Watchtower ONLINE NGA LIBRARYA
Watchtower
ONLINE NGA LIBRARYA
Cebuano
  • BIBLIYA
  • PUBLIKASYON
  • MGA TIGOM
  • Tiglat-pileser (III)
    Pagtugkad sa Kasulatan, Tomo 2
    • Kining haria unang makaplagan diha sa asoy sa Bibliya ingong “Pul.” (2Ha 15:19) Ang 1 Cronicas 5:26 nag-ingon usab nga ang Diyos “nagpalihok sa espiritu ni Pul nga hari sa Asirya bisan sa espiritu ni Tilgat-pilneser nga hari sa Asirya, mao nga iyang gidestiyero” ang katawhan sa pipila ka tribo sa Israel. Ang karaang sekular nga mga rekord nagpadapat sa duha ka ngalan sa mao ra nga indibiduwal, diin ang ngalang “Pulu” makaplagan diha sa gitawag nga “The Babylonian King List A,” samtang ang “The Synchronistic Chronicle” nagtala sa “Tukultiapilesharra” (Tiglat-pileser). (Ancient Near Eastern Texts, giedit ni J. Pritchard, 1974, pp. 272, 273)

  • Tiglat-pileser (III)
    Pagtugkad sa Kasulatan, Tomo 2
    • Ang mga inskripsiyon nga Asiryanhon naghisgot ilabina kang Azriau sa Ia-ú-da-a-a (Juda) labot sa usa ka pagpakiggubat ni Tiglat-pileser III didto sa Sirya. (Ancient Near Eastern Texts, pp. 282, 283) Lagmit kini nagtumong kang Haring Azarias sa Juda, nga komon nga nailhang Uzzias (829-778 W.K.P.), apan kining butanga dili tino tungod kay ang pipila nagtuo nga ang gamayng gingharian sa Samʼal sa Sirya may higayon usab nga gitawag ug Juda. Ang posibilidad nga ang maong paganong hari nagbaton ug ngalan nga naglakip sa ngalan ni Jah (ang pinamubo sa Jehova) ug nagkinabuhi sa samang panahon sa hari sa Juda nga may samang ngalan daw lisod mahitabo; apan ang Bibliya wala maghisgot kang Tiglat-pileser III uban kang Azarias (Uzzias), ug ang mga rekord nga Asiryanhon kulang kaayo.

      Sa panahon sa paghari ni Haring Menahem sa Israel (mga 790-781 W.K.P.), si Tiglat-pileser III (Pul) miabante ngadto sa Palestina, ug si Menahem nangayog pabor sa Asirya pinaagi sa pagbayad kaniyag tributo nga mikabat ug “usa ka libo ka talanton nga plata” ($6,606,000 sa katumbas nga bili karon). Kay nalukmay sa makadiyot, si Tiglat-pileser nagpaatras sa iyang kasundalohan. (2Ha 15:​19, 20) Ang mga dokumento nga Asiryanhon naghisgot kang Me-ni-hi-im-me (Menahem), uban kang Rezon (Rezin) sa Damasco ug Hiram sa Tiro, ingong mga nagbayad ug tributo kang Tiglat-pileser.

      Human niadto, sa panahon ni Haring Ahaz sa Juda (761-746 W.K.P.), si Haring Peka sa Israel nakig-alyansa kang Haring Rezin sa Damasco ug misulong sa Juda. (2Ha 16:​5, 6; Isa 7:​1, 2) Bisan tuod gipasaligan ni manalagnang Isaias nga sa dili madugay ang duha ka magkaabin nga gingharian mahanaw ra, si Haring Ahaz mihukom sa pagpadalag hiphip kang Tiglat-pileser aron sa pagluwas kaniya. (2Ha 16:​7, 8; Isa 7:7-16; 8:9-13) Ang usa ka inskripsiyon nga Asiryanhon naghubit sa tributo nga gibayad ni Ia-u-ha-zi (Jehoahaz, o Ahaz) sa Juda ug sa ubang mga hari sa maong dapit sa ingon niini: “bulawan, plata, lata, puthaw, antimony, mga besti nga lino nga lainlaig bulok ang mga borlas, mga besti gikan sa ilang lumad (nga mga industriya) (nga hinimo sa) lubos purpura nga delana . . . tanang matang sa mahalon nga mga butang, mga produkto man kini gikan sa dagat o sa kontinente, ang (kinamaayohang) mga produkto sa ilang mga rehiyon, ang mga bahandi sa (ilang) mga hari, mga kabayo, mga mula (nga binansay) sa yugo.” (Ancient Near Eastern Texts, p. 282)

