Diborsiyo May mga Biktima

KON imong tuohan ang tanang butang nga gisulat sa “mga eksperto” mahitungod sa diborsiyo sa miaging pipila ka dekada, ikaw makaingon nga sa modernong diborsiyo, walay sad-an ug walay masakitan.

Daghang mga ginikanan nahupayan gikan sa diborsiyo pinaagi sa kaylap nga pagkamantalang mga panultihon, sama sa: Ang diborsiyo mas maayo alang sa mga anak kay sa usa ka dili-malipayong kaminyoon; hulat usa hangtod ang mga anak makadangat sa ‘hustong edad,’ aron dili sila masakitan; ang mga bata maulian gikan sa masakit nga kasinatian sa pipila lamang ka tuig.

Gipaluyohan sa uban kining malaomong mga ideya. Pananglitan, ang mga awtor nga si Susan Gettleman ug Janet Markowitz walay pagtuo “sa sugilambong mahitungod sa nadaot nga anak.” Sila nangangkon nga ang diborsiyo dili kinahanglang masakit nga kasinatian alang sa mga anak basta ‘dumalahon kini sa hamtong nga paagi’ sa mga ginikanan. Sila nangatarongan pa gani nga ang diborsiyo sa ginikanan basig makatabang sa mga anak sa pagsagubang sa ilang kaugalingong mga diborsiyo sa umaabot! Sila nangangkon: “Ang angay nga bag-ohon mao ang relasyon sa kaminyoon ug ang sugilambong sa panimalay mismo.”​—The Courage to Divorce.

Apan ang mao bang mapangahasong mga pangangkon matuod? Diha sa usa ka kalibotan nga nagauswag ang gidaghanon sa diborsiyo, unsa man gayod ang tinuod nga bili sa diborsiyo diha sa mga anak? Tinuod ba nga walay masakitan?

Usa ka Makalilisang nga Kapildihan

Niadtong 1971, gisugdan sa mga tigdukiduki sa U.S. nga si Judith Wallerstein ug Joan Berlin Kelly ang dakong pagtuon sa taas-ug-abot nga mga epekto sa diborsiyo diha sa mga pamilya. Mipili sila ug 60 ka pamilya nga nag-antos sa kasakit sa diborsiyo. Tanan-tanan, kining mga pamilyaha adunay 131 ka anak tali sa 2 ug 18 anyos ang edad. Sa kahibulong sa mga tigdukiduki, ilang nakita nga ang diborsiyo wala gayod makahatag kahupayan sa mga anak. Matuod kini bisag dili-malipayon ang kaminyoon sa ilang mga ginikanan. Apan, ang diborsiyo nakapatugaw hinoon sa hunahuna sa mga anak.

Ang mga epekto ba maoy yanong mubog-abot masakit nga kasinatian? Makapasubo, dili. Sa paglabay sa lima ka tuig, 37 porsiento sa mga anak maoy sa kasarangan o sobra nga nasubo. Ang kadaghanan kanila naglaom gihapon nga magkauli ang ilang mga ginikanan​—bisan pag sila naminyo na pag-usab! Human sa 10 o bisan 15 ka tuig, halos katunga sa mga anak nga gitun-an “nakadangat sa hamtong nga edad nga sama ka mabalak-on, menos ug kahimoan, ubos ug pagtan-aw sa kaugalingon, ug usahay suko nga mga lalaki ug mga babaye.”

Ang maong mga resulta sukwahi kaayo sa naandang kaalam. Sumala sa gisulat ni Wallerstein: “Ang among nakaplagan lahi gayod kaayo sa among ginalaoman. Dili kini maayong balita alang sa daghang mga tawo, ug kami nakadawat ug sukong mga sulat gikan sa mga therapist, mga ginikanan, ug mga abogado nga nag-ingon nga kami sa tino nasayop.”

