-
Ehipto, EhiptohanonPagtugkad sa Kasulatan, Tomo 1
-
-
Sumala sa giingon sa The Encyclopedia Americana (1956, Tomo 14, p. 595): “Ang bugtong detalyadong asoy bahin kanila [ang mga Hyksos], taliwala sa karaang magsusulat, mao ang dili-kasaligang asoy sa usa ka nawalang sinulat ni Manetho, nga gihisgotan ni Josephus diha sa iyang tubag kang Apion.” Ang mga pamulong nga giingon ni Josephus nga iya ni Manetho mao ang tinubdan sa ngalang Hyksos. Makaiikag, si Josephus, nga nangangkon nga nagkutlo kang Manetho pulong por pulong, naghisgot sa asoy ni Manetho nga direktang naglangkit sa mga Hyksos ngadto sa mga Israelinhon. Si Josephus, daw midawat niini nga paglangkit apan hugot nga miergo batok sa daghang detalye bahin sa asoy. Daw iyang gipalabi ang hubad sa Hyksos ingong “binihag nga mga magbalantay sa kahayopan” inay nga “mga haring-magbalantay.” Si Manetho, matod ni Josephus, naghisgot sa mga Hyksos ingong nagsakop sa Ehipto nga wala makiggubat, naggun-ob sa mga siyudad ug sa “mga templo sa mga diyos,” ug nagpamatay ug nanglaglag. Sila gihulagway nga nagpuyo sa rehiyon sa Delta. Sa kataposan, giingon nga ang mga Ehiptohanon nakabangon, nakig-away sa usa ka dugay ug mangilngig nga gubat nga may 480,000 ka lalaki, naglikos sa mga Hyksos sa ilang pangunang siyudad sa Avaris ug dayon sa talagsaong paagi, nagkasabot nga sila tugotan nga mobiya sa nasod nga dili unsaon dala ang ilang mga banay ug mga kabtangan, nga tungod niana sila nangadto sa Judea ug nagtukod sa Jerusalem.—Against Apion, I, 73-105 (14-16); 223-232 (25, 26).
-
-
Ehipto, EhiptohanonPagtugkad sa Kasulatan, Tomo 1
-
-
Apan posible nga ang asoy ni Manetho, ang pasukaranan sa ideya bahin sa mga “Hyksos,” nagrepresentar lamang sa tinuis nga tradisyon, usa nga naugmad sa mas sayong mga paningkamot sa mga Ehiptohanon aron sa paglilong kon unsa ang nahitabo diha sa ilang yuta panahon sa pag-estar sa mga Israelinhon sa Ehipto. Ang dako kaayong epekto diha sa nasod tungod sa paghupot ni Jose sa katungdanan ingong hawas nga magmamando (Gen 41:39-46; 45:26); ang dakong kausaban nga gikahatag sa iyang administrasyon, nga miresulta sa pagbaligya sa mga Ehiptohanon sa ilang yuta ug bisan gani sa ilang kaugalingon ngadto kang Paraon (Gen 47:13-20); ang 20-porsiyento nga buhis gikan sa ilang abot nga ilang gibayad human niana (Gen 47:21-26); ang 215 ka tuig nga pagpuyo sa mga Israelinhon didto sa Gosen, nga sa ngadtongadto sila milabaw pa kay sa mga lumad nga katawhan diha sa gidaghanon ug sa kusog, sumala sa gipahayag ni Paraon (Ex 1:7-10, 12, 20); ang Napulo ka Hampak ug ang kadaot nga ilang nahiagoman dili lamang sa ekonomiya sa Ehipto kondili ilabina gayod sa ilang relihiyosong mga tinuohan ug sa kadungganan sa ilang mga saserdote (Ex 10:7; 11:1-3; 12:12, 13); ang Pagpanggula sa Israel human mamatay ang tanang panganay sa Ehipto ug dayon ang kalaglagan sa hamiling Ehiptohanong kasundalohan didto sa Pulang Dagat (Ex 12:2-38; 14:1-28)—kining tanan nagkinahanglan gayod ug minamaomao nga pagpatin-aw sa Ehiptohanong mga opisyal.
Angayng hinumdoman nga ang pagrekord sa kasaysayan sa Ehipto, maingon man sa daghang kayutaan sa Tungang Sidlakan, nalangkit gayod sa mga saserdote, nga ilalom sa ilang pagtudlo nabansay ang mga eskriba. Posible gayod nga ang pipila ka pahayag sa tigpropaganda inimbento aron ipatin-aw ang kapakyasan sa mga diyos sa Ehipto sa pagpugong sa katalagman nga gipahinabo ni Jehova nga Diyos batok sa Ehipto ug sa katawhan niini. Ang kasaysayan, bisan ang dili pa dugayng kasaysayan, nagtala ug daghang panghitabo diin gituis pag-ayo sa maong mga propaganda ang mga kamatuoran mao nga ang mga gilupigan gihulagway ingong mao ang mga manlulupig, ug ang inosenteng mga biktima gihulagway ingong mao ang peligroso ug mabangis nga mga manghahasi. Ang asoy ni Manetho (kapin sa usa ka libo ka tuig human sa Pagpanggula), kon natipigan ni Josephus nga may pagkatukma, lagmit nag-asoy sa tinuis nga tradisyon nga gipasa sa misunod nga mga kaliwatan sa mga Ehiptohanon aron ipatin-aw ang paninugdang mga panghitabo sa tinuod nga asoy sa Bibliya mahitungod sa Israel didto sa Ehipto.—Tan-awa ang PAGPANGGULA (Ang Pagkatinuod sa Asoy sa Pagpanggula).
-