“Ayaw pag-ibutang ang inyong pagsalig sa mga prinsipe, ni sa anak sa tawo, nga kaniya walay kaluwasan.”—SALMO 146:3.

Nagakawalang Pagsalig

3. Unsay ebidensiya nga ang pagsalig maoy kapildihan sa atong katuigan?

³ Niining makahahadlok nga panahon, gikinahanglan gayod nato ang tawo nga atong kasaligan, mga tawo nga maunongon, usa ka tabang sa panahon sa panginahanglan. Apan gibati sa kadaghanan nga gipakyas sila sa mga tawo nga ilang gisaligan. Usa ka mantalaan sa usa ka nasod miingon: “Wala nay Pagsalig ang mga Tawo sa Kadaghanang mga Institusyong Publiko.” Ang labi gayod nga wala saligi mao ang mga politiko ug lider sa negosyo. Ang pagkawalay pagsalig mikaylap usab diha sa pamilya, ug kana makita sa pagdaghan sa mga diborsiyo. Diha sa pipila ka nasod, dunay usa ka diborsiyo sa matag tulo ka kaminyoon o bisan usa sa matag duha. Diha sa usa ka nasod, 70 porsiento sa tanang bag-ong mga kaminyoon natapos sa diborsiyo sulod sa napulo ka tuig! Busa ang pagsalig maoy nagatubong kapildihan. Ang pagsalig maoy mipuli sa dapit niini. Dili na tagsaon ang komento sa usa ka tawo kinsa miingon: “Wala na akoy pagsalig ni bisan kinsa.”

4. Sa unsang paagi naapektohan ang daghang mga batan-on sa kahadlok?

⁴ Daghan kaayo ang pagkawalay pagsalig tungod kay mao kini ang labing makahahadlok nga panahon sa tibuok kasaysayan sa tawo. Kining sigloha nakakita ug duha ka gubat sa kalibotan ug daghan pang ubang mga gubat nga nakapatay ug kapin sa usa ka gatos ka milyong mga kinabuhi. Karong adlawa, ang nukleyar nga mga hinagiban nagahulga sa paglaglag sa tanang kinabuhi sa yuta. Ug kini nakaapekto sa pagsalig bisan sa mga bata pa kaayo. Ang usa ka basahon sa medisina mitaho: “Dugang ug dugang kabataan, bisan ang mga gagmay pa, nahadlok sa nukleyar nga gubat.” Usa ka mantalaan sa Canada miingon nga “ang pagkamaduhaduhaon, pagkamasub-anon, kapait ug pagkawalay paglaom” ang gibati sa daghang mga batan-on karon. Ang usa ka batan-on miingon: “Among gibati nga kami wala nay panalipod gikan sa hamtong nga populasyon. Hayan kami ang kaliwatan nga nanagko nga labing matahapon.”

5. Kon makasulti pa unta sila, unsa kahay bation sa labing inosente ug walay mahimong grupo sa mga bata-on?

⁵ Ug, unsa kahay isulti sa laing grupo sa mga batan-on—kon makasulti pa unta sila—bahin sa ilang gibating pagkawalay panalipod gikan sa mga hamtong? Ang among gipasabot mao kadtong gipamatay pinaagi sa mga aborsiyon sila gisabak pa. Gibanabana kini nga ang mga aborsiyon sa tibuok-kalibotan moabot ug duolan sa 55 ka milyon sa usa ka tuig. Pagkadako nga pagluib kini diha sa labing inosente ug walay-mahimo nga bahin sa katawhan!

