[gikan sa Babilonyanhon, nga nagkahulogang “Si Nebo [usa ka Babilonyanhong diyos] Gibayaw”].

Ang kataposan nga supremong monarko sa Imperyo sa Babilonya; amahan ni Belsazar. Pinasukad sa mga tekstong cuneiform siya gituohan nga nagmando sulod sa mga 17 ka tuig (556-539 W.K.P.). Mahiligon siya sa literatura, arte, ug relihiyon.

Diha sa iyang kaugalingong mga inskripsiyon, si Nabonido miingon nga siya hamili ug kagikan. Usa ka papan nga nakaplagan duol sa karaang Haran naghatag ug ebidensiya nga ang inahan o apohang babaye ni Nabonido maoy usa ka deboto sa diyos-bulan nga si Sin. (Ancient Near Eastern Texts, giedit ni J. Pritchard, 1974, pp. 311, 312) Ingong hari, si Nabonido naghatag ug dakong debosyon sa pagsimba sa diyos-bulan, sa Haran ug sa Ur, diin kini nga diyos nag-okupar ug labaw nga posisyon.​—HULAGWAY, Tomo 2, p. 324.

Ang mga papan nga sinulatag cuneiform sa ikawalong tuig ni Nabucodonosor (Nisan 617-Nisan 616 W.K.P.) nagtala sa usa ka Nabu-naʼid ingong usa “kinsa nagdumala sa siyudad,” ug ang pipila ka historyador nagtuo nga kini mao ra usab si Nabonido nga sa ulahi nahimong hari. Apan, kini magkahulogang si Nabonido batan-on pa kaayo sa dihang siya gibutang sa maong administratibong posisyon ug maghimo kaniya nga tigulang na kaayo sa dihang napukan ang Babilonya, mga 77 ka tuig sa ulahi (539 W.K.P.).

Sa paghisgot sa mga panghitabo sa ika-20 nga tuig ni Nabucodonosor (Nisan 605-Nisan 604 W.K.P.), ang Gregong historyador nga si Herodotus (I, 74) naghubit sa usa ka tratado nga gihimo tali sa mga Lydianhon ug sa mga Medianhon pinaagi sa usa ka “Labynetus nga Babilonyanhon” ingong tigpataliwala. Ang Labynetus giisip nga mao ang paagi ni Herodotus sa pagsulat sa ngalan ni Nabonido. Sa ulahi, si Herodotus (I, 188) naghisgot kang Ciro nga Persianhon nga nakig-away sa anak nga lalaki ni Labynetus ug Nitocris.

Sa usa ka libro sa Yale Oriental Series nga nag-ulohang Nabonidus and Belshazzar, gituohan ni Propesor R. P. Dougherty nga si Nitocris maoy anak nga babaye ni Nabucodonosor ug busa si Nabonido (Labynetus) maoy umagad ni Nabucodonosor. (1929, p. 63; tan-awa usab ang pp. 17, 30.) Sa baylo, ang “anak nga lalaki” ni Nitocris ug Nabonido (Labynetus), nga gihisgotan ni Herodotus, giisip nga mao si Belsazar, nga kaniya nakiggubat si Ciro. Bisan tuod ug pinasukad sa mga pangagpas, kini nga argumento hayan magpatin-aw sa hinungdan sa paglingkod ni Nabonido sa trono sa Babilonya. Kini mahiuyon usab sa kamatuoran sa Bibliya nga si Nabucodonosor gitawag nga “amahan” sa anak ni Nabonido nga si Belsazar (Dan 5:​11, 18, 22), diin ang termino nga “amahan” usahay nagkahulogang apohan o katigulangan. Kini nga panghunahuna maghimo kang Belsazar nga usa ka apo ni Nabucodonosor.​—Apan, tan-awa ang BELSAZAR.

Ang paglingkod ni Nabonido sa trono nahitabo human sa pagpatay kang Labashi-Marduk. Apan, ang kamatuoran nga diha sa usa sa iyang mga inskripsiyon si Nabonido nagtawag sa iyang kaugalingon ingong “gamhanang delegado” ni Nabucodonosor ug Neriglissar nagpakita nga siya nangangkon nga iyang nabatonan ang trono sa legal nga paagi ug maoy dili usa ka mangingilog.