Apan, ang mga bata wala mamakak; ang ubang mga pagtuon naglig-on sa hukom ni Wallerstein ug Kelly. Ang Journal of Social Issues miingon nga ang kadaghanang mga propesyonal, sama sa mga siyentipiko nga nagtuon sa tawhanong batasan, “nagtuo nga ang pagbulag sa mga ginikanan ug pagbungkag sa kaminyoon adunay lalom negatibong epekto sa mga anak ug sa nagkahinghod nga mga bata.” Ang basahon midugang nga ang maong mga pagtuo “sa dakong bahin, napamatud-an,” mikutlo sa mga kaplag nga sama niini: Ang mga anak sa nagbidorsiyo adunay mas taas nga gidaghanon sa delingkuwensiya ug batok-katilingban nga batasan kay sa mga anak nga gikan sa mga pamilya nga wala mabungkag; ang gidaghanon sa mga anak nga gipasulod sa mga ospital sa sikyatriya duha ka pilo nga mas taas kay sa mga anak sa mga pamilya nga wala mabungkag; ang diborsiyo tingali mao ang pangunang hinungdan sa depresyon sa bata.

Komosta ang Gulang-gulang nga mga Anak?

Mas maayong moatubang ang gulang-gulang nga mga anak sa diborsiyo kay sa mga gagmay pa. Kon ang mga bata makakita sa diborsiyo sa ilang mga ginikanan, tingali ilang antoson ang lalom nga pagkalugda nga makadaot sa ilang paglantaw sa kaminyoon ug sa ubang mga institusyon, sama sa eskuylahan. Ang uban mohinapos nga ang tanang relasyon dili-kasaligan, hinukman nga mabungkag ra sa dili madugay tungod sa pagbudhi ug pagluib.

Mawad-ag panimbang niining bahina, ang ubang mga tin-edyer mokiling sa hingaping mga batasan kon magdiborsiyo ang ilang mga ginikanan. Ang uban modangop sa mga droga, ang uban makig-ipon kang bisan kinsa, ang uban mokagiw sa balay. Ang uban daw sa sinugdan wala maapektohi sa diborsiyo, apan moagi ug ulahi nga reaksiyon. Tingali dili sulagma nga, sama sa gipahayag sa magasing The Washingtonian, ang pagdaghan sa mga diborsiyo nakakita usab ug samang pagdaghan sa dili normal nga sumbanan sa pagkaon sa mga tin-edyer ug paghikog pa gani.

Busa ang mga ginikanan nga maghulat sa ilang panahon, magpaabot hangtod ang ilang mga anak anaa na sa ‘hustong edad’ sa dili pa sugdan ang diborsiyo, tingali maghulat ug dugay. Mopatim-aw nga walay samag madyik nga ‘hustong edad’ diin ang mga anak moagi sa diborsiyo nga walay mga epekto.a Ang sosyologong si Norval D. Glenn misugyot pa gani diha sa magasing Psychology Today nga tingali antuson sa mga anak ang negatibong mga epekto sa diborsiyo nga “dili mahupayan sa tibuok nga kinabuhi.” Siya mihinapos: “Kinahanglang seryosong palandongon sa usa ang makatugaw nga pangagpas nga ang pagdaghan sa mga anak sa nagdiborsiyo motultol sa usa ka mahinay apan anam-anam nga pagkadaot sa katibuk-ang sukod sa maayong panimuyo sa populasyon.”

Apan kining mga nakaplagan, mga pagtuon, ug mga kaihapan, bisan tuod makapakitbi, wala magpasabot nga ang matag bata sa nagdiborsiyo gihukman na nga motultol sa usa ka magubot nga kinabuhi. Sila, hinunoa, nagpakita nga ang diborsiyo nagtanyag ug tinuod kaayo nga kapeligrohan sa mga anak. Ang pangutana mao: Sa unsang paagi mapanalipdan ang mga bata gikan sa mga epekto sa diborsiyo?

Unsay Paglaom Alang sa mga Anak?

Walay maayong panalipod nga sama sa panagana. Sumala sa pagkapahayag niana ni Dr. Diane Medved diha sa iyang librong The Case Against Divorce: “Kinahanglang mohunong na kita sa pagtugot sa paghimo sa hakog nga mga kabalaka nga mao lamay atong bugtong sukdanan alang sa katukma sa diborsiyo.” Dili ikaduhaduha nga ang nagahunahuna lang sa kaugalingon, ako-una nga tinamdan nga kaylap sa modernong katilingban maoy nakadaot sa dili-maisip nga mga kaminyoon. Sa unsang paagi ang minyong mga magtiayon makasukol niini nga impluwensiya ug himoong malamposon ang ilang kaminyoon?

