RAYNA

Sa modernong diwa, ang titulo gihatag ngadto sa usa ka asawa sa hari o kaha sa usa ka babayeng monarko. Sa Bibliya kini nga titulo sagad kaayong nagtumong sa mga babaye sa ubang gingharian, dili sa mga gingharian sa Israel ug Juda. Ang Hebreohanong pulong nga susama kaayog ideya sa pulong nga rayna ingon sa paggamit karong adlawa mao ang mal·kahʹ. Apan talagsa ra nga ang usa ka babaye sa Sidlakan makabaton ug awtoridad sa pagmando. Ang rayna sa Sheba lagmit maoy usa nga nakabaton niana nga gahom. (1Ha 10:1; Mat 12:42) Diha sa Kristohanon Gregong Kasulatan, ang “rayna” gihubad gikan sa pulong nga ba·siʹlis·sa, ang pangbabaye nga Gregong termino alang sa pulong nga “hari.” Ang titulo gipadapat ngadto kang Rayna Candace sa Etiopia.​—Buh 8:27.

Diha sa Hebreohanong Kasulatan ang mal·kahʹ mas sagad nga gigamit sa pagtumong sa rayna, o ang pangunang asawa sa hari sa langyawng gahom. Si Vasti, ingong pangunang asawa ni Haring Ahasuero sa Persia, maoy usa ka rayna inay nga magmamando. Gipulihan siya sa babayeng Hudiyo nga si Ester, nga naghimo kang Ester nga usa ka rayna, ug bisan tuod si Ester may harianong dignidad, dili siya kauban nga magmamando (Est 1:​9, 12, 19; 2:​17, 22; 4:11); ang bisan unsang awtoridad nga lagmit iyang nabatonan maoy hinatag sa hari.​—Itandi ang Est 8:1-8, 10; 9:29-32.

Israel. Ang Hebreohanong pulong nga gevi·rahʹ, nga gihubad nga “rayna” diha sa pipila ka bersiyon, mas tukmang nagkahulogan ingong “mahal nga ginang” o “agalong babaye.” Sa mga teksto diin kini nga titulo gigamit, mopatim-awng kini pangunang mapadapat ngadto sa inahan o sa apohan nga babaye sa hari, nga ang maong mga babaye gihatagan ug harianong pagtahod, sama pananglitan kang Jezebel nga inahan ni Haring Jehoram sa Israel. (2Ha 10:13) Sa dihang ang inahan ni Solomon miduol kaniya nga may hangyo, ang hari miyukbo kaniya ug may usa ka trono nga gipahimutang alang kaniya dapit sa iyang tuo. (1Ha 2:19) Ang “mahal nga ginang” mahimong tangtangon sa hari, sama sa gibuhat ngadto kang Maaca nga apohang babaye ni Haring Asa sa Juda, kinsa iyang gitangtang ingong “mahal nga ginang” tungod kay siya naghimo ug usa ka makalilisang nga idolo alang sa sagradong poste.​—1Ha 15:13.

Walay babaye nga sa legal nga paagi mahimong pangulo sa estado sa mga gingharian sa Israel ug Juda. (Deu 17:​14, 15) Apan, human sa kamatayon sa iyang anak nga si Ahazias nga hari sa Juda, si Atalia, nga anak nga babaye sa daotan nga si Haring Ahab sa Israel ug sa iyang asawang si Jezebel, nagpatay sa tanang manununod sa gingharian gawas sa anak nga lalaki ni Ahazias nga si Jehoas, kinsa gitagoan sa igsoong babaye ni Ahazias nga si Jehoseba. Dayon si Atalia nagmando sa ilegal nga paagi sulod sa unom ka tuig, hangtod nga gipapatay siya ubos sa mando sa Hataas nga Saserdoteng si Jehoiada.​—2Ha 11:1-3, 13-16.

Babilonya. Sa Babilonya ang trono iya lamang sa mga hari. Sa Daniel 5:​10, ang “rayna” (Aramaiko, mal·kahʹ) lagmit dili mao ang asawa, kondili ang inahan ni Belsazar, ingon sa gipaila sa iyang pagkasinati sa mga panghitabo labot kang Nabucodonosor, ang apohang lalaki ni Belsazar. Ingong rayna nga inahan, siya nakahupot ug igong harianong dignidad ug gitahod pag-ayo sa tanan, lakip ni Belsazar.

Ehipto. Ang unang mga pangulo sa estado sa Ehipto maoy mga lalaki. Ang “mga rayna” sa pagkatinuod maoy mga asawa sa hari. Si Tapenes nga asawa ni Paraon gitawag nga “mahal nga ginang” sa 1 Hari 11:19. Si Hatshepsut nagmando lamang ingong rayna tungod kay siya midumili sa pagtugyan sa iyang pagmando sa dihang ang manununod nga si Thutmose III eksakto na sa pangedaron. Human sa kamatayon ni Hatshepsut, si Thutmose III naggun-ob o nagbungkag sa tanan niyang mga monyumento. Hinuon, sa ulahi, sa panahon sa Ptolemaiko (Macedonianhon) nga paghari sa Ehipto, dihay nagmando nga mga rayna.

Sa Bakak nga Pagsimba. Ang apostatang mga Israelinhon sa adlaw ni Jeremias mitalikod kang Jehova, ang ilang tinuod nga Hari, ug sa idolatrosong paagi naghimog mga halad nga tinapay, mga ilimnon, ug gipaaso nga halad ngadto sa “rayna [Heb., meleʹkheth] sa kalangitan.”​—Jer 7:18; 44:​17, 18; tan-awa ang RAYNA SA KALANGITAN.

Ang Dakong Babilonya gipakita, diha sa Pinadayag 18:​7, nga nanghambog nga nag-ingon, “Naglingkod ako nga rayna [Gr., ba·siʹlis·sa],” nga naglingkod sa “mga katawhan ug mga panon sa katawhan ug kanasoran ug mga pinulongan.” (Pin 17:15) Siya nagpadayon sa pagkontrolar pinaagi sa iyang imoral nga pakigrelasyon sa yutan-ong mga magmamando, ingon sa gibuhat sa daghang rayna sa nangagi.​—Pin 17:1-5; 18:​3, 9; tan-awa ang DAKONG BABILONYA.

Ang “Rayna” sa Langit. Sanglit ang Hebreohanon 1:​8, 9 nagpadapat sa Salmo 45:​6, 7 ngadto kang Kristo Jesus, lagmit gayod nga ang “anak nga babaye sa hari” sa Salmo 45:13 sa matagnaong paagi nagtumong sa iyang pangasaw-onon nga matang. Kini naghimo sa “rayna” (Heb., she·ghalʹ) nga gihisgotan diha sa Salmo 45:9 nga mao ang asawa sa Dakong Hari, si Jehova. Dili diha niini nga “rayna” kondili diha kang Jesu-Kristo ug sa iyang 144,000 nga mga kauban nga gilukat gikan sa yuta nga si Jehova nagtugyan sa awtoridad sa pagmando ingong mga hari.​—Pin 20:​4, 6; Dan 7:​13, 14, 27.