Sa daghang prisma gilangkit ni Nabonido ang iyang panganayng anak nga lalaki, si Belsazar, uban kaniya diha sa iyang mga pag-ampo ngadto sa diyos-bulan. (Documents From Old Testament Times, giedit ni D. W. Thomas, 1962, p. 73) Usa ka inskripsiyon nagpakita nga sa iyang ikatulong tuig, una pa mogula sa usa ka kampanya militar nga misangpot sa pagsakop sa Tema sa Arabia, gitudlo ni Nabonido si Belsazar ingong hari sa Babilonya. Ang samang sinulat nagpakita nga nasuko kang Nabonido ang katawhan sa iyang imperyo tungod sa pagsentro sa iyang pagtagad sa pagsimba sa diyos-bulan ug sa wala niya pag-adto sa Babilonya aron saulogon ang pista sa Bag-ong Tuig. Ang dokumento nga gitawag ug Cronica ni Nabonido nag-ingon nga sa ika-7, ika-9, ika-10, ug ika-11 nga mga tuig sa iyang paghari si Nabonido didto sa siyudad sa Tema, ug sa matag usa niini kini ang giasoy: “Ang hari wala moadto sa Babilonya [alang sa mga seremonyas sa bulan sa Nisanu]; ang (imahen sa) diyos nga si Nebo wala moadto sa Babilonya, ang (imahen sa) diyos nga si Bel wala mogula (sa Esagila diha sa parada), ang pis[ta sa Bag-ong Tuig wala sauloga].” (Ancient Near Eastern Texts, p. 306) Tungod kay kulang kini nga mga sinulat, ang rekord sa ubang mga tuig dili kompleto.

Bahin sa tabunok nga siyudad sa Tema, kini ang girekord sa laing sinulat: “Iyang gipatahom ang lungsod, gitukod (didto) [ang iyang palasyo] sama sa palasyo sa Su·an·na (Babilonya).” (Ancient Near Eastern Texts, p. 313) Lagmit nga gitukod ni Nabonido ang iyang harianong pinuy-anan sa Tema, ug ang ubang mga sinulat nagpakita nga ang panon sa mga kamelyo nagdala ug mga abiyo didto gikan sa Babilonya. Bisan tuod wala moluwat sa iyang posisyon ingong hari sa imperyo, gitugyan ni Nabonido ang pagdumala sa kagamhanan sa Babilonya ngadto kang Belsazar. Sanglit ang Tema maoy usa ka siyudad diha sa kinasang-an sa mga ruta sa mga panon sa magpapanaw niadtong unang panahon diin ang bulawan ug mga yerbang-paalimyon gidala agi sa Arabia, ang interes ni Nabonido sa Tema lagmit maoy tungod sa ekonomikanhong mga katarongan o kaha tungod sa militaryong mga bentaha niini. Gituohan usab nga giisip niyang makaayo sa politikanhong paagi nga ang mga kalihokan sa Babilonya dumalahon pinaagi sa iyang anak. Ang ubang mga hinungdan, sama sa makapahimsog nga klima sa Tema ug ang pagkaprominente sa pagsimba sa bulan didto sa Arabia, gihunahuna usab ingong posibleng mga motibo sa pagpili ni Nabonido sa Tema.

Walay impormasyon nga mabatonan bahin sa mga kalihokan ni Nabonido tali sa iyang ika-12 nga tuig ug sa iyang kataposang tuig. Kay nagdahom nga atakehon sa mga Medianhon ug mga Persianhon ubos ni Ciro nga Bantogan, si Nabonido nakig-alyansa sa Imperyo sa Lydia ug sa Ehipto. Ang Cronica ni Nabonido nagpakita nga si Nabonido nakabalik na sa siyudad sa Babilonya sa tuig nga misulong ang Medo-Persia, sa dihang gisaulog ang pista sa Bag-ong Tuig ug gidala ang lainlaing diyos sa Babilonya ngadto sa maong siyudad. Mahitungod sa pagsulong ni Ciro, ang Cronica nag-ingon nga, human sa kadaogan sa Opis, iyang nailog ang Sippar (mga 60 km [37 mi] sa A sa Babilonya) ug “si Nabonido mikalagiw.” Unya misunod ang asoy sa pagsakop sa Medo-Persia sa Babilonya, ug giingon nga sa pagbalik ni Nabonido didto, siya gibilanggo. (Ancient Near Eastern Texts, p. 306) Ang mga sinulat ni Berossus, usa ka Babilonyanhong saserdote sa ikatulong siglo W.K.P., nag-asoy nga si Nabonido migula aron makiggubat sa kasundalohan ni Ciro apan napildi. Kini dugang nag-asoy nga si Nabonido midangop sa Borsippa (HHK sa Babilonya) ug nga, human mapukan ang Babilonya, si Nabonido misurender kang Ciro ug human niadto gihinginlan ngadto sa Carmania (sa habagatang Persia). Kini nga asoy mohaom sa rekord sa Bibliya sa Daniel kapitulo 5, nga nagpakita nga si Belsazar mao ang naghari sa Babilonya sa panahon sa pagkapukan niini.

