JEHU

[lagmit, Siya si Jehova].

1. Usa ka Benjaminhon sa siyudad sa Anatot kinsa miadto ingong usa ka boluntaryo aron sa pag-alagad kang David. Niadtong tungora si David didto sa Ziklag nga mikalagiw gikan kang Haring Saul. Si Jehu maoy lakip sa mga tawong gamhanan nga “sinangkapan sa pana, nga nagagamit sa tuong kamot ug nagagamit sa walang kamot sa mga bato o sa mga pana sa busogan.”​—1Cr 12:1-3.

2. Usa ka manalagna, ang anak nga lalaki ni Hanani. Iyang gitagna ang kalaglagan sa balay ni Baasa nga hari sa Israel. (1Ha 16:1-4, 7, 12) Kapin sa 33 ka tuig sa ulahi, usa ka manalagna nga parehog ngalan (ug busa, tingali mao rang tawhana) ang nagbadlong kang Haring Jehosapat sa Juda tungod sa iyang pagpakighigala ug pagtabang sa daotan nga si Haring Ahab sa Israel. (2Cr 19:1-3) Sa 2 Cronicas 20:34 ang kasaysayan ni Jehosapat giingon nga nahisulat “lakip sa mga pulong ni Jehu nga anak nga lalaki ni Hanani, nga gilakip diha sa Basahon sa mga Hari sa Israel.”

3. Ang anak nga lalaki ni Jehosapat (dili si Haring Jehosapat sa Juda) ug apo ni Nimsi. (2Ha 9:14) Si Jehu nagmando ingong hari sa Israel sukad sa mga 904 hangtod sa 877 W.K.P. Sa panahon sa paghari ni Haring Ahab sa Israel, si Elias nga manalagna mikalagiw ngadto sa Bukid sa Horeb aron makaikyas sa kamatayon gikan sa mga kamot sa asawa ni Ahab nga si Jezebel. Gisugo sa Diyos si Elias nga mobalik ug dihogan ang tulo ka lalaki: si Eliseo ingong manununod ni Elias, si Hazael ingong hari sa Sirya, ug si Jehu ingong hari sa Israel. (1Ha 19:​15, 16) Gidihogan ni Elias si Eliseo (o, gitudlo siya; tan-awa ang DINIHOGAN, PAGDIHOG). Hinunoa, ang aktuwal nga pagdihog kang Jehu gitugyan kang Eliseo nga manununod ni Elias.

Tungod ba sa paglangaylangay ni Elias nga kining pagdihog kang Jehu gitugyan kang Eliseo? Dili. Wala madugay human ihatag kang Elias ang sugo, si Jehova miingon kaniya nga ang katalagman sa balay ni Ahab (nga ipahamtang ni Jehu) dili modangat sa adlaw ni Ahab, apan sa mga adlaw sa anak nga lalaki ni Ahab. (1Ha 21:27-29) Busa dayag nga ang pagkalangan maoy tungod sa paggiya ni Jehova ug dili tungod kay wala magpakabana si Elias. Apan gitagalan ni Jehova ug eksaktong panahon ang pagdihog, sa dihang miabot na ang tukmang kahigayonan aron pinaagig aksiyon ikapatuman gilayon ni Jehu ang pagdihog. Ug nahiuyon sa determinado ug dinamiko nga personalidad ni Jehu, wala siya maglangan ug panahon, apan milihok gilayon.

Miabot ang gitakdang panahon. Panahon kadto sa gubat. Si Ahab namatay ug mipuli sa pagmando ang iyang anak nga lalaking si Jehoram. Ang kasundalohan sa Israel nagtigom didto sa Ramot-gilead, nga padayong nagbantay batok sa kasundalohan ni Hazael, ang hari sa Sirya. Si Jehu atua didto ingong usa sa mga komandante sa kasundalohan. (2Ha 8:28; 9:14) Siya ug ang iyang luyoluyo nga komandanteng si Bidkar, ingong mga sakop sa kasundalohan ni Ahab, didto sa dihang mahukmanong gisaway ni Elias si Ahab ug nagtagna nga si Jehova ‘magabalos kang Ahab diha sa luna sa yuta nga gipanag-iya ni Nabot.’ Kini nga luna sa yuta nakuha ni Ahab human ipahinabo sa iyang asawang si Jezebel ang pagbuno kang Nabot.​—1Ha 21:11-19; 2Ha 9:24-26.

