MGA BATAN-ON NANGUTANA
Unsay Akong Himoon Kon Gina-bully Ko Diha sa Internet?
Unsay angay nimong mahibaloan?
Sayon rang mang-bully diha sa Internet. Ang librong CyberSafe nag-ingon nga tungod sa Internet, mang-bully na bisan ang buotang mga bata kay dili man nila kinahanglang ipakita ang ilang hitsura o ipahibalo kon kinsa sila.
Naay mga tawo nga sagad gina-bully. Apil nila kadtong morag mga ulawon, kadtong giisip nga lahi kay sa kadaghanan, o kadtong walay kompiyansa sa kaugalingon.
Ang pagpang-bully diha sa Internet o cyberbullying dili maayog epekto. Makapaguol ni ug makapa-depress sa mga gina-bully, ug may pipila pa gani nila nga nagpakamatay.
Unsay imong mahimo?
Una, pangutan-a ang imong kaugalingon, ‘Pagpang-bully ba gyod ni?’ Ang ubang tawo makasultig sakit nga wala nila tuyoa. Kon mahitabo na, puwede natong sundon ang epektibong tambag sa Bibliya:
‘Ayaw pagdalidali sa pagkasuko, kay ang pagkasuko nagapuyo sa sabakan sa mga hungog.’—Ecclesiastes 7:9.
Pero kon tuyoon sa usa ka tawo ang pagpanaway, pagpakaulaw, o pagpanghulga sa laing tawo diha sa Internet, kana maoy pagpang-bully.
Kon gina-bully ka diha sa Internet, hinumdomi ni: Ang imong reaksiyon puwedeng makapaarang-arang o makapasamot sa situwasyon. Sulayi ang usa o daghan pa niining mosunod nga mga sugyot.
Ayawg tagda ang pagpang-bully. Ang Bibliya nag-ingon: “Si bisan kinsa nga nagapugong sa iyang mga pulong may kahibalo, ug ang tawo nga may katakos sa pag-ila may mabugnaw nga espiritu.”—Proverbio 17:27.
Ang usa ka rason kon nganong epektibo kanang tambaga mao kini: “Gusto sa mga naga-bully nga palagoton ang ilang gi-bully,” misulat si Nancy Willard diha sa iyang librong Cyberbullying and Cyberthreats. “Dihang maglagot ang gi-bully, gitugotan niya ang nang-bully nga mokontrol sa iyang emosyon.”
Ang punto: Usahay ang pinakamaayong reaksiyon mao ang dili pag-react.
Ayawg balos. Ang Bibliya nag-ingon: “Dili [ka] magabalos ug kadaot sa kadaot o magasultig pasipala sa pasipala.”—1 Pedro 3:9.
Ang usa ka rason kon nganong epektibo kanang tambaga mao kini: “Kon maglagot ka, mas mosamot lang ang pagpang-bully,” nag-ingon ang librong Cyber-Safe Kids, Cyber-Savvy Teens. Kon mobalos ka, morag parehas na pod ka sa nang-bully nimo.
Ang punto: Ayawg react aron mohunong ang uban sa pagpang-bully nimo.
Paghimog mga paagi aron dili ka ma-bully. Ang Bibliya nag-ingon: “Ayaw pagpadaog sa daotan.” (Roma 12:21) Naa kay puwedeng himoon aron mohunong ang pagpang-bully ug dili na kini mosamot pa.
Pananglitan:
I-block ang tawo nga nagapadala nimog message. “Dili ka masakitan kon wala kay mabasa,” nag-ingon ang librong Mean Behind the Screen.
I-save ang tanang ebidensiya, bisag wala na nimo mabasa. Apil na ang sakit nga mga text message, instant message, e-mail, post sa blog o social media, voice message, o uban pa.
Sultihi ang nang-bully nga mohunong sa pagpang-bully. Pagpadalag prangka nga message pero kanang nagpakita sab nga wala ka maapektohi, sama sa:
“Ayaw na pagpadala nakog mga message.”
“I-delete ang imong gi-post.”
“Kon dili ka mohunong, mohimo kog mga paagi aron mohunong ka.”
Pagbaton ug kompiyansa sa kaugalingon. Pagpokus sa positibong mga butang bahin sa imong kaugalingon imbes sa imong mga kahuyangan. (2 Corinto 11:6) Parehas sa aktuwal nga pagpang-bully, ang sagad nga gina-bully diha sa Internet mao kadtong kulag kompiyansa sa kaugalingon.
Isulti sa hamtong. Sultihi ang imong ginikanan. Puwede sab nimo nang ireport ngadto sa website o Internet service provider nga gigamit sa pagpang-bully. Kon grabe gyod ang pagpang-bully, angay nimo nang ireport uban sa imong ginikanan ngadto sa imong titser o polis. Puwede sab mong mohimog legal nga aksiyon batok sa nang-bully.
Ang punto: Duna kay mahimo aron pahunongon ang pagpang-bully o aron dili na kaayo ka maapektohan niana.