Mahitungod sa wala paghisgot kang Nabonido diha sa kapitulo 5 sa Daniel, angayng matikdan nga diyutay lamang kaayong panghitabo ang gihubit ni Daniel una pa mapukan ang Babilonya, ug ang aktuwal nga pagkapukan sa imperyo gipahayag sa pipila lamang ka pulong. Apan ang iyang pagmando tatawng gipakita diha sa Daniel 5:​7, 16, 29, diin si Belsazar mitanyag nga himoon si Daniel nga ikatulo nga magmamando sa gingharian, nga nagpasabot nga si Nabonido mao ang una ug si Belsazar ang ikaduha. Busa, si Propesor Dougherty mikomento: “Ang ikalimang kapitulo sa Daniel mahimong isipon nga kaharmonya sa kamatuoran bahin sa wala paghisgot kang Nabonido diha sa asoy, kay siya daw walay labot sa mga panghitabo nga nahitabo sa dihang si Gobryas [nga nangulo sa kasundalohan ni Ciro] misulod sa siyudad.”​—Nabonidus and Belshazzar, pp. 195, 196; tan-awa usab ang pp. 73, 170, 181; tan-awa ang Dan 5:​1, ftn sa Rbi8.

Unsa man gayod ang kaundan sa Cronica ni Nabonido?

Gitawag usab nga “Cyrus-Nabonidus Chronicle” ug “The Annalistic Tablet of Cyrus,” kini maoy usa ka tipak sa papan nga yutang-kulonon nga gitipigan karon sa British Museum. Kini naghubit ilabina sa pangunang mga panghitabo sa paghari ni Nabonido, ang kataposan nga supremong monarko sa Babilonya, lakip na ang usa ka mubo nga asoy sa pagkapukan sa Babilonya pinaagi sa kasundalohan ni Ciro. Bisan tuod kini sa walay duhaduha naggikan sa Babilonya ug gisulat diha sa Babilonyanhong cuneiform nga pagkasulat, ang mga eskolar nga nagsusi sa estilo sa pagsulat niini nag-ingon nga kini lagmit gisulat sa mga panahon sa Seleucid nga yugto (312-65 W.K.P.), busa duha ka siglo o kapin pa human sa adlaw ni Nabonido. Kini giisip nga halos usa gayod ka kopya sa sayong dokumento. Kini nga cronica naghimaya pag-ayo kang Ciro samtang nagpresentar kang Nabonido sa matamayong paagi nga tungod niana gihunahunang sinulat kini sa usa ka eskriba nga Persianhon, ug gani, kini gitawag nga “Persianhong propaganda.” Apan, bisan pag kana tinuod, ang mga historyador mibati nga ang mga sirkumstansiyal nga impormasyon nga anaa niana maoy kasaligan.

Bisan tuod mubo ra ang asoy sa Cronica ni Nabonido​—ang papan may gilapdong mga 14 sm (5.5 pul.) sa kinalaparang bahin niini ug halos pareho usab ang gitas-on niini​—kini nagpabiling mao ang labing kompletong cuneiform nga rekord nga mabatonan labot sa pagkapukan sa Babilonya. Diha sa ikatulo sa upat niini ka lindog, sugod sa linya 5, ang mga seksiyon maylabot niini mabasa: “[Ikanapulog-pito nga tuig:] . . . Sa bulan sa Tasritu, sa dihang si Ciro miatake sa kasundalohan sa Akad didto sa Opis sa Tigris, ang mga molupyo sa Akad mialsa, apan iyang (Nabonido) gipamatay ang nagkaguliyang nga mga molupyo. Sa ika-14 nga adlaw, ang Sippar nailog nga walay panaggubat. Si Nabonido mikalagiw. Sa ika-16 nga adlaw, si Gobryas (Ugbaru), ang gobernador sa Gutium ug ang kasundalohan ni Ciro misulod sa Babilonya nga walay panaggubat. Human niana si Nabonido gidakop didto sa Babilonya sa dihang siya mibalik (didto). . . . Sa bulan sa Arahshamnu, sa ika-3 nga adlaw, si Ciro misulod sa Babilonya, ug lunhawng gagmay nga mga sanga ang gikatag sa iyang atubangan​—ang ‘Kalinaw’ (sulmu) gipadangat diha sa siyudad.”​—Ancient Near Eastern Texts, p. 306.

