Si Jehova, ang Walay-Pinalabing “Maghuhukom sa Tibuok nga Yuta”
“Ang Amahan . . . sa walay pinalabi nagahukom sumala sa binuhatan sa matag usa.”—1 PEDRO 1:17.
1, 2. (a) Nganong kita magmahadlokon ug malipay sa panghunahuna nga si Jehova mao ang dakong Maghuhukom? (b) Sa legal nga kaso ni Jehova batok sa mga nasod, unsa ang bahin sa iyang yutan-ong mga alagad?
SI Jehova mao ang dako nga “Maghuhukom sa tibuok nga yuta.” (Genesis 18:25) Ingong Supremong Diyos sa uniberso, nabatonan niya ang bug-os nga katungod sa paghukom sa iyang mga linalang. Kini sa samang panahon maoy makalilisang ug makapalipay nga hunahuna. Sa makapatandog nga paagi gipahayag ni Moises kining daw panagsumpaki, nga miingon: “Si Jehova nga inyong Diyos mao ang Diyos sa mga diyos ug Ginoo sa mga ginoo, ang Diyos nga dako, makagagahom ug makalilisang, nga walay pinalabi ni modawat ug hiphip, nga magahukom alang sa ilo ug sa babayeng balo ug nahigugma sa dumuloong sa paghatag kaniya ug tinapay ug biste.”—Deuteronomio 10:17, 18.
2 Kahibulongan kaayong katimbang! Usa ka dako, makagagahom, makalilisang nga Diyos, apan walay pinalabi ug mahigugmaon nga nagapanalipod sa intereses sa mga ilo, mga babayeng balo, ug sa mga dumuloong. Kinsa bay makapangandoy ug mas mahigugmaong Maghuhukom kay kang Jehova? Sa paghulagway sa iyang kaugalingon ingon nga may asunto batok sa mga nasod sa kalibotan ni Satanas, si Jehova nag-awhag sa iyang mga alagad sa yuta nga mahimong iyang mga saksi. (Isaias 34:8; 43:9-12) Wala siya magsalig sa ilang pahayag aron pamatud-an ang iyang pagkadiyos ug makataronganong pagkasoberano. Apan siya naghatag sa iyang mga saksi ug talagsaong pribilehiyo sa pagsaksi sa atubangan sa tanang katawhan nga giila nila ang iyang pagkasupremo. Ang iyang mga saksi nagapasakop sa iyang matarong nga pagkasoberano mismo, ug pinaagi sa ilang publikong ministeryo, sila nagadasig sa uban sa pagpasakop sa ilang kaugalingon sa gahom sa Supremong Maghuhukom.
Paagi sa Paghukom ni Jehova
3. Sa unsang paagi masumada ang paagi sa paghukom ni Jehova, ug sa unsang paagi kini giilustrar sa kaso ni Adan ug Eva?
3 Sa sinugdan sa kasaysayan sa tawo, personal nga gihukman ni Jehova ang pipila ka nakasala. Ang mga panig-ingnan sa iyang paagi sa paghusay sa mga butang naghatag ug sumbanan alang sa iyang mga alagad nga sa ulahi maoy gitugyanan sa paghusay taliwala sa iyang katawhan. (Salmo 77:11, 12) Ang iyang paagi sa paghukom masumada: kalig-on kon gikinahanglan, kaluoy kon posible. Sa kaso ni Adan ug Eva, ang hingpit tawhanong mga linalang nga tinuyong mirebelde, sila dili takos sa kaluoy. Busa, si Jehova nagsilot kanila sa kamatayon. Apan ang iyang kaluoy milihok ngadto sa ilang mga anak. Si Jehova naglangan sa pagtuman sa silot nga kamatayon, sa ingon nagtugot kang Adan ug Eva sa pagbaton ug mga anak. Mahigugmaon niyang gitagana sa ilang mga kaliwat ang paglaom sa kaluwasan gikan sa kaulipnan sa sala ug kamatayon.—Genesis 3:15; Roma 8:20, 21.
