Mga Batan-on Nangutana . . .

Nganong Lisod Kaayong Magkasinabtanay Ako ug ang Akong Igsoong mga Lalaki ug Babaye?

PAG-AWAYAY sa mga magsoon—sama kini ka karaan kang Cain ug Abel ug komun diha sa mga batan-on sama sa sip-on. Dili buot ingnon nga imo gayod nga gidumtan ang imong igsoong lalaki ug babaye. Gani, tingali moadmiter ka nga gimahal mo ang imong igsoon, sama sa mosunod nga mga batan-on:

“Usahay mag-away ang akong mga igsoong babaye ug lalaki ug nakaingon ko nga naglagot ako sa ilang kaisog, apan dili kana ang gipasabot ko. Sa tinuod naghigugmaay kami sa usag usa.”

“Tingali gimahal ko ang akong igsoon apan wala nako kana ipakita.”

“Sulod sa akong kasingkasing, nga sa karon wala nako kana batia, tingali gihigugma ko ang akong igsoong lalaki. Maingon-ingon aron, gimahal ko siya.”

Bisan pa, ang pagdumot nagapanghipi sa likod niining mga relasyon sa magsoon. Unsay moresulta? Ang 15-anyos nga dalagitang babaye miingon: “Ang akong igsoong babaye ug lalaki ug ako; nag-away sa makadaghan na—nga walay hinungdan! Kadtong mga awaya nakahasol sa tanan sa pamilya, ug nakahatag kadto kanamo ug kasub-anan.” Ang ubang mga igsoong lalaki ug babaye klaro kaayo nga nagdumtanay. (Usa ka tin-edyer nga babaye nagdrowing ug hulagway sa iyang mga igsoong lalaki ug babaye nga gitunton sa kawa sa mainit nga alkitran.)

Nganong adunay panag-away sa mga igsoon?

Diha sa usa ka artikulo sa magasing Seventeen, ang therepist si Claudia Schweitzer mihatag sa pangunang rason kon nganong ang mga igsoong lalaki ug babaye kanunayng mag-away: “Ang kada pamilya adunay igong kahinguhaan, ang uban sa emosyon ug ang uban sa materyal.” Ang artikulo mipadayon: “Kon mag-away ang mga magsoon, sagad nagkompetensiyahay sila niining maong mga kahinguhaan, nga naglakip sa tanan gikan sa pagmahal sa mga ginikanan ngadto sa kuwarta ug sa mga senina.”

Oo, ang pagkaadunay igsoong lalaki ug babaye nagkahulogang pakig-ambitay. Pananglitan, ang disiotso anyos nga si Camille ug ang iyang lima ka igsoong babaye ug lalaki, nag-ambitay sa tulo ka kuwarto. “Gusto kong mag-inusara usahay,” miingon si Camille, “ug gusto nakong dili sila pasudlon, apan anaa sila kanunay didto.” Siyempre, bisan si Jesu-Kristo may panagsang panginahanglan sa pag-inusara. (Marcos 6:31) Busa maglagot ka kon mosulod lang dayon ang igsoong lalaki o babaye sa kuwarto nga dili manuktok, o kon wala kay kaugalingong kuwarto.

Ilabinang malisod kining problemaha diha sa may ikaduhang mga pamilya dihang ang mga batan-on kinahanglang mag-ambitay uban sa mga dili-kaila. “Walay nangutana sa akong igsoong lalaki ug ako kon gusto ba kaming makabaton ug duha ka igsoong babaye ug lalaki sa ikaduhang pamilya nga mobalhin sa among balay,” masuk-anong miingon ang usa ka dalagita. “Misulod lang sila usa ka adlaw niana ug milihok nga daw nakapanag-iya sa tanang butang. . . . Nangandoy ako nga mobalik na unta sila sa ilang gigikanan.”