  • Tiglat-pileser (III)
    Pagtugkad sa Kasulatan, Tomo 2
    • Si Tiglat-pileser III, diha sa iyang mga inskripsiyon, nag-ingon mahitungod sa amihanang gingharian sa Israel: “Ilang gipukan ang ilang hari nga si Peka (Pa-qa-ha) ug akong gipahiluna si Oseas (A-ú-si-ʼ) ingong hari ibabaw kanila. Akong nadawat gikan kanila ang 10 ka talanton nga bulawan [$3,853,500], 1,000(?) ka talanton nga plata [$6,606,000] ingong ilang [tri]buto ug nagdala niini ngadto sa Asirya.” (Ancient Near Eastern Texts, p. 284) Busa giangkon sa hari sa Asirya ang dungog sa pagpahiluna kang Oseas ingong hari sa Israel human sa iyang pakigkunsabo sa pagpatay sa gisundan ni Oseas nga si Peka (mga 758 W.K.P.).​—2Ha 15:30.

      Sa karaang mga rekord sa Asirya, si Tiglat-pileser III gitala nga naghari sa 18 ka tuig. Hinunoa, ang mga reperensiya sa Bibliya daw nagpakita nga mas dugay pa ang iyang paghari sanglit gihisgotan man siya sukad pa sa panahon ni Menahem hangtod sa panahon ni Oseas. Apan ang Hebreohanong Kasulatan wala maghatag sa tanang detalye nga gikinahanglan aron ikaingon gayod nga sayop ang mga rekord sa Asirya maylabot niini. Tungod kini sa daghang katarongan: Dili tino kon unsaon pagpahaom ang panahon sa pagmando sa mga hari sa Israel sumala sa kronolohikal nga pagkasunodsunod. Angayng matikdan usab nga ang yugto una pa sa panahon nga gituohan sa kadaghanan nga nagsugod ang paghari ni Tiglat-pileser maoy dili tino diha sa karaang mga rekord ug giisip nga maoy panahon nga mihuyang pag-ayo ang gahom sa mga Asiryanhon. Busa ang Pranses nga eskolar nga si Georges Roux, sa iyang libro nga Ancient Iraq, nag-ingon nga “sulod sa katloag-unom ka tuig . . . ang Asirya naparalisar.” Mahitungod kang Ashurnirari V, nga giisip nga maoy gisundan ni Tiglat-pileser III, ang samang awtor nag-ingon: “Panagsa ra kaayo siyang mobiya sa iyang palasyo ug lagmit namatay sa usa ka rebolusyon nga miulbo sa Kalhu ug gipalingkod sa trono ang iyang manghod nga lalaki [?], si Tiglat-pileser III.” (1964, p. 251) Tungod niini mopatim-awng posible gayod nga si Tiglat-pileser naghari sa taastaas nga panahon kay sa panahon nga giingon sa kadaghanan nga siya naghari, bisan pa tingali ingong usa ka kaubang magmamando.

Cebuano Publications (1983-2025)
Log Out
Log In
  • Cebuano
  • Ipasa
  • Setting
  • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
  • Kondisyones sa Paggamit
  • Polisa sa Pribasiya
  • Mga Setting sa Pribasiya
  • JW.ORG
  • Log In
Ipasa