Ang Bibliya nag-angkon nga ang Awtor niini mao ang Tagmugna sa kaminyoon. Sa paglig-on niini nga pangangkon, ang tambag sa Bibliya mahitungod sa kaminyoon sa pagkamatuod mosaler. Kini nakatabang sa minilyong mga lalaki ug mga babaye sa pagpauswag sa kalidad sa ilang panimalaynong kinabuhi. Ang Bibliya nakaagaw sa dili-maihap nga mga kaminyoon gikan sa mga baba sa diborsiyo. Kini mosaler usab kanimo.b

Makapasubo, hinunoa, ang diborsiyo dili gayod malikayan o mapugngan. Kini maoy usa ka kamatuoran sa modernong kalibotan. Ang ubang mga ginikanan nakakat-on sa mga sukdanan sa Diyos sa kaminyoon human nga sila nakadiborsiyo na. Sa gihapon ang uban maunongong nagkinabuhi sa maong mga sukdanan, nga pagabudhian lamang sa usa ka hakog, imoral nga kapikas. Ang Bibliya mismo midawat nga adunay pipila ka hingaping mga sirkumstansiya nga gitugot ang diborsiyo. (Mateo 19:9) Apan sama sa gitudlo ni Jesus, imposible ang paghimog bisan unsang maalamong desisyon nga dili una ‘mag-ihap sa bili.’​—Lucas 14:28.

Kon nahimo ang diborsiyo nga usa ka kamatuoran, siyempre dili kini panahon nga magpadala sa kabug-at sa pagbating sad-an o mga pagbasol. Kini mao ang panahon sa paghupay sa kagul-anan sa mga anak. Kini mahimo! Si Dr. Florence Bienenfeld, usa ka ilado kaayong magtatambag ug tigpataliwala sa diborsiyo, nagpasalig sa diborsiyadong mga ginikanan: “Dili kinahanglang mahimo ang diborsiyo nga usa ka Gregong sugilanon sa trahedya diin ang tanan mamatay. Ang tanan mabuhi, ug sa ulahi maulian, maalim ug malampos ra.”​—Helping Your Child Succeed After Divorce.

Apan sa unsang paagi? Unsay mahimo sa mga ginikanan, mga paryente, ug mga higala sa pagtabang sa mga anak sa nagdiborsiyo?

[Mga footnote]

Pagtabang sa mga Anak sa Nagdiborsiyo

“Usa ka panahon niana, sa tres anyos pa lang ako, gihapit ako sa akong amahan alang sa usa ka pagduaw. Nanuroy kami ug gipalitan niya akog monyeka nga may nindot nga seninang pula, iya akong gihatod sa balay. Nanglingkod una kami makadiyot sa kotse. Apan sa dihang migula si mama aron kuhaon ako, siya ug ang akong amahan nagsugod pagsininggitay ug paglalisay diha sa bentana sa kotse​—ako diha sa tunga.

“Sa kalit giabli sa akong amahan ang pultahan ug gitukmod ako sa gawas sa kotse. Iyang gipadailos ang ligid ug mipasagirit ug padagan. Wala ako mahibalo kon unsay nagakahitabo. Wala gani ako tugoti sa akong mama sa pagbadbad sa putos sa akong bag-ong monyeka. Wala gayod ako makakita niana sukad niadto. Ug wala na nako makita ang akong amahan hangtod sa nag-edad ako ug 19.”​—Heidi.

“ANG panahon moalim sa tanang samad,” matud pa sa karaang panultihon. Tinuod ba kini? O ang mga anak dili na ba gayod maayo sa kadaot tungod sa diborsiyo?

Sumala sa The Journal of Social Issues, nagadepende kaayo kini kon unsay mahitabo human sa diborsiyo. Kini nag-ingon: “Ang relasyon sa pamilya nga motungha human sa diborsiyo makaapekto kaayo ug dako sa mga anak o labaw pa kay sa diborsiyo mismo.”

Sa kaso ni Heidi, ang diborsiyo sa iyang ginikanan maoy sinugdanan lamang sa iyang mga kagul-anan. Sama sa kasagarang mahitabo, ang ikaduhang kaminyoon sa iyang mama wala usab mosaler sama sa una, ni ang misunod niana. Ang pagkabata ni Heidi magubot tungod sa pagsininggitay, sa binuakay ug platong mga away ngadto sa mingaw nga mga gabii sa ting-init diha sa walay-tawong apartment, mahadlokong naghunahuna kon kanus-a​—ug kon ugaling​—mopauli ang iyang inahan.

