Ang Labing Bantogang Tawo nga Nabuhi Sukad
“Ikaw mao ang Kristo, ang Anak sa buhi nga Diyos.”—MATEO 16:16.
1, 2. (a) Sa unsang paagi masukod ang pagkabantogan sa usa ka tawo? (b) Kinsa nga mga tawo sa kasaysayan ang gitawag nga Bantogan, ug ngano?
KINSA sa imong hunahuna ang labing bantogang tawo nga nabuhi sukad? Unsay imong pagsukod sa pagkabantogan sa tawo? Pinaagi ba sa iyang kahawod sa militar? sa iyang kautokan? sa iyang pisikal nga kusog?
2 Daghang mga magmamando ang gitawag nga Bantogan, sama kang Siro nga Bantogan, Alejandro nga Bantogan, ug Carlomagno, nga gitawag “ang Bantogan” bisan sa buhi pa siya. Tungod sa ilang makahahadlok nga paggahom, dako kaayo silag impluwensiya sa ilang ginsakpan.
3. (a) Unsa ang sukdanan aron masukod ang pagkabantogan sa usa ka tawo? (b) Pinaagi sa paggamit sa maong sukdanan, kinsa ang labing bantogang tawo nga nabuhi sukad?
3 Makaiikag, gibatbat sa manalaysayng H. G. Wells ang iyang pagsukod sa pagkabantogan sa tawo. Kapin sa 50 ka tuig kanhi, siya misulat: “Ang pagsukod sa manalaysay sa pagkabantogan sa usa ka tawo maoy ‘Unsay iyang gibilin aron pauswagon? Nakasugod ba siya sa mga tawo sa paghunahuna ug bag-ong mga butang sa kabaskog nga sama kaniya?’ Pinaagi niini nga sukdanan,” si Wells mihapos, “si Jesus nanguna.” Bisan si Napoléon Bonaparte miingon: “Si Jesu-Kristo may impluwensiya ug nagmando sa Iyang mga sakop bisag wala Siya.”
4. (a) Unsang nagkalahi nga mga hunahuna ang naglungtad mahitungod kang Jesus? (b) Unsang dapit diha sa kasaysayan ang gihatag sa usa ka dili-Kristohanong manalaysay kang Jesus?
4 Bisan pa, ang uban mitutol nga dili usa ka persona sa kasaysayan si Jesus kondili usa ka sugilambong. Sa laing bahin, daghan ang nagsimba kang Jesus ingon nga mao ang Diyos, nga nag-ingon nga ang Diyos mianhi sa yuta ingong Jesus. Apan, nagpasukad sa iyang mga konklusyon diha lamang sa makasaysayanhong ebidensiya maylabot sa paglungtad ni Jesus ingong tawo, si Wells misulat: “Makaiikag ug hinungdanon nga ang usa ka manalaysay, nga wala gayoy bisan unsang teolohikanhong pagpihig, dili siya makalarawan sa kamatinud-anon sa pag-uswag sa katawhan kon dili ihatag ang unang dapit ngadto sa usa ka kabos nga magtutudlo nga gikan sa Nazareth. . . . Ang manalaysay nga sama kanako, kinsa wala gani magtawag sa iyang kaugalingon nga Kristohanon, nakakaplag nga ang hulagway nahasentro gayod sa kinabuhi ug pagkatawo niining labing hinungdanon nga tawo.”
Si Jesus Tinuod ba Gayod nga Nabuhi?
5, 6. Unsay gisulti sa mga manalaysay nga si H. G. Wells ug Will Durant sa pagkamakasaysayanhon ni Jesus?
5 Apan unsa na man kon may moingon kanimo nga wala gayod mabuhi sukad si Jesus, nga siya, sa pagkatinuod, maoy usa ka sugilambong, usa ka tinumotumo sa pipila ka unang siglong mga tawo? Unsaon nimo pagtubag kining maong sumbong? Samtang midawat si Wells nga “wala kaayo kitay kasayoran mahitungod kang [Jesus] nga gusto natong mahibaloan,” bisan pa siya miingon: “Ang upat ka Ebanghelyo . . . nagkauyon sa paghatag kanato ug larawan sa usa ka tino kaayo nga personalidad; kini matuod gayod. Ang pagtuo nga siya wala gayod mabuhi sukad, nga ang mga asoy sa iyang kinabuhi maoy mga tinumotumo lamang, maoy mas malisod ug magpatunghag dugang suliran alang sa manalaysay kay sa pagdawat sa hinungdanong mga diwa sa mga sugilanon sa Ebanghelyo ingon nga kamatuoran.”
6 Ang tinahod nga manalaysay nga si Will Durant sama ug pangatarongan, nga nagaingon: “Nga ang pipila ka simpleng mga tawo [nga nagtawag sa ilang kaugalingon nga mga Kristohanon] sa usa ka kaliwatan nag-imbento ug gamhanan kaayo ug madanihong personalidad, nga hataas kaayog sukdanan sa pamatasan ug makapadasig kaayog panan-awon sa panag-igsoonay sa tawo, maoy usa ka milagro nga labi pang dili-katuohan kay sa bisan unsa pa nga natala diha sa mga Ebanghelyo.”
7, 8. Unsa ka dako nga naapektohan ni Jesus ang tawhanong kasaysayan?
