Hebreohanong Kalendaryo. Ang mga Israelinhon migamit ug lunisolar o bound solar nga kalendaryo. Dayag kini sanglit giestablisar ni Jehova nga Diyos ang sinugdanan sa ilang sagradong tuig sa bulan sa Abib panahon sa tingpamulak ug gitakda ang pagsaulog sa pipila ka pista sa tinong mga petsa, mga kapistahan nga nalangkit sa mga panahon sa pagpangani. Aron kini nga mga petsa mosibo sa partikular nga mga pagpangani, kinahanglang adunay usa ka sistema sa kalendaryo nga mosibo sa mga yugto sa panahon pinaagi sa pagbalanse sa diperensiya tali sa lunar ug sa solar nga katuigan.​—Ex 12:1-14; 23:​15, 16; Lev 23:4-16.

Wala ipakita sa Bibliya kon unsa nga metodo ang orihinal nga gigamit sa pagtino kon kanus-a isal-ot ang dugang nga mga adlaw o dugang nga bulan. Apan makataronganon nga ang equinox sa tingpamulak o sa tinghunlak maoy giya sa pagtino kon ang mga yugto sa panahon nagkulang aron ipasibo ang kalendaryo. Bisan tuod wala hisgoti nga espesipiko diha sa Bibliya, ang ika-13 nga bulan nga idugang sa mga Israelinhon aron mahimo kini nga pagpasibo gitawag, sa kapanahonan human sa pagkadestiyero, nga Veadar, o ang ikaduhang Adar.

Wala kitay makitang rekord sa usa ka tino o sumbanan nga Hudiyohanong kalendaryo una pa sa ikaupat nga siglo sa atong Komong Panahon (mga 359 K.P.), sa dihang si Hillel II naglatid nga ang mga leap year nga may 13 ka bulan mao ang ika-3, ika-6, ika-8, ika-11, ika-14, ika-17, ug ika-19 nga tuig sa matag 19 ka tuig. Ang maong 19-ka-tuig nga siklo kasagarang gitawag nga Metonikong siklo, nga naggikan sa ngalan sa Gregong matematisyan nga si Meton (sa ikalimang siglo W.K.P.), bisan tuod nga adunay ebidensiya usab nga ang maong siklo natino na sa mga Babilonyanhon una pa kaniya. (Tan-awa ang Babylonian Chronology, 626 B.C.–A.D. 75, sinulat ni R. A. Parker ug W. H. Dubberstein, 1971, pp. 1, 3, 6.) Gipatin-aw niini nga siklo nga sa matag 19 ka tuig ang bag-o ug takdol nga mga bulan mahitabo pag-usab sa samang mga adlaw sa solar nga tuig.

Ang Hudiyohanong mga bulan magsugod gikan sa usa ka bag-ong bulan ngadto sa sunod nga bag-ong bulan. (Isa 66:23) Busa, ang usa ka Hebreohanong pulong, ang choʹdhesh, nga gihubad nga “bulan” (Gen 7:11) o “bag-ong bulan” (1Sa 20:27), maoy kaamgid sa cha·dhashʹ, nga nagkahulogang “bag-o.” Ang laing pulong alang sa bulan, ang yeʹrach, gihubad nga “lunar nga bulan.” (1Ha 6:38) Sa ulahing mga yugto, gigamit ang kalayo nga mga timaan o kaha gipadala ang mga mensahero aron ipahibalo sa katawhan ang pagsugod sa bag-ong bulan.

Sa Bibliya ang tagsatagsa ka bulan sagad nga gipaila lamang kon ikapila kini nga bulan sa tuig, gikan sa una hangtod sa ika-12 nga bulan. (Jos 4:19; Num 9:11; 2Cr 15:10; Jer 52:6; Num 33:38; Eze 8:1; Lev 16:29; 1Ha 12:32; Esd 10:9; 2Ha 25:1; Deu 1:3; Jer 52:31) Upat lamang ka bulan ang ginganlan sa wala pa ang pagkadestiyero didto sa Babilonya, nga mao, ang Abib, ang unang bulan (Ex 13:4); Ziv, ang ikaduha (1Ha 6:37); Etanim, ang ikapito (1Ha 8:2); ug ang Bul, ang ikawalo (1Ha 6:38). Ang mga kahulogan niini nga mga ngalan maoy sumala sa yugto sa panahon, sa ingon naghatag ug dugang pamatuod sa usa ka lunisolar nga tuig.​—Tan-awa ang tagsatagsa ka bulan sumala sa ilang ngalan.