6. Sa unsang paagi ang krimen nakadugang sa pagkawalay pagsalig sa atong panahon?

⁶ Milambo usab ang pagkawalay pagsalig tungod sa laing nagatubong kahadlok sa atong adlaw: ang kahadlok nga mahimong biktima sa krimen. Daghan karon ang sama niining babaye nga nag-ingon nga siya matulog sa gabii nga dunay rebolber ilalom sa iyang unlan. Laing nahadlok nga babaye miingon: “Napikal na ako kaayo . . . Dili gayod manrangka ang akong apohan sa iyang mga pultahan.” Busa, ang editoryal sa mantalaan sa Puerto Rico mipahayag: “Kita mao ang nangabilanggo,” oo, sa atong inalihan ug kinandadohang mga balay. May katarongan kini nga kahadlok. Sa Tinipong Bansa, pananglitan, usa ka babaye gikan sa matag tulo malagmit atakehon sa panahon sa iyang kinabuhi. Ang siruhano didto miingon nga “duolan sa upat ka milyong mga Amerikano nangahimong biktima sa seryosong kabangisan kada tuig—pagbuno, panglugos, pagdagmal sa asawa, pag-abuso sa anak, pagpamugbog.” Ug ang maong mga krimen komun sa daghang nasod, nga dugang nagadaot sa pagsalig sa mga tawo sa iyang isigkatawo.

7. Nganong ang dili maayong mga kahimtang sa ekonomiya nakadugang sa pagkawalay pagsalig?

⁷ Diha sa pobre nga nasod, ang kadaghanang mga tawo nabuhi sa hilabihang kakabos. Halos wala silay pagsalig kang bisan kinsa nga makapabangon kanila gikan sa kalisod. Ang presidente sa usa ning maong nasod miingon nga sa usa ka probinsiya, gikan sa matag 1,000 mga bata nga matawo, 270 ang mamatay sa dili pa sila mag-edad ug usa ka tuig. Usa lamang gikan sa matag 100 ka balay ang may tubig. Ang kagamhanan sa lain pang nasod nag-ingon nga 60 porsiento sa mga bata niini nagkinahanglag hinabang, ug pito ka milyong abandonadong mga bata “nanagko nga dili makabasa ug makasulat, nahilain ug dili makapangempliyong mga sinalikway.” Sa Tinipong Bansa, gibanabana nga may 500,000 ka batan-ong walay mga puy-anan, apan ang uban miingon nga ang matuod gayod nga gidaghanon mas taas pa. Unsa ba ka dako ang pagsalig niining mga batan-ona sa ilang mga ginikanan, sa katilingban, sa balaod ug kahusay, o sa mga saad sa mga lider?

8. (a) Sa unsang paagi ang kalig-on sa adunahang mga nasod ug ang ekonomiya sa tibuok-kalibotang nameligro? (b) Asa kutob nga masaligan ang mga eksperto sa pagsulbad sa mga problema sa ekonomiya?

⁸ Ang mga problema sa ekonomiya nagahampak bisan sa adunahang mga nasod. Dili pa dugay, ang Tinipong Bansa, ang may labing daghang mga bangko nga nahapay kay sa miaging panahon sa Dakong Depresyon sa katuigang 1930. Ang usa ka ekonomista misulat: “Ang bug-os nga resulta mao nga ang sistema sa bangko karon sama kahuyang sa kahimtang niini niadtong katuigang 1920,” sa wala pa kini mahugno. Ang usa ka tigpaniid mihisgot ug “taliabot nga malaglagong bagyo” diha sa ekonomiya sa kalibotan. Lain pa miingon: “Gibati ang dinaliang paglihok tungod kay kining mga timailhan sa internasyonal nga sistema dili lang kay taliabot pa; kondili kini miabot na gayod.” Kasaligan ba ang mga ekonomista sa paggiya sa mga nasod paggawas ning maong suliran? Ang usa sa ilang membro miingon nga ang ilang rekord sa panagna “makuyaw kaayo nga sa walay duhaduha nagapakaylap lamang hinoon sila ug kalibog.”

Sayop nga Pagkamalaomon

9. (a) Unsay nahitabo sa pagkamalaomon nga naglungtad sa pagkatapos sa usa ka siglo? (b) Nganong ang mga Saksi ni Jehova walay tinguha sa pagpirma sa dokumento sa Hiniusang Kanasoran niadtong 1945?