Mamatikdan nga ang mga pulong nga “Ikanapulog-pito nga tuig” dili makaplagan sa papan, kay kanang bahina sa cronica nadaot. Kini nga mga pulong gisal-ot sa mga maghuhubad tungod kay sila nagtuo nga ang ika-17 nga tuig sa paghari ni Nabonido mao ang iyang kataposang tuig. Busa sila nagtuo nga ang pagkapukan sa Babilonya midangat nianang tuiga sa iyang paghari ug nga, kon ang papan wala pa madaot, kadtong mga pulonga makaplagan unta diha sa dapit nga nadaot. Bisan pag ang paghari ni Nabonido mas taas kay sa gituohan sa kadaghanan, kini dili makapausab sa dinawat nga petsa nga 539 W.K.P. ingong tuig sa pagkapukan sa Babilonya, kay adunay ubang mga tinubdan nga nagpunting sa maong tuig. Hinunoa, kining butanga nakapakunhod sa bili sa Cronica ni Nabonido.

Bisan pag ang tuig nawala, ang bulan ug adlaw sa pagkapukan sa siyudad anaa gihapon sa nahibiling sinulat. Pinaagi sa paggamit niini, gibanabana sa sekular nga mga kronologo nga ang ika-16 nga adlaw sa Tasritu (Tisri) natunong sa Oktubre 11, sa Julian nga kalendaryo, ug Oktubre 5, sa Gregorian nga kalendaryo, sa tuig 539 W.K.P. Sanglit kining tuiga maoy dinawat, nga walay ebidensiya nga kasukwahi, kini magamit ingong hinungdanon kaayong petsa sa pagpasibo sa sekular nga kasaysayan ug sa kasaysayan sa Bibliya.​—Tan-awa ang KRONOLOHIYA.

Makapaikag, ang Cronica nag-ingon mahitungod sa gabii nga napukan ang Babilonya: “Ang kasundalohan ni Ciro misulod sa Babilonya nga walay panaggubat.” Kini lagmit nagkahulogan nga walay katibuk-ang panag-away nga nahitabo ug nahiuyon sa tagna ni Jeremias nga “ang mga tawong gamhanan sa Babilonya mihunong sa pagpakig-away.”​—Jer 51:30.

Makapaikag usab ang dayag nga mga paghisgot kang Belsazar diha sa Cronica. Bisan tuod si Belsazar wala nganli nga espesipiko, sumala sa ulahing mga bahin sa Cronica (lin. II, linya 5, 10, 19, 23), ang lindog 1, linya 8, gisabot ni Sidney Smith, diha sa iyang Babylonian Historical Texts: Relating to the Capture and Downfall of Babylon (London, 1924, p. 100), ingong nagpakita nga si Nabonido nagtugyan sa pagkahari ngadto kang Belsazar, nga naghimo kaniyang kaubang magmamando. Sublisubli nga giasoy sa Cronica nga ang ‘manununod nga prinsipe maoy didto sa Akad [Babilonya]’ samtang si Nabonido mismo didto sa Tema (sa Arabia). Apan, bisan tuod nga ang ngalan ni Belsazar ug ang iyang kamatayon wala hisgoti diha sa Cronica ni Nabonido, dili gayod angayng kaduhaduhaan ang katukma sa inspiradong basahon ni Daniel, diin ang ngalang Belsazar makaplagan sa walo ka higayon ug ang iyang kamatayon nagtapos sa tin-awng asoy sa pagkapukan sa Babilonya nga giasoy sa kapitulo 5. Sa kasukwahi, ang mga eksperto sa cuneiform midawat nga ang Cronica ni Nabonido mubo ra kaayo, ug dugang pa, sama sa nahisgotan na, sila naghunahuna nga kini gisulat aron pakaulawan si Nabonido, dili aron sa paghatag ug detalyadong kasaysayan. Sa pagkatinuod, maingon sa gisulti ni R. P. Dougherty diha sa iyang libro nga Nabonidus and Belshazzar (p. 200): “Ang asoy sa Kasulatan mahimong ikaingon nga labaw tungod kay gigamit niini ang ngalang Belsazar.”​—Italiko amoa.