Daghan ang mahimo sa mga ginikanan aron malikay ang kabataan sa maong magubot nga resulta sa diborsiyo. Ang diborsiyo, kon hunahunaon, magtapos sa kaminyoon, dili sa pagkaginikanan.

Mga Ginikanan​—Ang Hinungdanong Papel

“Ang giambitan nga buhat sa pagpanamkon naghatag katungod sa mga anak sa pagbatog inahan ug amahan,” misulat ang duha ka sikologo sa Psychology Today. Kana nga pahayaga alang kanimo tingali dayag kaayo. Bisan pa, ang diborsiyo sa pipila ka paagi nagahikaw sa anak ug duha ka ginikanan sa usa ka higayon.

Pananglitan, palandonga ang Tinipong Bansa, nga sa estatistika mahimong tawgong ang kaulohan sa diborsiyo sa kalibotan. Didto, kapin sa 90 porsiento sa mga anak sa nagdiborsiyo nag-ipon ug puyo sa inahan ug adunay relasyon sa pagduaw sa amahan. Kapin sa katunga sa maong mga anak makakita sa ilang mga amahan nga kubos sa kausa sa usa ka tuig! Ug ang panahon sa inahan uban sa iyang mga anak mokunhod usab human sa diborsiyo, nga moabot ug 21 ka oras sa usa ka semana, sumala sa usa ka pagtuon.

Kon may butang man nga magkauyon ang mga eksperto, kini mao nga ang mga anak may dakong posibilidad nga makapahiangay sa kinabuhi human sa diborsiyo kon sila padayon nga dunay positibo ug malig-on nga relasyon sa ilang duha ka ginikanan. Kon kana dili mahimo, ang maayong relasyon sa bisag usa lang ka ginikanan makaalibyog diyutay sa kagul-anan sa diborsiyo. Apan sa unsang paagi maampingan sa mga ginikanan ang kasuod uban sa ilang mga anak human sa diborsiyo?

Paghimo sa Panahon nga Bililhon

Kon usa ikaw ka diborsiyadong inahan, ang pag-amping sa kasuod tingali mao ang imong labing malisod nga hagit. Kasagaran, hayan ikaw bansagan sa katilingban nianang ilang giisip nga dobleng pagkadaot sa dungog: diborsiyo ug kakabus. Sanglit napugos sa pagtrabaho nga dili-andam, ug naningkamot sa pagtagana sa dili-kasaligan o kulang nga sustento gikan sa kapikas niadto, tingali imong bation nga gamay na lang ang imong panahon alang sa imong mga anak.

Ang sulbad: determinasyon ug iskedyol. Pahimusli ang tanang gamayng panahon kutob sa mahimo, ug pagplano uban sa imong anak kon unsay buhaton ninyong duha sa maong panahon. Bisan ang gamayng panahon matag adlaw uban sa imong bug-os nga pagtagad dako kaayog bentaha kay sa wala gayoy panahon. Ang pagplano nga abante alang sa usa ka linain nga lulinghayaw mohatag usab sa imong anak ug makapahinam nga palaabuton.

Unya anaa usab ang panginahanglan sa imong anak ug espirituwal nga giya, disiplina, ug pagbansay. Ang tino nga panahon alang niini nga katuyoan tingali lisod pangitaon. Busa ang Bibliya nagtambag: “Igatudlo mo kini [kasugoan sa Diyos] sa dakong kakugi sa imong [anak] ug magasulti ka mahitungod niini sa magalingkod ikaw sa imong balay, ug sa magalakaw ikaw sa dalan, ug sa imong paghigda ug sa imong pagbangon.”​—Deuteronomio 6:7.

Kanunay ba kamong magkuyog “sa dalan,” tingali dihang nagamaneho o sa publikong sakyanan? Unsay nakakuha sa imong atensiyon​—ang imong anak, o ang mantalaan o radyo sa kotse? Kon magdungan kamo ug pangaon, ang telebisyon ba motabon sa tanang panagsultihay, o ang pagpangaon ba maoy panahon alang sa malinawong kokabildo sa pamilya? Aduna bay buluhaton sa balay nga imong ikapaambit sa imong anak, sama sa pagluto o paglaba?