4. Sa unsang paagi si Jehova nakiglabot kang Cain, ug nganong kining kasoha makaikag ilabina?
4 Ang paagi sa pagpakiglabot ni Jehova kang Cain makaikag ilabina kay kini ang unang nahitalang kaso nga naglangkit sa usa sa dili-hingpit nga mga kaliwat ni Adan ug Eva, “nga nabaligya sa sala.” (Roma 7:14) Gitagad ba kadto ni Jehova ug nakiglabot kang Cain sa lahi nga paagi gikan sa paagi sa Iyang pakiglabot sa iyang mga ginikanan? Ug ang mao bang kaso makahatag ug pagtulon-an alang sa Kristohanong mga magtatan-aw karong adlawa? Atong tan-awon. Sa pagkaila sa sayop nga reaksiyon ni Cain sa dihang wala dawata ang iyang halad, si Jehova sa mahigugmaon nagpasidaan kaniya sa kapeligrohan nga iyang nahimutangan. Ang usa ka karaang sanglitanan nagaingon: ‘Ang panagang mas maayo kay sa tambal.’ Labaw pa ang gibuhat ni Jehova pinaagi sa pagpasidaan kang Cain mahitungod sa pagtugot nga magpadaog siya sa iyang makasasala nga kiling. Siya nanlimbasog sa pagtabang niya nga “moliso sa pagbuhat ug maayo.” (Genesis 4:5-7) Kini ang unang panahon nga ang Diyos nagbaod nga maghinulsol ang usa ka makasasalang tawo. Human magpadayag si Cain ug dili-mahinulsolong tinamdan ug magbuhat sa iyang sala, siya gihinginlan ni Jehova ingong silot, nga nagpagaan niana pinaagi sa usa ka balaod nga nagdili sa ubang mga tawo sa pagpatay kaniya.—Genesis 4:8-15.
5, 6. (a) Sa unsang paagi si Jehova nakiglabot sa una-Lunop nga kaliwatan? (b) Unsay gibuhat ni Jehova una pa ipatuman ang hukom batok sa mga molupyo sa Sodoma ug Gomora?
5 Sa wala pa ang Lunop, sa dihang ‘nakita ni Jehova nga ang pagkadaotan sa tawo dako sa yuta, siya gibatig kasubo sa iyang kasingkasing.’ (Genesis 6:5, 6) Siya “nagbasol” sanglit siya nagbasol nga ang kinabag-an sa una-Lunop nga kaliwatan nag-abusar sa ilang kinaugalingong pagbuot ug kinahanglang hukman niya sila. Bisan pa, iyang gihatagan silag igo nga pasidaan, nga gigamit si Noe sulod sa daghang katuigan ingong “usa ka magwawali sa pagkamatarong.” Human niadto, si Jehova walay katarongan nga ‘magpugong sa pagsilot niadtong kalibotana sa mga tawong dili diyosnon.’—2 Pedro 2:5.
6 Si Jehova sa susama naobligar sa pagpasakag asunto batok sa daotang mga molupyo sa Sodoma ug Gomora. Apan matikdi kon giunsa niya pagdumala kana. Nadungog niya ang “pagmulo” mahitungod sa makalilisang nga kagawian sa maong katawhan, kon pinaagi lamang sa mga pag-ampo sa matarong nga si Lot. (Genesis 18:20; 2 Pedro 2:7, 8) Apan sa wala pa molihok, siya ‘nanaog’ aron sa pagsusi kon tinuod ba ang mga panghitabo pinaagi sa iyang mga manulonda. (Genesis 18:21, 22; 19:1) Siya migahin usab ug panahon sa pagpasalig kang Abraham nga siya dili molihok nga dili makataronganon.—Genesis 18:23-32.
7. Unsang mga pagtulon-an ang makat-onan sa mga ansianong nagaalagad nga hudisyal nga mga komite gikan sa paagi sa paghukom ni Jehova?
7 Unsay hikat-onan sa mga ansiano karong adlawa sa maong mga panig-ingnan? Sa kaso ni Adan ug Eva, gipakita ni Jehova ang gugma ug konsiderasyon alang niadtong si kinsa, bisan tuod kadugo niadtong mga nakasala, dili mabasol sa kaso. Siya nagpakitag kaluoy sa mga kaliwat ni Adan ug Eva. Sa kaso ni Cain, nakita daan ni Jehova ang kapeligrohan nga nasudlan ni Cain ug sa kamaluluton nangatarongan uban niya, sa paningkamot nga masanta ang paghimo sa sala. Bisan human sa paghingilin kaniya, si Jehova nagpakitag konsiderasyon kang Cain. Dugang pa, si Jehova nagpatuman sa hukom sa una-Lunop nga kaliwatan tapos lamang sa pagpakitag dakong mapailobong pag-antos. Sa giatubang ang gahian nga pagkadaotan, si Jehova “gibatig kasubo sa iyang kasingkasing.” Gibasolan niya nga ang mga tawo mirebelde batok sa iyang matarong nga pagmando ug siya naobligar sa pagsilot kanila. (Genesis 6:6; itandi ang Ezekiel 18:31; 2 Pedro 3:9.) Sa kaso sa Sodoma ug Gomora, si Jehova milihok lang human sa pagsusi kon matuod ba ang mga panghitabo. Ekselente gayod nga mga panig-ingnan alang niadtong si kinsa nagahusay ug legal nga mga kaso karong adlawa!