Bisan tuod nga ang lindog 4 sa Cronica nadaot pag-ayo, ang mga eskolar nanghinapos pinasukad sa mga nahibilin nga ang gihisgotan niini mao ang ulahing paglikos sa Babilonya pinaagig usa ka mangingilog sa trono. Ang una sa maong mga paglikos sa Babilonya human kang Ciro gituohan nga nahitabo panahon sa pag-alsa ni Nabucodonosor III, nga mao si Nidintu-Bel nga nangangkong anak ni Nabonido. Siya napildi sa tuig nga milingkod sa trono si Dario I sa ulahing bahin sa 522 W.K.P.

[gikan sa Akadianhon, nga nagkahulogang “Oh Nebo, Panalipdi ang Manununod!”].

Ikaduhang magmamando sa Neo-Babilonyanhong Imperyo; anak ni Nabopolasar ug amahan ni Awil-Marduk (Evil-merodak), kinsa mipuli kaniya sa trono. Si Nabucodonosor naghari sulod sa 43 ka tuig (624-582 W.K.P.); kini nga yugto naglakip sa “pito ka panahon” nga siya mikaon ug balili sama sa usa ka torong baka. (Dan 4:31-33) Aron ipalahi kini nga monarko gikan sa Babilonyanhong magmamando nga sama niyag ngalan apan sa mas sayo nga yugto (sa dinastiya sa Isin), ang mga historyador nagtawag kaniya nga Nabucodonosor II.

Ang makasaysayanhong mga impormasyon diha sa mga inskripsiyon nga cuneiform nga mabatonan karon bahin kang Nabucodonosor daw nagpalig-on sa rekord sa Bibliya. Kini nag-ingon nga niadtong ika-19 nga tuig sa paghari ni Nabopolasar iyang gitigom ang iyang kasundalohan, sama sa gihimo usab sa iyang anak nga si Nabucodonosor, ang manununod nga prinsipe niadtong panahona. Ang duha ka pundok sa kasundalohan dayag nga milihok nga independente, ug human mobalik si Nabopolasar ngadto sa Babilonya sulod sa mga usa ka bulan, si Nabucodonosor malamposong nakiggubat sa bukirong teritoryo, nga sa ulahi mibalik sa Babilonya dala ang daghang inagaw. Sa panahon sa ika-21 nga tuig sa paghari ni Nabopolasar, si Nabucodonosor mimartsa uban sa kasundalohang Babilonyanhon ngadto sa Carkemis, aron makig-away didto batok sa mga Ehiptohanon. Gipangunahan niya ang iyang kasundalohan sa kadaogan. Kini nahitabo sa ikaupat nga tuig sa Judeanhon nga si Haring Jehoiakim (625 W.K.P.).​—Jer 46:2.

Ang mga inskripsiyon dugang nagpakita nga ang balita bahin sa kamatayon sa iyang amahan maoy nakapabalik kang Nabucodonosor ngadto sa Babilonya, ug sa unang adlaw sa Elul (Agosto-Septiyembre), siya milingkod sa trono. Niini nga tuig sa iyang paglingkod ingong hari siya mibalik sa Hattu, ug “sa bulan sa Sebat [Enero-Pebrero, 624 W.K.P.] iyang gidala ang daghang inagaw gikan sa Hattu ngadto sa Babilonya.” (Assyrian and Babylonian Chronicles, ni A. K. Grayson, 1975, p. 100) Sa 624 W.K.P., sa unang opisyal nga tuig sa iyang pagkahari, si Nabucodonosor nanguna na usab sa iyang kasundalohan latas sa Hattu; iyang giilog ug giagawan ang Filistehanong siyudad sa Askelon. (Tan-awa ang ASKELON.) Sa panahon sa iyang ikaduha, ikatulo, ug ikaupat nga tuig ingong hari, siya mihimog dugang nga mga kampanya militar sa Hattu, ug lagmit nga sa ikaupat nga tuig nahimo niyang basalyo ang Judeanhon nga si Haring Jehoiakim. (2Ha 24:1) Dugang pa, sa ikaupat nga tuig gipangunahan ni Nabucodonosor ang iyang kasundalohan batok sa Ehipto, ug sa misunod nga panag-away ang duha ka pundok parehong nakasinatig dakong kapildihan.