Kini, siyempre, wala magkahulogan nga imong pahimuslan kining mga higayona sa pagpangasaba sa imong anak. Sa pakig-uban lamang sa imong anak ug mainitong panagsultihay ug bukas, tino nga imong mapaambit ang pipila nimo ka bililhong mga prinsipyo. Ang mga panahong sama niini mahimong maayong higayon usab sa paghatag sa imong mga anak sa pasalig nga ilang gikinahanglan kaayo karon. Ang ubang mga anak mobati sa tago nga sila maoy hinungdan sa panagbulag sa ilang mga ginikanan. Ang uban mobati nga sinalikway sa ginikanan nga mibiya sa balay. Kon kanunay nimo silang pasaligan sa imong gugma, dayegon ang ilang maayong kagawian ug kalamposan, ug pabation sila nga may igong kasegurohan sa pagpadayag sa ilang hunahuna nga matinud-anon, dako ang imong mahimo nga mahupayan ang kasakitan sa diborsiyo.

Ang ubang mga ginikanan magpaluag sa disiplina human sa diborsiyo, kasagaran tungod sa pagbating sad-an. ‘Ang akong anak bag-o lang nakaagom ug kasakitan,’ nga daw maoy ilang bation. Apan ang imong pagpatuman sa gusto sa imong mga anak dili pagpakita ug gugma. Ang direktor sa usa ka programa alang sa nagkahingkod nga mga batan-on ug mga bata diha sa usa ka hospital sa sikyatriya miingon sa The Washingtonian: “Ang mga bata kanunay moingon kanako, ‘Gitugotan ako sa akong mga ginikanan sa pagbuhat ug bisan unsa. Sila wala mahigugma kanako.’” Sumala sa gipahayag sa Bibliya: “Kon dili nimo kastigohon ang imong anak, wala nimo siya higugmaa. Kon siya imong gihigugma, siya imong pantonon.”​—Proverbio 13:24, Today’s English Version.

Ang Giilogan nga Anak

Usa ka gamay nga batang lalaki, sa dihang gisugo sa pagdibuho diha sa klinika sa diborsiyo, nagdibuho sa iyang kaugalingon nga gibutad-butad sa iyang naghambatay nga mga ginikanan; siya nabitas ug nagkadugo. Mao kanay pagbati sa pipila ka anak sa nagdiborsiyo nga ginikanan. Bisag gihigugma sa anak ang duha ka ginikanan, walay usa sa ginikanan ang gusto nga higugmaon sa anak ang pikas.

Tungod sa kapait ug kahalang nga nagauban kanunay sa diborsiyo, lisod kaayo alang sa ginikanan sa dili paglangkit sa ilang mga anak sa panag-away. Si Wallerstein ug Kelly mitaho nga duha sa matag tulo ka ginikanan sa ilang pagtuon nag-ilogay sa gugma ug kamaunongon sa ilang mga anak. Si Dr. Bienenfeld mipasidaan sa mga ginikanan nga ang pagpabati sa mga anak nga giilogan sa duha ka ginikanan mahimong mopatunghag mga pagbati sa pagdumot sa kaugalingon ug pagkasad-an ug “makakuha sa iyang mga higayon sa kalipay, katagbawan ug kalamposan.”

Ang Bibliya maalamong nagtambag: “Kamong mga amahan [o mga inahan], ayaw ninyo pagsuk-a ang inyong mga anak, apan pahimangnoi sila, ug badlonga, nga iya sa Kristohanong pagmatuto.” (Efeso 6:4, The New English Bile) Tin-aw, ang pagtukmod sa imong mga anak sa pagkasuko sa pikas nga ginikanan walay luna diha sa Kristohanong pagmatuto.

Ang matag anak adunay duha ka ginikanan. Tingali ang kamatayon makausab niana, apan dili ang panagbulag. Ug gawas kon limitihan sa korte ang pagduol sa anak (o kon ang usa ka ginikanan maglikay sa iyang responsabilidad), ikaw makatabang sa imong kapikas kanhi sa pagmatuto sa mga anak.

Tugotan ta, duna kay katarongan sa pagkasuko sa imong kapikas niadto. Apan kon imong gamiton ang imong mga anak aron silotan siya, ang imong mga anak ang tinuod nga mag-antos. Si Dr. Bienenfeld nagsugyot nga ang matinud-anong pagdawat mismo nga ikaw usab nakaamot sa inyong suliran sa panagtiayon makatabang sa paghupay sa imong kapungot. Ang magasing Parents naghisgot bahin sa usa ka babaye nga misulay sa pag-ampo alang sa iyang bana niadto dihang mosugod siya sa pagpalandong sa negatibong mga hunahuna mahitungod kaniya. Iyang nakaplagan nga ang maong taktika naghatag kaniya ug maayong pagbati ug pagpugong nga usa ka butang bag-o alang kaniya ug nagpagawas kaniya sa pagkahimong ‘dili-matandog diha sa walay-kausabang posisyon sa gubat.’​—Itandi ang Mateo 5:43-45.