Sa kapanahonan human sa pagkadestiyero ang mga ngalan sa mga bulan nga gigamit sa Babilonya gigamit usab sa mga Israelinhon, ug pito niini ang gihisgotan: Nisan, ang unang bulan, nga gipuli sa Abib (Est 3:7); Sivan, ang ika-3 nga bulan (Est 8:9); Elul, ang ika-6 (Neh 6:15); Kislev, ang ika-9 (Zac 7:1); Tebet, ang ika-10 (Est 2:16); Sebat, ang ika-11 (Zac 1:7); ug Adar, ang ika-12 (Esd 6:15).

Ang mga ngalan sa uban pang lima ka bulan human sa pagkadestiyero makita diha sa Hudiyohanong Talmud ug sa ubang mga sinulat. Mao kini ang Iyyar, ang ika-2 nga bulan; Tamuz, ang ika-4; Ab, ang ika-5; Tisri, ang ika-7; ug ang Hesvan, ang ika-8. Ang ika-13 nga bulan nga isal-ot sa popanahon ginganlan ug Veadar, o ang ikaduhang Adar.

Sa ulahi gitino ang espesipikong gidaghanon sa mga adlaw sa kadaghanan sa mga bulan. Ang Nisan (Abib), Sivan, Ab, Tisri (Etanim), ug ang Sebat kanunayng adunay 30 ka adlaw ang matag usa; ang Iyyar (Ziv), Tamuz, Elul, ug ang Tebet kanunayng adunay 29 ka adlaw ang matag usa. Apan, ang Hesvan (Bul), Kislev, ug ang Adar mahimong adunay 29 o kaha 30 ka adlaw. Ang pag-usab-usab sa gidaghanon sa mga adlaw niining tulo ka bulan nakatabang sa paghimog hinungdanong mga pagpasibo sa lunar nga kalendaryo ug nakatabang usab aron dili matunong ang pipila ka kapistahan diha sa mga adlaw nga giisip nga gidili sa ulahing Hudiyong relihiyosong mga pangulo.

Sumala sa sugo sa Diyos panahon sa Pagpanggula (Ex 12:2; 13:4), ang sagradong tuig magsugod sa tingpamulak sa bulan sa Abib (o Nisan). Bisan pa niana, ang rekord sa Bibliya nagpakita nga una pa niini ang mga Israelinhon nag-ihap na sa tuig gikan sa tinghunlak hangtod sa sunod nga tinghunlak. Giila sa Diyos kini nga kahikayan mao nga gigamit sa iyang katawhan ang duha ka sistema, usa ka sagrado ug usa ka sekular o agrikultural nga kalendaryo. (Ex 23:16; 34:22; Lev 23:34; Deu 16:13) Sa kapanahonan human sa pagkadestiyero, ang Tisri 1, sa ulahing katunga sa tuig, nagtimaan sa pagsugod sa sekular nga tuig, ug ang Hudiyohanong Bag-ong Tuig, o Rosh Hashanah (ulo sa tuig), gisaulog gihapon sa maong petsa.

Niadtong 1908 ang bugtong kaamgid sa karaang sinulat nga Hebreohanong kalendaryo nakaplagan sa dapit sa Gezer, ug gituohan nga kini maoy sukad pa sa ikanapulong siglo W.K.P. Kini maoy usa ka agrikultural nga kalendaryo ug naghubit sa agrikultural nga buluhaton nga nagsugod sa tinghunlak. Sa mubo, gihubit niini ang tagduha ka bulan nga pagtigom, pagpugas, ug pagpatubo panahon sa tingpamulak, nga sundan sa tagsa ka bulan nga pag-ibot sa tanom nga lino, pag-ani sa sebada, ug sa katibuk-ang pagpangani, dayon sa duha ka bulan nga pagpul-ong sa mga paras ug, sa kataposan, sa usa ka bulan nga pagpamupo sa mga bunga sa ting-init.​—Lev 26:5.

Ang tsart nga kauban niini nga artikulo (p. 1391) nagpakita sa mga bulan sa sagrado ug sekular nga mga kalendaryo ug usab sa ilang gibanabanang katumbas nga mga bulan sa atong presenteng kalendaryo.

Ang subsob nga paghisgot diha sa mga asoy sa Ebanghelyo ug sa basahon sa Mga Buhat sa nagkalainlaing kapistahan nagpakita nga ang Hudiyohanong kalendaryo padayong gisunod sa mga Hudiyo sa panahon ni Jesus ug sa mga apostoles. Kini nga mga kapistahan nagsilbing giya sa pagtino sa panahon nga nalangkit sa Biblikanhong mga panghitabo sa maong adlaw.​—Mat 26:2; Mar 14:1; Luc 22:1; Ju 2:​13, 23; 5:1; 6:4; 7:​2, 37; 10:22; 11:55; Buh 2:1; 12:​3, 4; 20:​6, 16; 27:9.