Pagsakop sa Jerusalem. Sa ulahi, ang pagrebelde sa Judeanhon nga si Haring Jehoiakim batok kang Nabucodonosor dayag nga misangpot sa paglikos sa mga Babilonyanhon batok sa Jerusalem. Mopatim-aw nga niining maong paglikos si Jehoiakim namatay ug ang iyang anak nga lalaki nga si Jehoiakin milingkod sa trono sa Juda. Apan tulo ka bulan ug napulo ka adlaw lamang human niadto, ang paghari sa bag-ong hari natapos sa dihang si Jehoiakin misurender kang Nabucodonosor (sa bulan sa Adar [Pebrero-Marso] sa ikapitong tuig sa paghari ni Nabucodonosor [natapos sa Nisan 617 W.K.P.], sumala sa Babilonyanhong mga Cronica). Usa ka inskripsiyon nga cuneiform (British Museum 21946) nag-ingon: “Ang ikapitong tuig: Sa bulan sa Kislev ang hari sa Akad nagtigom sa iyang kasundalohan ug misulong sa Hattu. Siya nagkampo batok sa siyudad sa Juda ug sa ikaduhang adlaw sa bulan sa Adar iyang nailog ang siyudad (ug) nadakpan ang hari (niini) [si Jehoiakin]. Usa ka hari nga iyang pinili [si Zedekias] ang iyang gitudlo diha sa siyudad (ug) gikuha niya ang daghang tributo ug gidala kini ngadto sa Babilonya.” (Assyrian and Babylonian Chronicles, ni A. K. Grayson, 1975, p. 102; HULAGWAY, Tomo 2, p. 326) Uban ni Jehoiakin, gidestiyero ni Nabucodonosor ngadto sa Babilonya ang ubang membro sa panimalay sa hari, mga opisyal sa palasyo, mga artesano, ug mga manggugubat. Ang uyoan ni Jehoiakin nga si Matanias maoy gihimo ni Nabucodonosor nga hari sa Juda, ug giilisdan niyag Zedekias ang ngalan ni Matanias.​—2Ha 24:11-17; 2Cr 36:5-10; tan-awa ang KRONOLOHIYA; JEHOIAKIN; JEHOIAKIM.

Sa ulahi si Zedekias mirebelde kang Nabucodonosor, nga nakig-alyansa sa Ehipto alang sa militaryong proteksiyon. (Eze 17:15; itandi ang Jer 27:11-14.) Kini ang nakapabalik sa mga Babilonyanhon ngadto sa Jerusalem, ug sa Tebet (Disyembre-Enero) 10 sa ikasiyam nga tuig sa paghari ni Zedekias, gilikosan ni Nabucodonosor ang Jerusalem. (2Ha 24:20; 25:1; 2Cr 36:13) Apan tungod sa balita nga ang usa ka puwersa militar ni Paraon nagsingabot gikan sa Ehipto, temporaryong gihunong sa mga Babilonyanhon ang paglikos. (Jer 37:5) Unya ang kasundalohan ni Paraon napugos sa pagbalik sa Ehipto, ug ang mga Babilonyanhon mipadayon sa paglikos batok sa Jerusalem. (Jer 37:7-10) Sa kataposan, sa 607 W.K.P., sa Tamuz (Hunyo-Hulyo) 9 sa ika-11 nga tuig sa paghari ni Zedekias (ika-19 nga tuig ni Nabucodonosor kon mag-ihap gikan sa tuig sa iyang paglingkod sa trono o sa iyang ika-18 nga tuig sa paghari), nagawangan ang paril sa Jerusalem. Si Zedekias ug ang iyang mga tawo mikalagiw apan naapsan sila didto sa desyertong kapatagan sa Jerico. Sanglit si Nabucodonosor miadto man sa Ribla “sa yuta sa Hamat,” si Zedekias gidala didto sa iyang atubangan. Gipapatay ni Nabucodonosor ang tanang anak ni Zedekias, ug unya iyang gibutaan ug gigapos si Zedekias aron dad-on ingong binilanggo ngadto sa Babilonya. Ang mga detalye human sa pagsakop, lakip na ang pagsunog sa templo ug sa kabalayan sa Jerusalem, ang pagkuha sa kagamitan sa templo, ug ang pagdala sa mga binihag, gidumala ni Nebuzaradan nga pangulo sa mga bantay. Si Gedalias nga gitudlo ni Nabucodonosor nag-alagad ingong gobernador niadtong wala dad-ang binihag.​—2Ha 25:1-22; 2Cr 36:17-20; Jer 52:1-27, 29.