Samtang ang kasundalohan sa Israel nagbantay didto sa Ramot-gilead, si Haring Jehoram sa Israel didto sa Jezreel nga nagpaayo sa iyang mga samad nga iyang naagoman sa mga kamot sa mga Siryanhon didto sa Rama. Didto usab ang hari sa Juda nga si Ahazias. Siya maoy pag-umangkong lalaki ni Jehoram sa Israel, kay ang iyang inahan mao si Atalia nga igsoon ni Jehoram sa Israel ug anak ni Ahab ug Jezebel. Si Haring Ahazias miadto sa Jezreel aron sa pagduaw sa iyang masakitong uyoan nga si Jehoram.​—2Ha 8:​25, 26, 28, 29.

Ang Pagdihog Kang Jehu. Gitawag ni Eliseo ang usa sa mga anak nga lalaki sa mga manalagna, ang iyang tig-alagad, ug gisultihan siya nga magkuhag usa ka tibod sa lana, moadto sa kampo sa Israel didto sa Ramot-gilead, dihogan si Jehu didto, ug dayon mokalagiw. Gituman kini sa tig-alagad ni Eliseo, gitawag si Jehu gikan sa ubang mga opisyal aron pasudlon sa balay, diin iyang gidihogan siya ug gipahayag kang Jehu ang sugo sa paglaglag sa tibuok balay ni Ahab. Dayon ang tig-alagad mikalagiw ingon sa gisugo ni Eliseo.​—2Ha 9:1-10.

Sa paggula gikan sa balay, gipakita ni Jehu nga morag walay nahitabo, nga ingon ug ang manalagna walay gisulting mahinungdanon. Apan nakita sa mga tawo diha sa iyang nawong ug sa iyang linihokan nga dunay mahinungdanong butang nga nahitabo. Sa dihang gipugos, gibutyag ni Jehu nga siya gidihogan ingong hari sa Israel; sa pagkadungog niini nga pahayag, dihadiha giproklamar siya sa kasundalohan ingong hari.​—2Ha 9:11-14.

Paglaglag sa Balay ni Ahab. Kay gisugo nga dili ibutyag sa Jezreel ang maong panghitabo, si Jehu kusog nga nagpadagan sa iyang kabayo ngadto sa maong siyudad. (2Ha 9:​15, 16) Ang mga mensahero nga gisugo ni Jehoram gikan sa Jezreel aron magpakisayod kon “Aduna bay pakigdait?” gipaadto ni Jehu sa luyo sa iyang mga tawo. Samtang nagkaduol ang ‘nagbul-og nga panon’ sa mga mangangabayo ug mga karo ni Jehu, ang tigbantay sa torre nakaila kaniya tungod sa dinaganan sa karo ni Jehu nga “hilabihan kakusog.” Si Jehoram nga hari sa Israel ug anak nga lalaki ni Ahab nagsuspetsa ug misakay sa iyang karo nga iggugubat ug nakaabot kang Jehu didto sa luna sa yuta ni Nabot. Si Jehu nagpana kaniya ug, nga nahinumdom sa tagna ni Elias, nagsugo kang Bidkar nga iyang luyoluyo nga komandante nga isalibay ang iyang lawas ngadto sa yuta ni Nabot. Unya si Jehu mipadayon ngadto sa siyudad sa Jezreel. Dayag nga ang apong lalaki ni Ahab nga si Ahazias, kinsa migula gikan sa siyudad uban kang Jehoram, buot mobalik ngadto sa iyang kaulohan, ang Jerusalem, apan nakaabot lamang taman sa Samaria ug nagtago didto. Sa ulahi siya nadakpan ug gidala ngadto kang Jehu duol sa lungsod sa Ibleam, dili layo sa Jezreel. Gisugo ni Jehu ang iyang mga tawo nga patyon siya diha sa iyang karong iggugubat. Ilang gisamdan siya ug samad nga makamatay sa dihang nagpaingon sa Gur, duol sa Ibleam, apan siya nakaikyas ug mikalagiw ngadto sa Megido diin siya namatay. Unya gidala siya ngadto sa Jerusalem ug gilubong didto.​—2Ha 9:17-28; 2Cr 22:6-9.

