Nahibalo Ka Ba?

Unsay nahitabo sa Nineve human sa mga adlaw ni Jonas?

SA IKAPITONG siglo B.C.E., ang Asirya nahimong kinadak-ang imperyo sa kalibotan. Ang teritoryo niini maoy “gikan sa Cipro sa kasadpan ngadto sa Iran sa sidlakan, ug diha pa gani higayon nga sakop niini ang Ehipto,” miingon ang The British Museum Blog. Ang kaulohan niini, ang Nineve, mao ang kinadak-ang siyudad sa kalibotan. Daghan nig makapahinganghang mga monumento, nindot nga mga garden, ug dagkong palasyo ug librarya. Ang mga kinulit sa paril sa karaang Nineve nagpakita nga si Haring Ashurbanipal, sama sa ubang hari sa Asirya, nagtawag sa iyang kaugalingon nga “hari sa kalibotan.” Niadtong panahona, ang Asirya ug Nineve daw di gyod mapildi.

Pero bisan pag ang Asirya mao ang labing gamhanang imperyo niadtong panahona, ang propeta ni Jehova nga si Sofonias nagtagna: “Laglagon [ni Jehova] ang Asirya, ug himoon niyang awaaw ang Nineve, nga sama ka uga sa desyerto.” Dugang pa, ang propeta ni Jehova nga si Nahum nagtagna: “Iloga ang plata, iloga ang bulawan! . . . Ang siyudad naawaaw, nabiniyaan, ug nagun-ob! . . . Ang tanang makakita nimo mopalayo ug moingon, ‘Ang Nineve gilaglag!’” (Sof. 2:13; Nah. 2:9, 10; 3:7) Sa dihang nadunggan sa mga tawo ang maong mga tagna, tingali nakapangutana sila: ‘Posible ba god nâ? Naa ba goy makapildi sa gamhanang Asirya?’ Morag di gyod to katuohan.

Pero nahitabo gyod to! Sa hinapos sa ikapitong siglo B.C.E., ang Asirya napildi sa mga Babilonyanhon ug mga Medianhon. Ngadtongadto, wala nay namuyo sa Nineve ug wa na gyoy nahinumdom niini! “Panahon sa Middle Ages,” matod sa usa ka publikasyon sa The Metropolitan Museum of Art sa New York, “ang siyudad sa ngadtongadto gibiyaan ug nalubong, ug ang mga tawo makadungog na lang bahin sa Nineve diha sa Bibliya.” Ang Biblical Archaeology Society Online Archive nag-ingon nga sa sayong bahin sa katuigan sa 1800, “wala gani nahibalo kon naglungtad ba gyod kaniadto ang dakong kaulohang siyudad sa Asirya.” Pero pagka-1845, ang arkeologo nga si Austen Henry Layard misugod pagkubkob sa kagun-oban sa Nineve. Ang iyang nadiskobrehan nagpamatuod nga kaniadto ang Nineve maoy usa ka gamhanang siyudad.

Ang katumanan sa mga tagna bahin sa Nineve nagpalig-on sa atong pagsalig nga matuman sab ang mga tagna sa Bibliya bahin sa kataposan sa gamhanang mga gobyerno karon.—Dan. 2:44; Pin. 19:15, 19-21.