Ang Iyang Damgo Bahin sa Usa ka Dakong Larawan. Ang basahon ni Daniel nag-ingon nga sa “ikaduha ka tuig” sa paghari ni Nabucodonosor (lagmit iphon gikan sa pagkalaglag sa Jerusalem niadtong 607 W.K.P. ug busa nagtumong gayod sa iyang ika-20 nga tuig sa paghari) nga si Nabucodonosor nagdamgo bahin sa larawan nga ang ulo bulawan. (Dan 2:1) Bisan tuod nga ang salamangkerong mga saserdote, mga diwatahan, ug mga Caldeanhon wala makahubad niini nga damgo, ang Hudiyong manalagna nga si Daniel nakahubad niini. Kini maoy nakapaaghat kang Nabucodonosor nga ilhon ang Diyos ni Daniel ingong “usa ka Diyos sa mga diyos ug Ginoo sa mga hari ug usa ka Tigpadayag sa mga tinago.” Unya iyang gihimo si Daniel nga “magmamando sa tanang sakop nga distrito sa Babilonya ug pangulong prepekto sa tanang maalamon nga mga tawo sa Babilonya.” Gitudlo usab ni Nabucodonosor ang tulo ka kauban ni Daniel, si Sadrak, Mesak, ug Abednego, ingong mga tagdumala.​—Dan 2.

Pagkadestiyero sa mga Hudiyo sa Ulahi. Mga tulo ka tuig sa ulahi, sa ika-23 nga tuig sa paghari ni Nabucodonosor, daghan pang Hudiyo ang gidestiyero. (Jer 52:30) Kini nga mga destiyero lagmit naglakip sa mga Hudiyo nga mikalagiw ngadto sa kayutaan nga sa ulahi nasakop sa mga Babilonyanhon. Ang giingon sa historyador nga si Josephus nagpaluyo niini nga konklusyon: “Sa ikalimang tuig human sa pagpangagaw sa Jerusalem, nga maoy ikakawhaag-tulo nga tuig sa paghari ni Nabucodonosor, si Nabucodonosor mimartsa batok sa Coele-Sirya ug, human kini maokupar, nakiggubat sa mga Moabihanon ug sa mga Ammanhanon. Unya, human niya masakop kining mga nasora, siya misulong sa Ehipto aron buntogon kini, ug dihang napatay na niya ang hari ug nakatudlo na siyag kapuli, gibihag sab niya ang mga Hudiyo niadtong dapita ug gidala sila ngadto sa Babilonya.”​—Jewish Antiquities, X, 181, 182 (ix, 7).

Pagbihag sa Tiro. Human usab sa pagkapukan sa Jerusalem niadtong 607 W.K.P. si Nabucodonosor misugod sa paglikos batok sa Tiro. Sa panahon niini nga paglikos, ang mga ulo sa iyang kasundalohan “naupaw” kay napaknit sa mga helmet ug ang ilang mga abaga “napanit” tungod sa pagpas-an sa mga materyales nga gigamit sa pagtukod ug mga panglikos. Sanglit si Nabucodonosor walay nadawat nga “suhol” sa pag-alagad ingong instrumento ni Jehova sa pagpahamtang ug paghukom batok sa Tiro, Siya misaad nga ihatag kaniya ang bahandi sa Ehipto. (Eze 26:7-11; 29:17-20; tan-awa ang TIRO.) Usa ka tipak sa Babilonyanhong sinulat, nga gipetsahan sa ika-37 nga tuig ni Nabucodonosor (588 W.K.P.), naghisgot gayod sa usa ka kampanya militar batok sa Ehipto. (Ancient Near Eastern Texts, giedit ni J. Pritchard, 1974, p. 308) Apan dili matino kon kini maylabot ba sa orihinal nga pagsakop o kaha sa ulahing aksiyon militar.

Mga Proyekto sa Pagpanukod. Gawas pa sa pagkabaton ug daghang kadaogan sa gubat ug sa pagpakaylap sa Imperyo sa Babilonya ingong katumanan sa tagna (itandi ang Jer 47-49), si Nabucodonosor mihimog daghang pagpanukod. Aron mahupay ang kamingaw nga gibati sa iyang rayna nga Medianhon, gitaho nga gihimo ni Nabucodonosor ang Nagbitayng mga Tanaman, nga giila ingong usa sa pito ka katingalahan sa karaang kalibotan. Daghan sa naglungtad pa nga mga inskripsiyon nga cuneiform ni Nabucodonosor nagtaho sa iyang mga proyekto sa pagpanukod, lakip ang iyang pagtukod ug mga templo, mga palasyo, ug mga paril. Usa ka bahin niini nga mga inskripsiyon mabasa:

“Ako si Nabucodonosor, Hari sa Babilonya, anak nga lalaki ni Nabopolasar, ang nagpasig-uli sa Esagila ug Ezida. Ingong panalipod sa Esagila, aron walay gamhanang kaaway ug tiglaglag nga makailog sa Babilonya, aron ang talay sa gubat dili makaduol sa Imgur-Bel, ang paril sa Babilonya, nga walay hari kanhi nga nakahimo [akong gihimo]; diha sa naglibot nga mga paril sa Babilonya akong gihimo ang usa ka naglibot nga malig-ong paril sa sidlakang bahin. Ako nagkalot ug usa ka trinseras, ako nakaabot sa bahin nga may tubig. Unya akong nakita nga ang paril nga giandam sa akong amahan gamay ra kaayo. Pinaagig aspalto ug tisa akong gitukod ang usa ka lig-ong paril nga, sama sa usa ka bukid, dili matarog ug gisumpay kini sa paril sa akong amahan; akong gipahiluna ang mga pundasyon niini diha sa dughan sa ilalom nga kalibotan; ang tumoy niini akong gipahabogan sama sa usa ka bukid. Dugang niini nga paril aron sa paglig-on niini akong gitukod ang ikatulo, ug ingon nga sukaranan sa nagsalipod nga paril akong gipahiluna ang usa ka pundasyon nga mga tisa ug gitukod kini diha sa dughan sa ilalom nga kalibotan ug gipahiluna ang pundasyon niini. Ang mga salipdanan sa Esagila ug Babilonya akong gipalig-on ug giestablisar ang ngalan sa akong pagkahari sa walay kataposan.”​—Archaeology and the Bible, ni G. Barton, 1949, pp. 478, 479.

Ang bag-o lang gihisgotan nahiuyon sa pagpanghambog ni Nabucodonosor una pa siya kawad-i sa iyang maayong pangisip: “Dili ba kini ang Dakong Babilonya, nga akong gitukod alang sa harianong balay pinaagi sa kusog sa akong gahom ug alang sa dignidad sa akong kahalangdon?” (Dan 4:30) Apan, ingong katumanan sa damgo nga gipadangat sa Diyos kaniya bahin sa giputol nga kahoy, sa dihang ang iyang gahom sa pangisip nahibalik, si Nabucodonosor napugos sa pag-ila nga si Jehova makahimo sa pagpaubos niadtong nagalakaw nga mapasigarbohon.​—Dan 4:37; tan-awa ang PAGKABUANG, KAPUNGOT.

Relihiyoso Kaayo. Ang mga ebidensiya nagpadayag nga si Nabucodonosor relihiyoso kaayo, nga nagtukod ug nagpatahom sa mga templo sa daghang Babilonyanhon nga mga bathala. Siya debotado ilabina sa pagsimba kang Marduk, ang pangulong diyos sa Babilonya. Ngadto kaniya gipasidungog ni Nabucodonosor ang iyang mga kadaogan sa gubat. Ang mga tropeyo sa gubat, lakip na ang sagradong mga sudlanan sa templo ni Jehova, mopatim-awng didto gibutang sa templo ni Marduk (Merodak). (Esd 1:7; 5:14) Usa ka inskripsiyon ni Nabucodonosor nag-ingon: “Alang sa imong himaya, Oh halangdon nga MERODAK gihimo ko ang usa ka balay. . . . Hinaot nga kini mismo makabaton ug dakong pagtahod sa mga Hari sa kanasoran ug sa tanang katawhan!”​—Records of the Past: Assyrian and Egyptian Monuments, London, 1875, Tomo V, p. 135.

Ang larawan nga bulawan nga gipatindog ni Nabucodonosor didto sa Kapatagan sa Dura tingali gipahinungod kang Marduk ug gihimo aron mapalambo ang paghiusa sa pagsimba diha sa imperyo. Kay nag-alintabo ang kapungot tungod sa pagdumili ni Sadrak, Mesak, ug Abednego sa pagsimba niini nga larawan bisan pa human hatagi ug ikaduhang tsansa, si Nabucodonosor nagsugo nga itambog sila ngadto sa nagdilaab nga hudno nga gipainit sa pito ka pilo kay sa kasagarang kainit niini. Apan, sa dihang kining tulo ka Hebreohanon giluwas sa manulonda ni Jehova, si Nabucodonosor napugos sa pag-ingon nga “walay laing diyos nga makahimo sa pagluwas sama kaniya.”​—Dan 3.

Mopatim-aw usab nga si Nabucodonosor misalig pag-ayo sa pagpanag-an diha sa pagplano sa iyang mga kalihokan sa gubat. Pananglitan, ang tagna ni Ezequiel naghubit sa hari sa Babilonya nga naggamit sa pagpanag-an sa pagdesisyon kon mosulong ba batok sa Raba sa Ammon o kaha batok sa Jerusalem.​—Eze 21:18-23.