Makatabang ba ang Uban?

Ang sikolohistang si Julius ug Zelda Segal misulat diha sa magasing Parents nga ang “mga anak diha sa nabungkag nga mga panimalay mapalig-on kon adunay padayon nga relasyon” human sa unos sa diborsiyo. Makapasubo, sumala sa maong mga sikolohista, “ang mga silingan ug mga higala daw magpalayo, ug apil usab ang pipila ka mga apohan tungod kay puliki sila sa pagdapig sa away sa mga ginikanan.”

Oo, ang diborsiyo ilabinang mapintas alang sa mga anak kon ang ubang mga paryente mangahanaw usab sa ilang mga kinabuhi. Kini mopasamot sa ilang pagbati nga biniyaan. Busa kon ikaw usa ka iyaan, o uyoan, o apohan sa mga anak sa nagdiborsiyo, tagda ang paghatag ug pasalig nga gikinahanglan kaayo nila karon inay moapil sa away sa ilang mga ginikanan. Usahay, walay labaw nga makapadasig sa masub-anong espiritu sa bata kay sa usa ka mahigugmaong ginikanan.

Si Heidi, nga gikutlo sa sinugdanan niining artikuloha, wala makadawat sa maong pagpaluyo. Apan, ang iyang kinabuhi malamposon. Karon, sa panuigong 26, malipayon siya nga minyo, bukas ug kasingkasing ug kugihan. Unsay hinungdan sa iyang kalamposan?

Sa usa ka pulong: mga panaghigala. Sa tin-edyer pa, si Heidi nagsugod sa pagtuon sa Bibliya uban sa mga Saksi ni Jehova. Diha sa Kingdom Hall diin siya nagtambongan sa mga tigom, siya nakakaplag ug tinuod nga mga higala. “Kanunay kong gihunahuna niadto nga wala nay paglaom ang akong kahimtang,” siya nahinumdom. “Apan makatabang kon adunay mga tawo nga imong kasultihan. Duna akoy higala nga kasugiran ko sa bisan unsa. Makamatikod kanunay siya nga ako adunay problema, ug mosangpot nga akong ikasugid kini kaniya. Sama siya ug larawan sa usa ka inahan. Apan duna pay pipila nga akong ikauban usab sa pagbuhatbuhat sa ubang mga butang.” Nakita ni Heidi ang kamatuoran sa saad ni Jesus nga ang Kristohanong kongregasyon makataganag igong pamilya alang niadtong nawad-an niini.​—Marcos 10:29, 30.

Apan si Heidi wala mouna sa pagpakighigala. “Ila akong gipangita,” matud pa niya. Ug mao kana kanunay ang tema sa mga anak sa nagdiborsiyo diha sa Kristohanong kongregasyon. Pananglitan, usa ka batan-ong babaye nga ginganlag Meg mahigugmaong nahinumdom sa usa ka magtiayon nga nakighigala kaniya dihang nagbulag ang iyang mga ginikanan: “Sila nahibalo nga ako nagkinahanglan nila, ug didto sila. Dili ka gustong moingon, ‘Oy, gikinahanglan ko kamo. Buot ko nga higugmaon ko ninyo karon.’”

Komosta ka? Ikaw ba mahimong igsoong lalaki, igsoong babaye, inahan, amahan, o apohan sa anak sa nagdiborsiyo? Tingali dili ka hangyoon sa batan-on, apan wala kana magkahulogan nga siya wala magkinahanglan kanimo.

Siyempre, dili ka gayod makahulip sa tanang mga obra sa usa ka pamilya nga dili-bungkag. Apan mahimo kang usa ka higala, usa ka maayo, masinabtanong mamiminaw. Ikaw makatabang usab sa paggiya sa batan-on sa mas maayong relasyon sa atong Maglalalang​—ang matuod nga “amahan sa mga ilo” ug ang labing maayong Higala nga mapangayo sa usa.​—Salmo 68:5.