Tawhanong mga Maghuhukom sa Panahon sa Patriarka
8. Unsang pasukaranang mga kasugoan ni Jehova ang nasayran sa panahon sa mga patriarka?
8 Bisan tuod dayag walay sinulat nga kalagdaan niadtong panahona, ang patriarkanhong katilingban sinati sa pasukaranang mga kasugoan ni Jehova, ug obligado ang iyang mga alagad sa pagbantay kanila. (Itandi ang Genesis 26:5.) Ang drama sa Eden nagpakita sa panginahanglan sa pagkamasinugtanon ug pagpasakop sa pagkasoberano ni Jehova. Ang kaso ni Cain nagpadayag sa pagkadili-uyon ni Jehova sa pagpatay. Sa pagkatapos gayod sa Lunop, ang Diyos mihatag ug mga balaod sa katawhan mahitungod sa pagkabalaan sa kinabuhi, sa pagbuno, silot nga kamatayon, ug pagkaon sa dugo. (Genesis 9:3-6) Si Jehova kusganong mihukom sa pagkadaotan sa panapaw panahon sa hitabong naglangkit kang Abraham, Sara, ug Abimelech, ang hari sa Gerar, duol sa Gaza.—Genesis 20:1-7.
9, 10. Unsang mga panig-ingnan nagpakitang ang usa ka hudisyal nga kahikayan naglungtad sa patriarkanhong katilingban?
9 Niadtong mga adlawa ang mga ulo sa pamilya nag-alagad nga mga maghuhukom ug naghusay sa legal nga mga suliran. Si Jehova miingon mahitungod kang Abraham: “Ako nakaila kaniya aron siya makasugo sa iyang mga anak lalaki ug sa iyang panimalay sa ulahi niya aron sila magabantay sa dalan ni Jehova sa pagbuhat sa pagkamatarong ug sa maayong paghukom.” (Genesis 18:19) Si Abraham nagpakitag pagkadili-mahakogon ug salabotan sa paghusay sa usa ka away tali sa iyang kaugalingong mga magbalantay sa kahayopan ug sa iya ni Lot. (Genesis 13:7-11) Sa pag-alagad ingong usa ka patriarkang pangulo ug maghuhukom, gihukman ni Juda ang iyang umagad-nga-babaye nga si Tamar nga pagabatohon ug pagasunogon, kay nagtuo nga siya usa ka mananapaw. (Genesis 38:11, 24; itandi ang Josue 7:25.) Ugaling, sa diha nga nahibaloan niya ang mga kamatuoran siya nagpahayag nga siya labaw pang matarong kay kaniya mismo. (Genesis 38:25, 26) Pagkahinungdanon nga mahibaloan ang tanang panghitabo sa dili pa himoon ang hudisyal nga hukom!
10 Ang basahong Job nagpasabot sa usa ka hudisyal nga kahikayan ug nagpakita sa pagkatilinguhaon sa walay-pinalabing paghukom. (Job 13:8, 10; 31:11; 32:21) Si Job mismo naghinumdom sa panahon sa dihang siya tinahod nga maghuhukom nga naglingkod sa ganghaan sa siyudad nga nagpadapat sa hustisya ug naglaban sa kawsa sa babayeng balo ug sa ilo. (Job 29:7-16) Busa, adunay ebidensiya nga sulod sa patriarkanhong katilingban, ang “mga ansiano” nag-alagad nga mga maghuhukom taliwala sa mga kaliwat ni Abraham bisan sa wala pa ang Exodo ug ang hinatag-sa-Diyos legal nga batakang-balaod sa nasod sa Israel. (Exodo 3:16, 18) Ngani, ang mga kondisyones sa pakigtugon sa Kasugoan gipresentar ni Moises ngadto sa “mga ansiano,” o mga tigulang, sa Israel, kinsa maoy naghawas sa katawhan.—Exodo 19:3-7.
