BAYAD, I

Ang katumbas nga ihatag o madawat alang sa mga serbisyo o kadaot. Ang Hebreohanong berbo nga gihubad nga “magbayad” (sha·lemʹ) maoy kaamgid sa sha·lohmʹ, nga nagkahulogang “pakigdait.” (Ex 21:36; 1Ha 5:12) Busa ang maong berbo nagpasabot sa pagpasig-uli sa pakigdait pinaagig pagbayad o pag-uli. Ubos sa Balaod nga gihatag ngadto sa Israel pinaagi kang Moises, ang bayad pangayoon kon adunay kadaot sa bisan unsang natad sa tawhanong mga relasyon.

Kon, sa panag-away tali sa duha ka tawo, ang usa ka mabdos nga babaye nahimoag kadaot o ang iyang (mga) anak ‘ahat nga gipanganak,’ apan walay nahitabong makamatay nga aksidente, ang tawong sad-an pahamtangan ug danyos sa tag-iya sa babaye. (Kon ang bana mangayog sobrang danyos, ang mga maghuhukom maoy magtino kon pila ang ibayad.)​—Ex 21:22.

Kon ang usa ka torong baka maoy tigpanungay ug ang tag-iya gipasidan-an na niini apan wala magbantay niini, nan, kon kini makasungay ug usa ka ulipon ug siya mamatay, ang tag-iya sa ulipon makadawat ug 30 ka siklo ($66) nga bayad gikan sa tag-iya sa torong baka. Kini nagtumong sa langyawng mga ulipon, dili sa mga Hebreohanon, sumala sa Hudiyong mga komentarista. Kon ang torong baka makasungay ug usa ka tawong gawasnon, ang tag-iya pagapatyon. Apan, kon sa tan-aw sa mga maghuhukom ang mga kahimtang o uban pang mga hinungdan magtugot sa mas gaan nga silot, ang usa ka lukat mahimong ipahamtang kaniya. Niana nga kahimtang ang tag-iya sa torong baka nga nakasungay magbayad sa bisan unsang kantidad nga ipahamtang sa mga maghuhukom. Dugang pa, ang tag-iya mawad-an sa torong baka, kay kini batoon hangtod mamatay. Ang unod niini dili pagakan-on. (Ex 21:28-32) Kini nga balaod dayag nga gipadapat usab ngadto sa ubang mga hayop nga makapatay.

Mga Kadaot ug mga Danyos sa Kabtangan. Ang usa ka tawo nga nakapatay sa hayop sa laing tawo kinahanglang magbayad niini. (Lev 24:​18, 21) Kon ang usa ka torong baka makapatay ug laing torong baka, ang buhing torong baka ibaligya, ug ang halin niini ug ang patayng hayop bahinon nga patas tali sa mga tag-iya. Apan, kon ang torong baka nahibaloan na nga mangtas, ang tag-iya magbayad sa laing tawo pinaagi sa paghatag kaniyag buhi nga torong baka ug maiya ang patayng torong baka ug, busa, kubos kaayog bili.​—Ex 21:​35, 36.

Ang labing maayo sa uma o parasan sa usa ka tawo kinahanglang maoy ibayad sa kadaot nga nahimo sa iyang hayop nga misulod ug nanibsib sa uma sa laing tawo. Kon ang usa ka tawo maoy nakaingon sa sunog nga nakahimog kadaot sa uma sa laing tawo, ang tag-iya kinahanglang bayran sa katumbas nga kantidad. Mas bug-at ang hukom sa kadaot nga mahimo sa mga hayop nga misulod sa uma sa laing tawo tungod kay ang mga hayop mas sayon nga makontrolar kay sa kalayo, ug usab tungod kay ang nanibsib nga hayop dili-makataronganong nakapahimulos niana sama sa usa ka kawatan; busa, labaw pa sa katumbas nga bayad ang gikinahanglan.​—Ex 22:​5, 6.

Kon ang hayop namatay rag iya, gikuniskunis sa mabangis nga mananap, o gikawat sa pundok sa mga bandido, ang tig-atiman dili pakasad-on. Ang maong perdisyon dili niya mapugngan.

Ang usa ka tawo nga nanghulam ug hayop gikan sa laing tawo aron iyang gamiton kinahanglang magbayad sa bisan unsang kadaot nga mahitabo. (Ex 22:14) Kon ang tag-iya kauban niini, walay bayad nga pangayoon, pinasukad sa prinsipyo nga ang indibiduwal angayng magbantay sa iyang kaugalingong kabtangan. Kon kini inabangan, ang tag-iya maoy mopas-an sa kadaot tungod kay angay unta niyang hunahunaon ang kapeligrohan sa dihang gitakda ang kantidad sa abang.​—Ex 22:15.