Sa pag-abot ni Jehu sa Jezreel, ang balo ni Ahab nga si Jezebel nangutana: “Maayo ba ang tanan kang Zimri nga nagpatay sa iyang ginoo?” (Tan-awa ang 1Ha 16:8-20.) Apan si Jehu, nga wala mahadlok niini kunohay nga panghulga, nagtawag sa mga opisyal sa palasyo aron ihulog siya. Sila mituman. Ang iyang dugo mituasik sa bungbong, ug gipayatakyatakan siya ni Jehu sa iyang mga kabayo. Lagmit naghatag ug dugang pagsabot sa kinaiya ni Jehu mao ang mubong pamulong diha sa asoy, “Human niana siya misulod ug mikaon ug miinom,” unya nagsugo nga si Jezebel ilubong. Sa kasamtangan si Jezebel gikaon sa mga iro, ug kini nga panghitabo nagpahinumdom kang Jehu sa tagna nga gipamulong ni Elias bahin sa kamatayon ni Jezebel.​—2Ha 9:30-37; 1Ha 21:23.

Si Jehu wala maglangan ug panahon sa pagtapos sa iyang misyon. Iyang gihagit ang mga tawo sa Samaria nga ibutang sa trono ang usa sa 70 ka anak nga lalaki ni Ahab ug makig-away. Apan tungod sa kahadlok sila nagpahayag ug pagkamaunongon kang Jehu. Maisogong gisulayan ni Jehu ang ilang pagkamaunongon pinaagi sa pag-ingon: “Kon kamo akoa, . . . kuhaon ninyo ang mga ulo sa mga tawo nga maoy mga anak nga lalaki sa inyong ginoo ug anhi kanako ugma niining taknaa sa Jezreel.” Pagkaugma nagpakita ang mga mensahero nga nagdala sa 70 ka ulo diha sa mga bukag, ug gisugo ni Jehu nga kini ibutang nga duha ka tapok sa ganghaan sa Jezreel hangtod sa buntag. Human niana gipatay ni Jehu ang tanang inilang mga tawo ni Ahab, ang iyang mga kaila, ug ang iyang mga saserdote. Dayon iyang gipamatay ang laing 42 ka tawo, ang mga igsoon sa apo nga lalaki ni Ahab nga si Haring Ahazias sa Juda. Busa iyang gipatay usab ang mga anak nga lalaki ni Jehoram sa Juda, ang bana sa daotang anak nga babaye ni Jezebel nga si Atalia.​—2Ha 10:1-14.

Dako na ang nahimo aron sa paghanaw sa pagsimba kang Baal sa Israel, apan daghan pa ang buluhaton ni Jehu, ug gihimo niya kini uban ang talagsaong pagkadinalian ug kasibot. Sa iyang pag-adto sa Samaria iyang nasugatan si Jehonadab nga usa ka Rekabita. Hayan mahinumdoman nga ang mga kaliwat niini nga tawo sa ulahi gidayeg ni Jehova pinaagi ni manalagnang Jeremias tungod sa ilang pagkamatinumanon. (Jer 35:1-16) Gipahayag ni Jehonadab ang iyang pagdapig kang Jehu sa iyang pagpakig-away batok sa Baalismo ug mikuyog aron sa pagtabang kang Jehu. Ang tanang nahibilin nga kabanay ug iglabot ni Ahab sa Samaria gipatay.​—2Ha 10:15-17.

Mga Magsisimba ni Baal Gipuo. Human niadto, pinaagig usa ka lansis sa pagpatawag ug usa ka panagkatigom alang sa pagsimba kang Baal, natigom ni Jehu ang tanang magsisimba ni Baal sa Israel didto sa balay ni Baal. Human matino nga walay mga magsisimba ni Jehova niadtong tungora, gisugo ni Jehu ang iyang mga tawo nga patyon ang tanan nga anaa sa sulod sa balay. Human niadto ilang gilaglag ang sagradong mga haligi ni Baal ug gitumpag ang balay, gihimo kining mga kalibangan, ug ang maong dapit gigamit alang niini hangtod sa adlaw ni Jeremias, ang magsusulat sa asoy sa basahon sa Mga Hari. Ang asoy mabasa: “Busa gilaglag ni Jehu si Baal gikan sa Israel.” (2Ha 10:18-28) Hinunoa, sa ulahi ang pagsimba kang Baal nagpahinabo na usab ug suliran sa Israel ug Juda.​—2Ha 17:16; 2Cr 28:2; Jer 32:29.

