SUMBONG
Usa ka akusasyon nga ang usa nagbuhat ug daotan. Ang usa nga gisumbong papanubagon.
Ang usa ka Hebreohanong pulong nga gihubad nga “sumbong” (sit·nahʹ) naggikan sa lintunganayng berbo nga sa·tanʹ, nga nagkahulogang “pagpakigbatok o pagsukol.” (Esd 4:6; itandi ang Zac 3:1.) Ang labing komon nga Gregong pulong alang sa “sumbong” maoy ka·te·go·reʹo, nga nagkahulogang ‘pagsulti batok’ sa usa ka tawo, sagad sa hudisyal o sa legal nga diwa. (Mar 3:2; Luc 6:7) Sa Lucas 16:1 ang Gregong pulong nga di·a·balʹlo, nga gihubad nga ‘sumbong,’ mahimong hubaron usab nga ‘pagbutangbutang.’ (Int) Kini kaamgid sa di·aʹbo·los (tigbutangbutang), nga mao ang lintunganayng pulong sa “Yawa.”
Ang Gregong termino nga gihubad nga “isumbong sa binakak” diha sa Lucas 3:14 (sy·ko·phan·teʹo) gihubad nga ‘nangilkil pinaagig bakak nga sumbong’ diha sa Lucas 19:8. Kini sa literal nagkahulogang “pagkuha pinaagig pagpakita-sa-igos.” Ang usa sa lainlaing mga pagpatin-aw sa sinugdanan niini nga pulong mao nga sa karaang Atenas gidili ang pag-eksportar ug mga igos gikan sa lalawigan. Ang usa ka tawo nga nagsumbong sa uban, nga nag-akusar kanila sa pag-eksportar ug mga igos, gitawag nga “tigpakita-sa-igos.” Ang termino sa ulahi nagtumong sa usa ka tigpangdaot ug dungog, sa usa ka tawo nga nag-akusar sa uban tungod sa iyang pagkamatinguhaon nga makakuha ug kaayohan, sa usa ka bakak nga magsusumbong, sa usa nga nanghulga aron makapangilkil.
Ang usa ka tawo tingali papanubagon ug akusahan ug daotan, apan bug-os nga inosente, walay-ikasaway, biktima sa usa ka bakak nga magsusumbong. Busa, ang Hebreohanong balaod naglatid sa responsibilidad sa matag usa sa nasod nga papanubagon ang mga mamumuhat ug daotan, ug sa samang higayon kini nagtaganag igong proteksiyon sa mga sinumbong. Ang pipila ka pananglitan gikan sa Moisesnong Balaod magpakita niini nga mga prinsipyo. Kon ang usa ka tawo may nahibaloan labot sa usa ka krimen, kinahanglang magsang-at siyag sumbong ngadto sa nahiangayng mga awtoridad. (Lev 5:1; 24:11-14) Unya, ang mga awtoridad “magsusi ug magtino ug magpakisayod sa bug-os” sa mga sumbong aron matino ang pagkatinuod niini una pa ipahamtang ang silot. (Deu 13:12-14) Ang usa nga nakakita kinahanglang dili magtabon sa daotang buhat o dili kay pasagdan lang nga dili kasang-atan ug sumbong ang usa nga sad-an, bisan pag kini nga tawo maoy usa ka suod nga paryente sama sa igsoong lalaki, anak nga lalaki, anak nga babaye, o kapikas sa kaminyoon. (Deu 13:6-8; 21:18-20; Zac 13:3) Gikinahanglan ang testimonya sa duha o tulo ka saksi, ug dili lamang ang pulong sa usa ra ka magsusumbong.—Num 35:30; Deu 17:6; 19:15; Ju 8:17; Heb 10:28.
Ang Balaod ni Moises naghatag usab sa sinumbong ug katungod sa pag-atubang sa nagsumbong kaniya atubangan sa korte aron bug-os nga matino kon tinuod ba ang mga sumbong. (Deu 19:16-19; 25:1) Ang usa ka maayong pananglitan niini mao ang kaso sa duha ka pampam nga, uban sa usa ka bata, miatubang sa maalamon nga si Haring Solomon aron iyang hukman kon kinsa kanilang duha ang inahan niini.—1Ha 3:16-27.
