niana, daghan kag mahunahunaang makalingaw nga mga butang nga buhaton. Anaa ang mga dula nga himoon diha sa gawas, sama sa pagbisikleta, ug mga dula sa bola, sama sa tenis, badminton, ug balibol. Ug handurawa ang malipayong mga panahon nga inyong matagamtam sa dihang ang pamilya duyog nga motugtog ug mga tulonggon. Masinatian ninyo ang halandomong mga hitabo gumikan sa pagduaw sa kasikbit nga mga lugar aron kalipayan ang kinaiyahan.
Sa maong mga situwasyon, mapatisok sa mga ginikanan ang balanseng panglantaw sa lulinghayaw diha sa ilang mga anak. Usa ka Kristohanong lalaki nga may tulo ka anak nga lalaki miingon: “Kutob sa mahimo, makigbahin ako sa kalingawan sa akong mga anak. Pananglitan, kon magdula silag mga dula sa kompiyuter, mangutana ako kon unsaon pagdula niana. Sa dihang maikagon nilang ipatin-aw kana, pahimuslan nako ang higayon sa pagsaysay bahin sa kapeligrohan sa law-ayng kalingawan. Akong namatikdan nga giayran nila ang dili maayong kalingawan.” Oo, ang mga bata nga malipayong maglulinghayaw uban sa tibuok pamilya lagmit nga dili mangitag kalingawan gikan sa mga programa sa telebisyon, mga video, mga salida sa sine, ug mga dula sa Internet nga nagpasundayag ug kapintasan, imoralidad, ug pag-abuso sa droga.
Tabangi ang Imong mga Anak sa Pagpangitag Maayong mga Higala
“Siya nga nagalakaw uban sa mga tawong maalamon mahimong maalamon, apan siya nga may pakiglabot sa mga hungog mahisugamak sa kadaot.”—Proverbio 13:20.
Usa ka Kristohanong amahan nga malamposong nagmatuto sa iyang upat ka anak miingon: “Hinungdanon kaayo ang ilang pagpili ug mga higala. Ang usa ka dili maayong higala mahimong modaot sa tanan nimong gihagoan.” Aron matabangan ang iyang mga anak nga makakitag maayong mga higala, siya maalamong mosukna ug mga pangutanang sama sa: Kinsay imong labing suod nga higala? Nganong nakaangay ka kaniya? Unsay kinaiya niya nga buot nimong sundogon? Gihikay sa laing ginikanan nga dapiton sa iyang mga anak ang ilang suod nga mga higala ngadto sa ilang balay. Sa maong paagi, mapanid-an niya sila ug makahatag ug nahiangayng paggiya.
Hinungdanon usab nga tudloan ang mga bata nga mahimo silang makighigala sa mas edarang mga tawo maingon man sa ilang mga kaedad. Si Bum-sun, usa ka amahan nga may tulo ka anak nga lalaki, miingon: “Akong gitabangan ang akong mga anak sa pagsabot nga ang ilang mga higala dili kinahanglan nga ilang kaedad, sama sa kahimtang ni David ug Jonatan sa Bibliya. Sa pagkatinuod, dapiton nako ang mga Kristohanon nga lainlaig pangedaron sa pagpakighugoyhugoy sa akong mga anak. Ingong resulta, makauban sa mga bata ang daghang tawo nga dili nila kaedad.” Ang pagpakig-uban sa sulondang mga hamtong maghatag sa mga bata ug bentaha sa pagkat-on ug daghang butang.
Molampos Ka sa Pagbansay sa mga Bata
Sumala sa usa ka surbi nga gihimo sa Tinipong Bansa, daghang ginikanan nga misulay sa pagsilsil diha sa ilang mga anak sa mga hiyas sama sa pagpugong-sa kaugalingon, pagdisiplina-sa-kaugalingon, ug pagkamatinud-anon wala kaayo molampos. Nganong lisod man kaayo kana? Usa ka inahan nga mitubag sa surbi miingon: ‘Ang makapasubo mao nga ang bugtong paagi sa pagpanalipod sa atong mga anak mao ang pagkulong kanila sa balay ug dili gayod pagtugot kanila sa paggawas sa balay.’ Iyang gipasabot nga ang kalibotan nga gidak-an karon sa mga bata daotan na kaayo sukad masukad. Ubos niini nga kahimtang, posible ba gayod nga molampos ang pagmatuto sa mga bata?
Kon gusto kang mananom ug orkid apan nabalaka nga basin malaya kana, tingali dili ka na madasig sa pagpananom. Kon adunay moabot nga usa ka eksperto sa pagkultibar ug orkid ug mohatag kanimog pipila ka maayong mga sugyot ug masaligong moingon, “Molampos ka kon mao kini ang imong himoon,” mahupayan ka gayod! Si Jehova, ang Kinalabwang Awtoridad sa tawhanong kinaiyahan, nagtaganag tambag kon unsaon pagmatuto ug mga bata sa labing maayong paagi. Siya miingon: “Bansaya ang bata subay sa dalan nga alang kaniya; bisan kon siya matigulang na dili siya motipas gikan niana.” (Proverbio 22:6) Kon bansayon nimo ang mga bata sumala sa tambag sa Bibliya, lagmit nga malipay kang motan-aw sa imong mga anak nga modako ingong responsableng mga hamtong, mahunahunaon sa uban, nga maayo ug moralidad. Sa ingon, higugmaon sila sa mga tawo apan labaw sa tanan si Jehova, nga atong langitnong Amahan.