Lagmit aron magpabiling lahi ang napulo-ka-tribong gingharian sa Israel gikan sa gingharian sa Juda diin ang templo ni Jehova nahimutang sa Jerusalem, gitugotan ni Haring Jehu nga magpabilin sa Israel ang pagsimba sa nating baka nga ang sentro niini atua sa Dan ug Bethel. “Ug si Jehu wala mag-amping sa pagsubay sa balaod ni Jehova nga Diyos sa Israel uban sa bug-os niyang kasingkasing. Siya wala mobulag gikan sa mga sala ni Jeroboam nga pinaagi niana iyang gipahinabo nga makasala ang Israel.”​—2Ha 10:​29, 31.

Bisan pa niana, tungod sa kasibot ug bug-os nga paningkamot ni Jehu sa paghanaw sa Baalismo ug sa pagpahamtang sa mga paghukom ni Jehova sa balay ni Ahab, gigantihan ni Jehova si Jehu uban ang saad nga upat ka kaliwatan sa iyang mga anak nga lalaki ang molingkod sa trono sa Israel. Natuman kini diha sa mga kaliwat ni Jehu nga si Jehoahaz, Jehoas, Jeroboam II, ug Zacarias, kansang pagmando natapos sa dihang siya gipatay niadtong mga 791 W.K.P. Busa ang dinastiya ni Jehu naghari ibabaw sa Israel sulod sa mga 114 ka tuig.​—2Ha 10:30; 13:​1, 10; 14:23; 15:8-12.

Nganong may tulubagon sa Diyos ang balay ni Jehu tungod sa pag-ula ug dugo, nga gisugo man unta ni Jehova si Jehu ingong iyang tiglaglag?

Hinunoa, human sa adlaw ni Jehu, pinaagi ni manalagnang Oseas, si Jehova miingon: “Kay sa makadiyot na lamang ug ako makighusay tungod sa mga pagpang-ula ug dugo sa Jezreel batok sa balay ni Jehu, ug pahunongon ko ang harianong pagmando sa balay sa Israel.” (Os 1:4) Kini nga pagkasad-an sa dugo sa balay ni Jehu dili mahimong tungod sa iyang pagtuman sa paglaglag sa balay ni Ahab, kay gidayeg siya sa Diyos sa pagbuhat niini. Ni tungod kini sa iyang pagpatay kang Ahazias sa Juda ug sa iyang mga igsoon. Pinaagi sa pagkalangkit sa ilang mga banay, nga mao, ang kaminyoon ni Jehoram sa Juda, ang anak nga lalaki ni Haring Jehosapat, ngadto kang Atalia, ang anak nga babaye ni Ahab ug Jezebel, ang harianong linya sa kaliwat sa Juda nahugawan tungod sa pagyuhot sa daotang balay ni Omri.

Hinuon, ang paninugdang hinungdan sa maong butang daw maoy tungod sa giingong pagtugot ni Jehu nga magpadayon ang pagsimba sa nating baka sa Israel ug wala mosubay sa balaod ni Jehova uban sa bug-os niyang kasingkasing. Lagmit gituohan ni Jehu nga ang pagkaindependente gikan sa Juda mahuptan lamang pinaagi sa paglain ug relihiyon. Sama sa ubang mga hari sa Israel, siya nagpalig-on sa iyang posisyon pinaagi sa pagtugot nga magpabilin ang pagsimba sa nating baka. Kini maoy kapahayagan sa kakulang gayod ug pagtuo kang Jehova, kinsa maoy naghimo kang Jehu nga hari. Busa, gawas sa tukmang pagpahamtang sa paghukom ni Jehova batok sa balay ni Ahab, lagmit ang sayop nga mga motibo nga maoy nagdiktar kang Jehu nga ipabilin ang pagsimba sa nating baka nagpahinabo usab kaniya sa pag-ula ug dugo.

Ang tinuod nga gahom sa gingharian sa Israel nabungkag sa dihang napukan ang balay ni Jehu, ug ang gingharian milungtad lamang ug mga 50 ka tuig. Si Menahem lamang, nga maoy nagpatay kang Salum nga mamumuno ni Zacarias, ang adunay anak nga lalaki nga mipuli kaniya sa trono. Kini nga anak, si Pekahias, gipatay, sama usab sa iyang mamumuno ug manununod nga si Peka. Si Oseas, ang kataposang hari sa Israel, gibihag sa hari sa Asirya.​—2Ha 15:​10, 13-30; 17:4.