Ang Romanhong balaod naglatid usab nga ang mga magsusumbong moatubang sa korte. Busa, sa dihang ang Romanong lungsoranon nga si Pablo gihusay atubangan sa mga gobernador nga si Felix ug Festo, ang iyang mga magsusumbong gimandoan nga moatubang usab. (Buh 22:30; 23:30, 35; 24:2, 8, 13, 19; 25:5, 11, 16, 18) Apan, ang pag-atubang ni Pablo kang Cesar sa Roma maoy tungod sa iyang pag-apelar nga siya maabsuwelto, ug dili aron isumbong ang iyang kaugalingong nasod. (Buh 28:19) Dili si Pablo, ni si Jesus, kondili si Moises, pinaagi sa iyang panggawi ug pinaagi sa iyang gisulat, ang nag-akusar sa Hudiyohanong nasod nga kini nagbuhat ug daotan.—Ju 5:45.
Ang tulo ka Hebreohanon gisumbong nga sila wala mosimba sa bulawang imahen ni Nabucodonosor ug busa gitambog sa hudno. Tinuod ang maong sumbong, apan pinasukad sa usa ka daotan nga balaod. Apan, sila walay gibuhat nga daotan, ug sa dihang giapelar kini ngadto sa Hataas nga Hukmanan sa Langit sila giabsuwelto ni Jehova. (Dan 3:8-25) Sa susama, si Daniel giluwas gikan sa kamatayon, ug ang mga magsusumbong nga naglaraw ug daotan batok kaniya mao ang gitambog ngadto sa mga leyon. (Dan 6:24) Ang pulong nga “nag-akusar” o “nagsumbong” niining duha ka asoy gihubad gikan sa Aramaikong prase nga sa literal nagkahulogang “mikaon sa mga piraso [sa unod nga gilaknit gikan sa lawas],” ug kini mahimong hubaron usab nga “nagbutangbutang.” (Dan 3:8; 6:24; mga ftn sa Rbi8) Ang mga magsusupak sa pagtukod pag-usab sa templo sa Jerusalem mihimog usa ka sulat nga nag-akusar sa mga magtutukod nga kini sila nagbuhat kuno ug daotan, ug tungod niini ang pagdili sa buluhaton pinasukad sa bakak nga sumbong gipatuman, usa ka pagdili nga sa ulahi napamatud-ang dili subay sa balaod. (Esd 4:6–6:12) Sa samang paagi ang relihiyosong mga pangulo nangitag mga paagi nga ikasumbong si Jesus ingong usa ka maglalapas sa balaod. (Mat 12:10; Luc 6:7) Sa kataposan sila nagmalamposon sa pag-aresto sa tawong inosente, ug sa panahon sa husay sila mainiton kaayo sa ilang bakak nga sumbong batok sa Usa nga Matarong, si Jesus. (Mat 27:12; Mar 15:3; Luc 23:2, 10; Ju 18:29) Kini nga mga pananglitan nagpakita nga sayop gayod ang bakak nga pagsumbong sa uban, ilabina kon ang mga magsusumbong adunay awtoridad.—Luc 3:14; 19:8.
Diha sa Kristohanong kongregasyon, ang mga magtatan-aw ug ministeryal nga mga alagad kinahanglang mahigawas sa pagsaksi ug bakak batok sa uban ug kinahanglan usab nga sila walay akusasyon o ikasumbong batok kanila. (1Ti 3:10; Tit 1:6) Busa, kon may mga sumbong batok sa usa ka ansiyano, kinahanglang adunay duha o tulo ka saksi nga magpamatuod niini. (Mat 18:16; 2Co 13:1; 1Ti 5:19) Ang tibuok kongregasyon kinahanglang mahigawas sa sumbong (1Co 1:8; Col 1:22), apan kini wala magkahulogan nga sila mahigawas na sa bakak nga mga sumbong, sanglit, sa pagkatinuod, ang dakong Kaaway, si Satanas nga Yawa, mao “ang magsusumbong sa atong mga igsoon . . . kinsa nagsumbong kanila adlaw ug gabii atubangan sa atong Diyos!”—Pin 12:10.