Apan, wala ba gayoy paglaom alang sa panahon dihang mabali ang pagsaka sa gidaghanon sa diborsiyo, usa ka panahon diin ang mga anak makaseguro nga modako diha sa usa ka dili-bungkag, malipayong mga pamilya?

Sa Dihang ang Pamilya Mamaayo

Kon magsalig kita sa katawhan alang sa usa ka kasulbaran, nan ang tubag maoy wala, wala gayoy tinuod nga paglaom alang sa mga anak. Ang katawhan wala gani makaayo sa dili-matabang nga pagbahinbahin sa tibuok-yuta nga tawhanong pamilya, ilabina sa dili-maihap nabahing mga pamilya nga naglangkob niini. Sumala sa gisulat ni Linda Bird Francke diha sa Growing Up Divorced: “Daghan kaayo ang nagakahitabo sa tumang gikusgon. Talilumos ang mga korte. Talilumos ang mga eskuylahan. Talilumos ang mga pamilya. Walay nasayod kon unsay madahom sa usag usa niining mga adlaw sa hilabihan ka daghang diborsiyo sanglit wala may mga lagda, walay mga panig-ingnang sundogon.”

Apan ang Maglalalang sa uniberso dili talilumos. Siya nakasabot sa atong nabahinbahin nga kalibotan, ug iyang nakita nga kini wala magkinahanglang ayohon sa tawhanong “mga eksperto.” Kinahanglan kining ilisan. Ug nagsaad siya nga buhaton gayod niya kana. Nagsaad siya nga ang tanang motuman sa iyang kabubut-on maluwas gikan sa paglabay niining dunot nga sistema ug mabuhi sa pagkakita nga ipasig-uli ang paraiso sa tibuok-yuta. (Lucas 23:43; 1 Juan 2:17) Ang pagpuyo unya sa ilalom sa pagmando sa Diyos, ang tawo pagaayohon gikan sa sala nga mitakboy sa iyang kinaiyahan. Ang pagkahakog ug pagkadili-hingpit nga nagdalag pagbahinbahin, pagdumot, ug pagkawalay-panaghiusa sa kataposan mawala na gayod. Ang tawhanong pamilya mamaayo na unya.​—Pinadayag 21:3, 4.

Ug ang diborsiyo mahimo na unyang usa ka handumanan sa nagakahanap nga kagahapon.

[Kahon sa panid 9]

Tambag Alang sa Diborsiyadong mga Ginikanan

Ayaw pakig-away sa imong kanhi-kapikas​—diha sa telepono o sa atubang​—atubangan sa mga anak.

Ayaw tamaya ang imong kanhi-kapikas atubangan sa imong mga anak. Kon tamayon sa imong mga anak ang usa ka ginikanan nga wala diha, ayaw silag dasiga ug ayaw pag-apil.

Ayaw pugsa ang mga anak sa pagpili tali sa ilang mga ginikanan, ug ayaw sila hulhogi sa pagbatok sa imong kanhi-kapikas.

Ayaw padaog sa imong mga anak pinaagi sa paghulga sa pag-uban sa pikas nga ginikanan. Ang pagtugot sa maong emosyonal nga panghulga modasig kanila nga mahimong mapamaniobrahon ug makapugong sa ilang moral nga kaugmaran.

Ayaw gamita ang mga anak sa pag-ispiya sa imong kanhi-kapikas, pugson sila sa pagbutyag ug impormasyon inigbalik nila gikan sa matag pagduaw.

Ayaw sugoa ang mga anak sa paghatod ug sukong mga mensahe o makauulaw nga pagpangayog kuwarta gikan nimo ngadto sa imong kanhi-kapikas.

Ayaw pagpaubsa ang bata pinaagi sa mga sulti sama sa, “Pareho lang kamo sa imong amahan.” Dili lang kini moigo sa bata ingong pagsaway sa iyang amahan kondili mopabati usab kini kaniya nga hinukman na siya nga mosobli sa mga kasaypanan sa pikas nga ginikanan.

Ipakita ang imong kaugalingon nga usa ka maayong mamiminaw, pasagdi ang imong mga anak nga mopahayag sa ilang mga pagbati​—bisan mga pagbati nga dili ka mouyon.

Pakigkomunikar sa tin-aw, walay-kataha, ug bukas. Apan itago gikan kanila ang mga detalye nga dili nila angay mahibaloan. Ang imong anak lalaki o babaye tingali maoy maayong kasultihan. Apan hinumdomi, ang bata maoy dili usa ka gamay nga hamtong ni kapuli nga kapikas, bisag unsa siya ka hamtong tan-awon.