Ang pangunang sala sa Israel sa kinatibuk-an mao ang pagsimba niini sa nating baka. Mitultol kini sa pagbiya sa nasod gikan kang Jehova, nga misangpot sa kadaot. Busa ang pagkasad-an tungod sa “pagpang-ula ug dugo sa Jezreel” mao ang usa sa mga buhat, lakip ang pagbuno, pagpangawat, pagpanapaw, ug uban pang mga krimen, nga naggikan sa bakak nga pagsimba nga gitugotan sa mga magmamando nga buhaton sa katawhan. Sa kataposan ‘gipahunong sa Diyos ang harianong pagmando sa balay sa Israel.’​—Os 1:4; 4:2.

Gihasi sa Sirya ug Asirya ang Israel. Tungod kay wala sa bug-os moliso ngadto kang Jehova ug molakaw diha sa iyang mga dalan, kinahanglang atubangon ni Jehu ang kalisdanan gikan kang Hazael, ang hari sa Sirya, sa tanang adlaw sa iyang pagmando. Gihurot pagkuha ni Hazael ang teritoryo sa gingharian sa Israel sa pikas bahin sa Jordan. (2Ha 10:​32, 33; Am 1:​3, 4) Sa samang higayon migrabe ang paghulga sa mga Asiryanhon batok sa paglungtad sa Israel.

Asiryanhong mga Inskripsiyon Naghisgot Kang Jehu. Diha sa mga inskripsiyon ni Salmaneser III, ang hari sa Asirya, iyang giingon nga siya nakadawat ug tributo gikan kang Jehu. Ang inskripsiyon mabasa: “Ang tributo ni Jehu (Ia-ú-a), anak nga lalaki ni Omri (Hu-um-ri); nakadawat ako gikan kaniya ug plata, bulawan, usa ka panaksang saplu nga bulawan, usa ka plorera nga bulawan nga talinis ug lubot, mga baso nga bulawan, mga timba nga bulawan, lata, usa ka sungkod sa hari, (ug) kahoyng puruhtu [ang kahulogan sa ulahing pulong wala mahibaloi].” (Ancient Near Eastern Texts, giedit ni J. B. Pritchard, 1974, p. 281) (Sa pagkatinuod, si Jehu dili anak nga lalaki ni Omri. Apan sukad sa panahon ni Omri ang ekspresyon gigamit usahay aron sa pagpaila sa mga hari sa Israel, walay duhaduha tungod sa talagsaong katakos ni Omri ug sa iyang pagtukod sa Samaria, nga nagpadayon ingong kaulohan sa Israel hangtod sa pagkapukan sa maong napulo-ka-tribong gingharian ngadto sa Asirya.)

Lakip niining samang inskripsiyon sa kon unsay nailhan karon nga Itom nga Obelisko mao ang usa ka hulagway, lagmit sa usa ka hawas ni Jehu, nga nagyukbo sa atubangan ni Salmaneser ug nagtanyag ug tributo. Ang pipila ka komentarista nag-ingon nga mao kini ang unang larawan nga naghulagway sa mga Israelinhon sukad masukad. Apan, dili kita bug-os makatino nga tinuod ang gipangangkon ni Salmaneser. Dugang pa, ang hitsura sa larawan diha sa hulagway dili kasaligan nga maoy dagway gayod sa usa ka Israelinhon, kay tingali gihulagway niining mga nasora ang ilang mga kaaway ingong laksot ug mga dagway, sama sa mga dibuho o mga larawan karong adlawa nga naghulagway sa katawhan sa usa ka kaawayng nasod ingong mahuyang, kataw-anan, o makalagot.

4. Ang anak nga lalaki ni Obed sa banay ni Jerameel, usa ka kaliwat ni Hesron nga anak nga lalaki ni Perez nga natawo kang Juda pinaagi kang Tamar. Kini nga linya sa kaliwatan ni Jehu naggikan kang Jarha, usa ka Ehiptohanong ulipon. Si Sesan, nga usa ka kaliwat ni Jerameel, walay mga anak nga lalaki, busa iyang gihatag kang Jarha ang iyang anak nga babaye ingong asawa. Ang anak nga lalaki nga natawo kanila mao si Attai, usa ka katigulangan ni Jehu.​—1Cr 2:3-5, 25, 34-38.

5. Usa ka Simeonhon, ang anak nga lalaki ni Josibias. Sa mga adlaw ni Haring Ezequias sa Juda siya maoy usa sa mga pangulo sa mga banay sa mga Simeonhon nga mipatay sa mga Hamihanon ug mga Meunim nga nagpuyo sa kasilinganan sa Gedor ug kinsa human niadto mipuyo sa dapit niini nga katawhan uban sa ilang mga panon sa kahayopan.​—1Cr 4:​24, 35, 38-41.