Hudisyal nga Kahikayan sa Israel
11, 12. Sumala sa duha ka eskolar sa Bibliya, unsay nagpalahi sa hudisyal nga kahikayan sa Israel gikan sa iya sa ubang mga nasod?
11 Ang pagpadapat sa hustisya sa Israel may pagkalahi sa legal nga mga paagi nga gisunod sa mga nasod sa palibot. Walay kalainan ang gihimo tali sa sibil nga balaod ug kriminal nga balaod. Ang duha nalambiggit sa moral ug relihiyosong mga balaod. Ang sala batok sa silingan maoy sala batok kang Jehova. Sa iyang basahong The People and the Faith of the Bible, ang awtor nga si André Chouraqui misulat: “Ang hudisyal nga tradisyon sa mga Hebreohanon lahi sa iya sa iyang mga silingan, dili lang sa kabatbatan niini sa mga kalapasan ug sa mga silot kondili sa tinuod nga kahulogan sa mga balaod. . . . Ang Torah [Balaod] dili lahi sa matag-adlawng kinabuhi; kini nagamando sa kinaiyahan ug unod sa matag-adlawng kinabuhi pinaagi sa paghatag ug panalangin o tunglo. . . . Sa Israel . . . halos imposible ang paghimo sa tin-awng kalainan sa hudisyal nga mga kalihokan sa siyudad. Sila natago diha sa panaghiusa sa kinabuhi nga sa bug-os nakiling sa pagtuman sa kabubut-on sa Diyos nga buhi.”
12 Kining talagsaong kahimtang nagpataas kaayo sa pagpadapat sa hustisya sa Israel kay sa diha sa kadungan nga mga nasod. Ang eskolar sa Bibliya nga si Roland de Vaux nagsulat: “Ang Israelinhong balaod, bisan pa sa mga kaamgiran ug unod niini, lahi kaayo gikan sa mga probisyon sa ‘mga tratado’ sa Sidlakan ug sa mga artikulo sa ilang ‘mga kodigo’. Kini usa ka relihiyosong balaod. . . . Walay kodigo sa Sidlakan ang ikapanig-ingon sa Israelinhong balaod, nga nagpasidungog sa kinatibuk-an niini ngadto sa Diyos ingong tagmugna niini. Kon kini nasudlan, ug sagad magsagol sa kalagdaan sa pamatasan ug rituwal, kini tungod kay nagkobre kini sa bug-os nga natad sa balaang Pakigtugon, ug tungod kay kining maong Pakigtugon nagmando sa mga pakiglabot sa mga tawo sa usag usa ingon man sa ilang pagpakiglabot sa Diyos.” Dili katingad-ang si Moises nangutana: “Unsa ang nasod nga dako nga may matarong nga kalagdaan ug hudisyal nga mga hukom nga sama niining tanan nga kasugoan nga akong ginabutang sa atubangan ninyo niining adlawa?”—Deuteronomio 4:8.
Mga Maghuhukom sa Israel
13. Sa unsang mga bahin si Moises usa ka maayong panig-ingnan alang sa mga ansiano karong adlawa?
13 Tungod sa maong hataas hudisyal nga kahikayan, unsang matang sa tawo ang gikinahanglan aron mag-alagad nga maghuhukom? Mahitungod sa una mismong maghuhukom nga gitudlo sa Israel, ang Bibliya nagaingon: “Ang tawong si Moises mao ang labing maaghop sa tanang mga tawo sa ibabaw sa yuta.” (Numeros 12:3) Siya dili sobra ka masaligon sa kaugalingon. (Exodo 4:10) Bisan pag obligado sa paghukom sa katawhan, may panahon nga siya nahimong ilang manlalaban sa atubangan ni Jehova, nga nangaliyupo kaniya sa pagpasaylo kanila ug bisan nagtanyag sa pagsakripisyo sa iyang kaugalingon alang kanila. (Exodo 32:11, 30-32) Siya sa balaknon miingon: “Ang akong pulong magadaligdig sama sa yamog, ingon sa talisik ibabaw sa balili ug ingon sa alindahaw ibabaw sa talamnon.” (Deuteronomio 32:2) Siya, nga wala maghukom gayod sa katawhan pinaagi sa pagsandig sa iyang kaugalingong kaalam, mipahayag: “Kon adunay usa ka kaso nga motungha, kinahanglang kini modangat kanako ug ako magahukom sa taliwala sa usa ug usa, ug kinahanglang akong ipahibalo ang mga hukom sa matuod nga Diyos ug sa iyang mga kasugoan.” (Exodo 18:16) Sa diha nga magduhaduha, iyang dad-on kang Jehova ang maong butang. (Numeros 9:6-8; 15:32-36; 27:1-11) Si Moises usa ka maayong panig-ingnan alang sa mga ansiano nga karong adlawa ‘nagaatiman sa panon sa Diyos’ ug nagahimog hudisyal nga mga hukom. (Buhat 20:28) Hinaot ang ilang pakiglabot sa ilang mga igsoon mahisama usab sa “talisik sa ibabaw sa balili.”