Lipaya ang imong anak ug pasaligi sila nga dili sila ang hinungdan sa diborsiyo, ni makapangilabot sila ug luwason ang kaminyoon.

Ipakita kanila ang tim-os, mainit nga pagmahal. Ang mga anak tingalig maghunahuna nga ang mga ginikanan nga mihunong na sa paghigugma sa usag usa makahunong sa samang kasayon sa paghigugma sa ilang mga anak.

Pakigkooperar sa imong kanhi-kapikas sa pagpanalipod sa mga anak gikan sa inyong mga away.

Timbanga ang pagdayeg ug disiplina, paghatag ug makataronganong mga pagdili ug makab-ot nga mga tumong.

Pagpakitag maayong sumbanan, likayan ang malaw-ayng batasan nga itudlo nimong likayan nila.

Igugol ang imong dakong panahon sa lulinghayaw uban sa mga anak kutob sa mahimo.

[Kahon sa panid 11]

Usa ba Ikaw ka Napalayo nga Ginikanan?

KON ingon ikaw niana, tingali sayon kaayo alang kanimo nga mawala sa esena. Tingali ang paghikay ug iskedyol sa pagbisita maoy sama ka lisod sa paghangyo sa imong kanhi-kapikas ug permiso sa pakigkita sa imong kaugalingong anak. O tingali ang imong mga anak duna nay bag-ong ama-ama o ina-ina, ug ikaw mobati nga wala na kinahanglana.

Apan gikinahanglan ka. Ang Bibliya nag-awhag: “Mga amahan, ayaw ninyo palagota ang inyong mga anak.” (Efeso 6:4, New International Version) Kon mahanaw ka sa kinabuhi sa imong mga anak, dili lamang imong gipalagot sila apan tingalig imong madaot ang ilang pagpabili-sa-kaugalingon, mopabati kanila nga wala-higugmaa ug dili-hiligugmaon. Bisan ang limitadong relasyon uban sa imong mga anak mas maayo kay sa wala.

Mopatim-aw nga ang gidugayon sa imong mga pagbisita mas hinungdanon kay sa kasubsob niini. Kon mas dugay ang pagbisita, dakog kalagmitan nga ang imong anak makabaton ug halandomong mga panahon uban nimo. Si Miriam Galper Cohen, nga usa usab ka napalayo nga ginikanan, miingon diha sa iyang libro sa maong ulohan nga kini nga mga pagbisita dili kinahanglan nga talagsaong mga lulinghayaw sa gawas. Usahay ang malinawon nga paglakaw ninyong duha, o dungang pagpangaon, mao ang makamugnag maanindot nga mga panumdoman.

Ang kanunay nga pagtawag sa telepono, nga regular ang iskedyol, makapasuod kanimo ug sa imong anak. O mahimong irekord nimo ang imong pagbasag sugilanon sa imong anak o sa pag-estorya sa imong kaugalingong pagkabata. Gawas sa mga teyp ug sa mga sulat, mahimong makapadala usab ka ug mga hulagway, mga dibuho, o mga basahong komiks, o mga artikulo sa magasin nga nakapakatawa o nakapaikag nimo. Si Cohen misugyot usab sa pagsusig mga libro o mga programa sa telebisyon nga gusto sa imong mga anak, aron mabasa o matan-aw nimo mismo, ug unya iestorya kini kanila pinaagig sulat o telepono.

Sumala sa gipahayag ni Cohen, “ang napalayo nga pagkaginikanan mao ang dili-kaayo maayong kapilian nga kahikayan sa katungod sa paggalam, nga kulang na lang sa dili na pakigkita sa mga anak.” Bisan pa, adunay mga paagi sa pagpahibalo sa imong anak, sa regular nga paagi, sa imong padayong gugma ug kahangawa. Bisan ang imong labing gamay nga buhat sa pagtagad makahupay sa imong anak sa tumang kasakit.

[Hulagway sa panid 7]

Aduna bay mga kalihokan nga imong mapaambit sa imong anak? Ang diborsiyo magtapos sa kaminyoon, dili sa pagkaginikanan

[Hulagway sa panid 10]

May nailhan ba ikaw nga anak sa nagdiborsiyo nga nagakinahanglag usa ka higala?