Dayon anaa kanang pag-ambitay sa mga pribilehiyo ug sa mga responsabilidad sa panimalay. Ang mga magulang nga igsoon hayan masuko nga gisaligan sa dakong bahin sa mga buluhaton sa balay. Ang mga manghod hayan masuko nga sikasikaan sa mga magulang nga igsoon o masina kon ang magulang nga mga igsoon makadawat ug maanindot mga pribilehiyo. ‘Nagtuon ang akong igsoong babaye sa pagmaneho ug ako wala,’ mahay pa sa usa ka tin-edyer sa Inglaterra. ‘Naglagot ako nga tungod niana gilisodlisod ko siya.’

Sa unsang paagi maputol kining siklo sa pagkasuko? Pagsugod pinaagi sa pagbuntog sa bisan unsang mga kiling sa pagkahakog. Nagkahulogan kana sa ‘pagpangita dili sa imong kaugalingong kaayohan, kondili nianang sa laing tawo.’ (1 Corinto 10:24) Inay mag-awayay sa personal nga “mga katungod,” “magmapaambiton.” (1 Timoteo 6:18) Tingali malisod kaayo kini. Apan ang usa ka tigdukiduki nagpahinumdom kanato: “Ang mga bentaha sa pagbaton ug mga igsoon [lakip sa mga igsoong lalaki ug babaye sa ikaduhang pamilya!] mas daghan kay sa mga disbentaha. Ang pagkaadunay mga igsoon mohatag ug situwasyon nga niini ang bata makakat-on sa pagsabot sa ubang mga bata. Makakat-on siya sa mga pagtulon-an sa paghatag ug sa pagdawat, sa pagpaambit sa iyang mga butang.”

Huot ra Kaayo Aron Makabaton ug Kaharuhay

Ang disisiyete anyos nga si Diane nagdako nga may upat ka igsoong lalaki ug tulo ka igsoong babaye. Siya miingon: “Kon magkita kamo sa usag usa kada adlaw, sa buntag ug sa gabii . . . Ug kon mao ra gihapong mga tawhana ang imong makita sa tibuok adlaw nga mobuhat ug mao gihapong butang nga makalagot kanimo—mapikal ka gayod.” Apan, may mga panahon, nga makapasamot sa situwasyon ang atong kaugalingong mga kahuyangon. Ang batan-ong Andre miingon mahitungod sa iyang kaugalingon: “Ang imong paglihok sa balay mao gayod kana ikaw. Iniggawas nimo ug makig-uban sa ubang mga tawo, usahay mopakita kag lahi nga tinamdan. Apan kon anaa ka sa balay diha sa usa ka palibot nga imong naandan, molihok ka sumala sa imong pagkaikaw.” Sa pagkalaut, ‘ang paglihok kon unsa gayod ikaw’ sagad nagkahulogan sa pagkawala sa pagtahod, kalulot, ug taktika.

Ang librong The Private Life of the American Teenager dugang miingon: “Mas malisod ang pakig-uban sa mga tawong may sama kanatog kinaiya ug nasayod sa tanan natong mga kahuyangon ug sa butang nga makapasuko kanato.” Tinuod, kon ipaambit mo ang maayong hiyas uban sa usa ka igsoong lalaki ug babaye, masuod ka kaniya. Apan komusta kon managsama ang inyong negatibong mga hiyas? Ang Proverbio 27:19 nag-ingon: “Ingon nga ang tubig mopaaninag sa nawong ug nawong, busa ang kasingkasing sa tawo ngadto sa tawo.” Kon atong makita ang atong daotang mga hiyas diha sa igsoon, maglagot kita sa pahinumdom ug mahimong madumtanon.

Sa unsang paagi mapatunhay mo ang kalinaw? Pinaagi sa pagsunod sa tambag sa Bibliya nga ‘mag-inantusay ang usa sa usa diha sa gugma.’ (Efeso 4:2) Inay padakoon ang mga kasaypanan ug kahuyangon sa igsoon, ipadapat ang Kristohanong gugma, nga “nagatabon sa kapid-an ka mga sala.” (1 Pedro 4:8) Inay ibale-wala ang mga sakop sa pamilya ug dili magmaluluton, isalikway ang “kasuko, kapungot, pagkadaotan, pagpasipala,” ug “himoa nga sa kanunay magamadanihon ang inyong sinultihan.”—Colosas 3:8; 4:6.