14. Unsa ang espirituwal nga mga kuwalipikasyon sa mga tawong gitudlo ni Moises nga mga maghuhukom sa Israel?
14 Sa wala madugay si Moises dili na makaarang sa pagdala sa lulan sa paghusay sa mga kaso alang sa katawhan. (Exodo 18:13, 18) Gidawat niya ang sugyot sa iyang ugangang-lalaki nga mangayog hinabang. Sa makausa pa, unsang matanga sa mga lalaki ang napili? Atong mabasa: “‘Pagpili gikan sa tibuok nga katawhan ug mga tawo nga may katakos, nga mahadlokon sa Diyos, mga tawo nga kasaligan, nga nagadumot sa dili-matarong nga ganansiya.’ . . . Ug si Moises nagpili ug mga tawong may katakos gikan sa tibuok nga Israel ug gihatagan sila sa mga katungdanan ingon nga mga ulo sa ibabaw sa katawhan, ingon nga mga pangulo sa mga linibo, mga pangulo sa mga ginatos, mga pangulo sa mga tagkalim-an ug mga pangulo sa mga tinagpulo. Ug sila naghukom sa katawhan sa matag angay nga higayon. Ang lisod nga kaso ilang dad-on kang Moises, apan ang matag gamay nga kaso ilang pagahusayon mismo ingong mga maghuhukom.”—Exodo 18:21-26.
15. Unsa ang mga kuwalipikasyon niadtong nag-alagad nga mga maghuhukom sa Israel?
15 Makita nga ang edad dili mao ang bugtong sukdanan sa pagpilig mga tawo nga magaalagad nga mga maghuhukom. Si Moises miingon: “Pagkuha kamo ug manggialamon ug masinaboton ug may-kasinatian nga mga tawo gikan sa inyong mga tribo, aron igabutang ko sila ingong mga pangulo sa ibabaw ninyo.” (Deuteronomio 1:13) Si Moises sinati kaayo sa gipahayag sa batan-ong si Eliu daghang katuigan nga miagi: “Dili lamang kadtong daghan ug mga adlaw ang maalam, ni kadtong tigulang ang makasabot sa hustisya.” (Job 32:9) Sa pagkatinuod, kadtong gitudlo kinahanglang “may-kasinatian nga mga tawo.” Apan labaw sa tanan kinahanglan sila may-katakos, mahadlokon sa Diyos, kasaligan nga mga tawo, nga nagdumot sa dili-matarong nga ganansiya ug maalamon ug masinaboton. Busa, dayag nga ang “mga pangulo” ug “mga maghuhukom” nga gihisgotan sa Josue 23:2 ug 24:1 dili lahi sa “mga ansiano” nga gihisgotan sa mao mismong mga bersikulo apan gipili gikan sa ilang taliwala.—Tan-awa ang Insight on the Scriptures, Tomo 2, panid 549.
Pagpadapat sa Hustisya
16. Unsay atong pagamatikdan karong adlawa mahitungod sa mga instruksiyon nga gihatag ni Moises ngadto sa bag-ong natudlo nga mga maghuhukom?
16 Mahitungod sa mga instruksiyon nga gihatag ngadto sa maong tinudlo nga mga maghuhukom, si Moises miingon: “Ako nagsugo sa inyong mga maghuhukom niadtong panahona, nga nag-ingon, ‘Sa diha nga may paghusay taliwala sa inyong mga igsoon, maghukom kamo sa minatarong tali sa usa ka tawo ug sa iyang igsoon o sa iyang dumuloong. Dili kamo magmadapigon sa paghukom. Magpatalinghog kamo sa gamay sama sa dako. Dili kamo mahadlok tungod sa usa ka tawo, kay ang paghukom iya sa Diyos; ug ang kaso nga malisod kaninyo, inyong dad-on kanako [Moises], ug ako magpatalinghog niini.’”—Deuteronomio 1:16, 17.