⁹ Pagkalahi niini gikan sa paglaom nga milungtad sa pagsulod sa kalibotan sa ika-20ng siglo. Dihay dekada sa igong kalinaw, ug gibati niadto nga maabot ang bag-ong paglambo sa kalinaw ug kauswagan. Apan sa 1914 ang Gubat sa Kalibotan I mipusgay nianang panglantawa. Niadtong 1945, human sa labi pang mapintas nga ikaduhang gubat sa kalibotan, ang Karta sa Hiniusang Kanasoran gipirmahan. Gisulat sa mga nasod ang ilang panan-awon sa usa ka kalibotan human sa gubat nga dunay kalinaw, kauswagan, ug hustisya. Ang dili pa dugayng taho miingon: “Ang maong natapos nga dokumento gipirmahan sa 51 ka nasod, nga gihawasan sa tanang kontinente, rasa ug relihiyon.” Apan dihay usa ka relihiyon nga walay hawas, ni may tinguha kining moapil, ang mga Saksi ni Jehova. Sila nahibalo nga kadtong maong mga saad sa kalinaw, kauswagan, ug hustisya dili molampos pinaagi sa bisan unsang nasod niining kalibotana ni sa bisan haing asosasyon nila, sama sa Hiniusang Kanasoran.

10. Unsa ang kamatuoran karong adlawa kon itandi sa ginalaoman sa Hiniusang Kanasoran balik pa sa 1945?

¹⁰ Ang maong report nag-ingon: ‘Sa paglabay sa kap-atan ka tuig maayong soblion ang aktuwal nga nahitabo kon itandi sa gilaoman niini. Makapasubo ang ebidensiya. Ang dili kaayo timbang, walay kasegurohang yuta, ug ang nagatubong kapintasan, maoy nahiagoman. Nagadugang ang kakulang sa katawhan ug pagkaon, tubig, puloy-anan, pag-atiman sa panglawas, ug edukasyon. Dili kini mao ang gihanduraw niadtong 1945.’ Kini midugang: ‘Kap-atan ka tuig human nagkahiusa ang kanasoran sa pagseguro nga ang tanang katawhan magpuyo nga luwas sa kahadlok ug kawalad-on, ang tinuod nga kahimtang sa kalibotan ning katuigang 1980 mao ang usa sa hingaping kalisod alang sa ikaupat ka bahin sa katawhan. Ang nangamatay tungod sa kagutom mikabat sa mga 50,000 kada adlaw.’ Bisan pa, ang mga nasod nagagasto ug kapin sa usa ka gatos ka milyong dolyares natag oras alang sa gubat!

11. Unsa ka kasaligan ang mga saad sa mga tawo sa usa ka mas maayong kalibotan?

¹¹ Pinasukad niining makapasubong rekord human sa gastosan ka mga katuigang paningkamot, makasalig ba kita sa mga saad sa tawo sa pagsulbad ning maong mga suliran? Kining mga saara sama ra ka dili kasaligan sa mga pulong sa kapitan sa usa ka dakong barko kinsa miingon: “Ako walay nakitang hinungdan nga makapalunod ning [dakong] barko. . . . Nakab-ot na kana sa modernong paggamag barko.” Usa ka tripulante niana nga barko miingon sa usa ka pasahero: “Bisan ang Diyos dili makapalunod ning maong barko.” Apan, kadtong barkoha, ang Titanic, nalunod niadtong 1912 nga nakapatay ug 1,500 ka kinabuhi. Niadtong 1931 ang National Education Association sa Tinipong Bansa miingon nga pinaagi sa edukasyon ang “krimen sa ulahi mawala sa dili pa matapos ang 1950.” Niadtong 1936 ang magsusulat nga taga Britanya miingon nga ang “pagkaon, sapot ug puy-anan sama na unya ka barato sa hangin” sa mga 1960. Dili ka ba mouyon nga ang mga kamatuoran karong mga adlawa nagapanghimakak niadtong mga saara?