Ang Bibliya ni Bedell​—Usa ka Gamayng Lakang Aron Mas Masabtan ang Bibliya

DIHANG miadto sa Ireland ang English nga pari nga si William Bedell niadtong 1627, nalibog kaayo siya sa kahimtang didto. Ang Ireland, nga Katolikong nasod, gimandoan sa Protestanteng Britain. Nahubad na sa Protestanteng mga Tigreporma ang Bibliya ngadto sa mga pinulongan sa Europe. Pero morag walay gustong mohubad niana sa pinulongang Irish.

Gibati ni Bedell nga ang mga Irish dili kinahanglang mokat-og Iningles para makabasa silag Bibliya. Gisugdan niyag hubad ang Bibliya sa pinulongang Irish. Pero gisupak siya pag-ayo, ilabina sa mga Protestante. Ngano?

PAGSUPAK SA PAGGAMIT UG IRISH

Si Bedell nagtuon ug Irish. Gidasig niya ang mga estudyante nga gamiton ang pinulongang Irish dihang nahimo siyang pangulo sa Trinity College sa Dublin ug sa dihang sa ulahi nahimo siyang obispo sa Kilmore. Sa pagkatinuod, gipatukod ni Queen Elizabeth I sa England ang Trinity College aron makapatunghag mga ministro nga makatudlo sa iyang mga sakop bahin sa Bibliya sa ila mismong pinulongan. Naningkamot si Bedell nga matuman kana.

Ang kasagarang manimba sa Kilmore nagsultig Irish. Busa miinsistir si Bedell nga kinahanglang makasultig Irish ang ilang mga ministro. Miapelar siya sumala sa mga pulong ni apostol Pablo sa 1 Corinto 14:19, nga nag-ingon: “Sa usa ka kongregasyon palabihon ko nga magsultig lima ka pulong uban sa akong hunahuna, aron usab akong matudloan sa binaba ang uban, kay sa napulo ka libong pulong sa laing pinulongan,” nga gamay ray makasabot.

Apan naningkamot pag-ayo ang mga awtoridad sa pagpugong kaniya. Sumala sa mga historyano, ang uban miingon nga ang paggamit sa pinulongang Irish “magpameligro sa Nasod” ug ang uban sab miingon nga ang paggamit niana “dili makaayo sa Gobyerno.” Gibati sa uban nga kaayohan sa England kon dili na gamiton sa mga Irish ang ilang pinulongan. Gani, may mga balaod nga nagsugo sa mga Irish nga kalimtan ang ilang pinulongan ug kostumbre ug tun-an ang pinulongan, pamaagi, ug pamatasan sa mga English.

ANG PROYEKTONG BIBLIYA NI BEDELL

Ang maong mga panglantaw wala makapugong kang Bedell. Sa sayong bahin sa katuigang 1630, gihubad niya ang bag-o lang napatik nga Iningles nga Bibliya (ang King James Version sa 1611) ngadto sa pinulongang Irish. Gusto niyang makapatunghag Bibliya nga masabtan sa kadaghanan. Para niya, kon ang Bibliya dili masabtan, dili masusi sa ordinaryong mga tawo ang Kasulatan nga maoy motultol sa kinabuhing walay kataposan.—Juan 17:3.

Dili si Bedell ang unang nakahunahuna niana. Mga 30 ka tuig kanhi, nakita sa obispo nga si William Daniel nga lisod gyong makakat-on ang usa sa gitudlo sa Bibliya kon kini, sumala pa niya, “natago sa panganod sa pinulongang dili masabtan.” Nahubad na ni Daniel ang Kristohanon Gregong Kasulatan sa pinulongang Irish. Karon gihubad ni Bedell ang Hebreohanong Kasulatan. Nailhan kini ingong Bibliya ni Bedell nga naundan sa iyang hubad ug sa hubad ni William Daniel. Ingon sa nahitabo, ang Bibliya ni Bedell—ang unang kompletong Bibliya nga Irish—mao lang ang Irish nga Bibliya sa misunod nga 300 ka tuig.