17. Kinsa ang gitudlo nga mga maghuhukom, ug unsang pasidaan ang gihatag kanila ni Haring Josapat?
17 Hinuon, ang usa ka kaso madala lamang kang Moises sa panahon sa iyang pagkinabuhi. Busa gihimo ang dugang mga kahikayan alang sa lisod nga mga kaso nga dad-on ngadto sa mga saserdote, mga Levihanon, ug ilabina sa tinudlo nga mga maghuhukom. (Deuteronomio 17:8-12; 1 Cronicas 23:1-4; 2 Cronicas 19:5, 8) Sa mga maghuhukom nga iyang gitudlo diha sa mga siyudad sa Juda, si Haring Josapat miingon: “Tan-awa ang inyong ginabuhat, tungod kay dili alang sa tawo nga kamo magahukom kondili alang kang Jehova . . . Kini ang inyong pagabuhaton diha sa pagkahadlok kang Jehova uban ang pagkamatinumanon ug ang hingpit nga kasingkasing. Mahitungod sa matag legal nga kaso nga modangat kaninyo sa inyong mga igsoon nga nagapuyo diha sa ilang mga siyudad, . . . kamo magapasidaan kanila aron sila dili magpakasala kang Jehova ug ang kaligutgot dili modangat kaninyo ug sa inyong mga igsoon. Kini ang inyong pagabuhaton aron kamo dili mahimong sad-an.”—2 Cronicas 19:6-10.
18. (a) Unsa ang pipila sa mga prinsipyo nga kinahanglang ipadapat sa mga maghuhukom sa Israel? (b) Unsay kinahanglang hinumdoman sa mga maghuhukom, ug unsang mga kasulatan nagpakita sa sangpotanan sa pagkalimot nila niini?
18 Apil sa mga prinsipyo nga kinahanglang ipadapat sa mga maghuhukom sa Israel mao ang mosunod: angay-angay nga hustisya alang sa dato ug pobre (Exodo 23:3, 6; Levitico 19:15); estriktong pagkawalay-pinalabi (Deuteronomio 1:17); walay pagdawat ug mga hiphip. (Deuteronomio 16:18-20) Ang mga maghuhukom kinahanglang kanunay mahinumdom nga kadtong ilang gihukman maoy mga karnero ni Jehova. (Salmo 100:3) Sa pagkamatuod, usa sa mga hinungdan nga gisalikway ni Jehova ang unodnong Israel mao nga napakyas ang ilang mga saserdote ug mga magbalantay sa paghukom uban sa pagkamatarong ug nagmapintason sa katawhan.—Jeremias 22:3, 5, 25; 23:1, 2; Ezekiel 34:1-4; Malakias 2:8, 9.
19. Unsay bili alang kanato kining pagsusi sa mga sukdanan sa hustisya ni Jehova sa wala pa ang Komung Panahon, ug unsay pagahisgotan sa sunod nga artikulo?
19 Si Jehova dili mabalhin. (Malakias 3:6) Kining mubo nga pagsubli sa kon unsaon pagpadapat ang paghukom sa Israel ug kon giunsa pag-isip ni Jehova ang paghikaw sa hustisya angay magpahunong ug magpahunahuna sa mga ansiano nga karong adlawa maoy responsable sa paghimog hudisyal nga mga hukom. Ang panig-ingnan ni Jehova ingong Maghuhukom, ug ang hudisyal nga kahikayan nga iyang gitukod sa Israel, nagpahiluna sa mga prinsipyo nga maoy sumbanan sa pagpadapat sa hustisya sulod sa Kristohanong kongregasyon. Kini atong makita sa sunod nga artikulo.
Mga Pangutana sa Pagsubli
◻ Sa unsang paagi masumada ang paagi sa paghukom ni Jehova?
◻ Sa unsang paagi ang paagi ni Jehova gihatagag panig-ingnan sa iyang pagpakiglabot kang Cain ug sa una-Lunop nga kaliwatan?
◻ Kinsay nag-alagad nga mga maghuhukom sa mga panahon sa patriarka, ug sa unsang paagi?
◻ Unsay nagpalahi sa hudisyal nga kahikayan ni Jehova sa iya sa ubang mga nasod?
◻ Unsang matang sa mga tawo ang gitudlo nga mga maghuhukom sa Israel, ug unsang mga prinsipyoha ang angay nilang sundon?
[Hulagway sa panid 10]
Sa mga panahon sa patriarka ug sa Israel, ang tinudlong mga ansiano nagpadapat sa hustisya sa ganghaan sa siyudad