‘Mas Paborito Ka ni Mama!

Apan, tingali ang dakong tigihay sa mga igsoon, mao ang pagmahal sa ilang mga ginikanan. Miadmiter ang propesor sa sikolohiya si Lee Salk: “Ang mga ginikanan dili gayod makahigugma sa tanan nilang mga anak nga managsama sa tanan tungod kay lahi sila nga mga tawo ug dili-malikayang makadanig lahi nga mga reaksiyon kanatong [mga ginikanan].”

Tinuod kini diha sa panahon sa Bibliya. Ang patriarkang Jacob (Israel) “nagmahal kang Jose nga labaw sa tanan niya nga mga anak.” Nasuko ang iyang mga igsoon niining kamatuorana dihang si Jacob “nagpahimo ug taas, samag-kamesitang senina alang kang” Jose, tingali ang matang sa senina nga ginasul-ob sa tawo nga may ranggo! (Genesis 37:3) Sa ulahi nahimo ang ilang kasina nga malaglagong pagdumot. Masakit usab kon palabihon sa imong mga ginikanan ang usa sa imong igsoong lalaki ug babaye. Apan ipadapat sa uban ang ilang nasakit nga mga pagbati diha sa ilang mga igsoon!

Pagbuntog sa Kasina

Ang kasina sa igsoon sa kasagaran maoy bunga sa kamatuoran nga “ang tuyo sa kasingkasing sa tawo daotan sukad sa iyang pagkabata.” (Genesis 8:21) Ug “gikan sa kasingkasing nagagula ang mga daotang hunahuna.” (Mateo 15:19) Ang usa ka batan-ong ginganlag Lynn nakahinumdom sa iyang kasina sa manghod nga babaye sa dihang napiang ang kamot sa iyang manghod, giakusar siya ni Lynn nga gituyo kini niya! Ang katarongan? Aron makalingkawas siya sa pagtabang kang Lynn sa pagpilo sa mga habol. Sa dayag, ang masuk-anong mga pagbati ni Lynn maoy bunga sa malimbongong mga pangatarongan sa iyang kasingkasing kay sa aktuwal nga mga kahimtang.

Tinuod usab kini sa dihang masina ang usa tungod kay gipaboran sa ginikanan ang igsoon. “Ang kasina mao ang pakadunot sa kabukogan.” (Proverbio 14:30) Ug kasagarang walay tinuod nga hinungdan sa pagkasuko. Sa kaso ni Jacob, hinumdomi nga si Jose mao ang anak sa iyang pinalanggang patayng asawa nga si Raquel. Siyempre gibati niyang mas suod kining anaka! Apan ang gugma ni Jacob kang Jose sa dayag naglakip sa uban niyang mga anak, tungod kay nabalaka kaayo siya sa ilang kaayohan. (Genesis 37:13, 14) Tingali suod ang imong mga ginikanan sa usa sa imong mga igsoon, tingali tungod kay managsama ang ilang mga interes. Apan, wala kini magkahulogan, nga wala sila mahigugma kanimo. Busa kon mobati kag kasuko o kasina, sayri nga nangibabaw kanimo ang imong dili-hingpit nga kasingkasing. Paningkamoting mabuntog ang maong mga pagbati.

Ang pagkaadunay mga igsoon wala magkahulogang pag-awayay sa mga igsoon—ilabina kon maningkamot ka gayod sa pagpadapat sa mga prinsipyo sa Bibliya.a Tinuod, ang pagkaadunay mga igsoon may mga problema. Apan ‘ang mga bentaha mas daghan kay sa mga disbentaha.’

[Mga footnote]

[Letrato sa panid 16]

Ang pag-ambitay ug kuwarto uban sa igsoong lalaki o babaye mohatag tinuod nga mga away