Gipatabang ni Bedell, usa ka batid nga eskolar sa Hebreohanon, ang duha ka lumad nga Irish sa paghubad sa Bibliya gikan sa Iningles ngadto sa Irish. Ang matag bersikulo maampingong gisusi ug girebisar ni Bedell, kauban sa usa o duha ka kasaligang katabang. Gihimo nilang reperensiya ang Italian nga hubad sa usa ka teologo nga Swiss nga si Giovanni Diodati, lakip sab ang Greek Septuagint ug usa ka karaan ug bililhon nga manuskrito sa Bibliya nga Hebreohanon.

Gisundog sa ilang grupo ang pamaagi sa mga maghuhubad sa King James Version (kadaghanan nila nailhan ni Bedell) ug giapil nila sa ilang Bibliya ang personal nga ngalan sa Diyos. Pananglitan, sa Exodo 6:3, gihubad nilang “Iehovah” ang ngalan sa Diyos. Ang orihinal nga manuskrito ni Bedell gibutang sa Marsh’s Library, sa Dublin, Ireland.—Tan-awa ang kahong “Si Bedell Gihandom ug Giila.”

NAPATIK RA GYOD

Ang proyekto ni Bedell nahuman sa mga tuig 1640. Apan dili dayon niya kini mapatik. Ngano? Kay grabe gihapon ang pagsupak batok kaniya. Gibutangbutangan sa mga kritiko ang pangunang tighubad ni Bedell aron madaot ang ilang proyekto. Ila pa gani kining gipadakop ug gipabilanggo. Dugang pa niana, naglungtad sa palibot ni Bedell ang rebelyon batok sa mga English diin daghan ang gipamatay, nga nagsugod niadtong 1641. Giprotektahan siya sa lumad nga mga Irish bisag English siyag kagikan kay nakita nila ang iyang tinuod nga kabalaka kanila. Apan sa kadugayan, gibilanggo siya sa rebeldeng mga sundalo diha sa lisod kaayong kahimtang. Kini nakapadali sa iyang kamatayon niadtong 1642. Wala gyod niya makitang napatik ang iyang hubad.

Hapit mawala ang tanang gihimo ni Bedell dihang giransak ug giguba ang iyang balay. Maayo na lang kay nasalbar sa iyang suod nga higala ang tanan niyang gihubad. Sa ngadtongadto, kining tanan nakuha ni Narcissus Marsh, nga sa ulahi nahimong obispo sa Armagh ug sa Church of Ireland. Si Marsh gitabangan sa siyentistang si Robert Boyle sa mga galastohan ug maisogon niyang gipatik ang Bibliya ni Bedell niadtong 1685.

GAMAYNG LAKANG APAN HINUNGDANON

Ang Bibliya ni Bedell wala mailado sa tibuok kalibotan. Pero, usa kini ka gamay apan hinungdanong lakang aron mas masabtan ang Bibliya, ilabina sa mga tawo nga nagsultig Irish—dili lang sa Ireland kondili sa Scotland usab ug sa uban pang lugar. Karon matagbaw na nila ang ilang espirituwal nga panginahanglan kay sila makabasa na sa Pulong sa Diyos sa ilang pinulongan.—Mateo 5:3, 6.

Hangtod karon, ang Bibliya ni Bedell nakatabang gihapon sa mga mahigugmaon sa kamatuoran. Usa ka Irish, nga bag-o lang nakakat-on sa tinuod nga gitudlo sa Bibliya, miingon: “Dihang gibasa namo ang Bibliya ni Bedell, nadungog namo ang mga pulong sa Bibliya sa among pinulongan. Importante kini kay tungod niini, ako ug ang akong pamilya nakakat-on sa nindot kaayong kamatuoran nga naa sa Kasulatan.”