7 Busa, ikaw makapangatarongan uban sa usa ka maduhaduhaon: Mahimo ba nga ang usa ka hinanduraw nga tawo—usa ka tawo nga wala gayod mabuhi sukad—nakaapekto ug dako sa tawhanong kasaysayan? Ang reperensiyang basahong The Historians’ History of the World nag-ingon: “Ang makasaysayanhong resulta sa mga buluhaton ni [Jesus] labi pang hinungdanon, bisan sa sekular nga baroganan, kay sa mga buhat sa bisan kinsa pa nga tawo sa kasaysayan. Usa ka bag-ong panahon, nga giila sa pangunang mga sibilisasyon sa kalibotan, gipetsahan sukad sa iyang pagkatawo.” Hunahunaa lang kana. Bisan ang ubang mga kalendaryo karong adlawa gipasukad sa tuig nga gituohang mao ang petsa sa pagkatawo ni Jesus. “Ang mga petsa una pa nianang tuiga gilista ingong B.C., o before Christ,” miingon ang The World Book Encyclopedia. “Ang mga petsa tapos nianang tuiga gilista ingong A.D., o anno Domini (sa tuig sa atong Ginoo).”
8 Pinaagi sa iyang epektibong mga pagpanudlo ug pinaagi sa iyang pagkinabuhi nga uyon niana, si Jesus gamhanang nakaimpluwensiya sa mga kinabuhi sa dili-maisip nga mga tawo duolan sa duha ka libo ka tuig. Sumala sa tukmang pagkapahayag niana sa usa ka magsusulat: “Sa tanang mga sundalo nga nakamartsa sukad, ug sa tanang mga sundalo sa kadagatan nga natukod sukad, ug sa tanang parlamento nga gilingkoran sukad, ug sa tanang mga hari nga nakamando sukad, bisan pag tiponon wala makaimpluwensiya sa kinabuhi sa tawo niining yutaa nga sama ka gamhanan.” Sa gihapon, ang mga kritiko nag-ingon: ‘Ang tanan natong nahibaloan mahitungod kang Jesus sa Bibliya lamang makaplagan. Wala nay uban pang mga talaan mahitungod kaniya ang naglungtad.’ Apan, tinuod ba kini?
9, 10. (a) Unsay gisulti sa sekular nga mga manalaysay ug mga magsusulat mahitungod kang Jesus? (b) Pinasukad sa pamatuod sa unang mga manalaysay, unsay konklusyon sa usa ka iladong ensiklopedia?
9 Bisan tuod diyutay lamang ang mga reperensiya mahitungod kang Jesu-Kristo sa unang sekular nga mga manalaysay, ang maong mga reperensiya naglungtad. Si Cornelius Tacitus, usa ka tinahod unang-siglong manalaysay nga Romano, misulat nga ‘gipasanginlan [sa Romanong imperador nga si Nero] ang mga Kristohanon sa pagkasunog sa Roma,’ ug unya si Tacitus misaysay: “Ang ngalang [Kristohanon] gikuha gikan kang Kristo, nga gipapatay sa prokurador nga si Poncio Pilato sa panahon sa pagmando ni Tiberio.” Si Suetonius ug Pliny the Younger, ubang mga magsusulat sa Roma sa maong panahon, naghisgot usab bahin kang Kristo. Dugang pa, si Flavius Josephus, unang-siglong manalaysay nga Hudiyohanon, misulat diha sa Antiquities of the Jews mahitungod sa kamatayon sa Kristohanon nga disipulong si Santiago. Si Josephus nagpatin-aw nga si Santiago, mao “ang igsoon ni Jesus, nga gitawag Kristo.”
10 Ang The New Encyclopædia Britannica sa ingon mihinapos: “Kining maong tagsatagsang mga talaan nagpamatuod nga sa karaang panahon bisan ang mga kaaway sa Kristiyanidad wala gayod magduhaduha sa pagkamakasaysayanhon ni Jesus, nga gidudahan sa unang higayon ug sa walay igong katarongan sa kataposan sa ika-18, sa panahon sa ika-19, ug sa sinugdanan sa ika-20ng mga siglo.”
Kinsa ba Gayod si Jesus?
11. (a) Sa pagkahinungdanon, unsa lamang ang bugtong tuboran sa makasaysayanhong impormasyon mahitungod kang Jesus? (b) Unsang pangutana ang gibangon sa kaugalingong mga sumusunod ni Jesus mahitungod sa kon kinsa siya?
11 Labing hinungdanon, hinunoa, ang tanang butang karon nga nahibaloan mahitungod kang Jesus gitala sa iyang unang-siglong mga sumusunod. Ang ilang mga asoy natipigan diha sa mga Ebanghelyo—ang basahon sa Bibliya nga gisulat sa duha sa iyang mga apostol, si Mateo ug Juan, ug sa duha sa iyang mga tinun-an, si Marcos ug Lucas. Unsay gipahayag niining maong mga talaan mahitungod sa kon kinsa si Jesus? Kinsa ba gayod siya? Ang unang mga kauban ni Jesus nagpalandong nianang pangutanaha. Dihang ilang nakita nga milagrosong gisaway ug gipalinaw ni Jesus ang gikusokuso sa hangin nga dagat, sila nahibulong: “Kinsa ba gayod siya?” Sa laing higayon, gipangutana ni Jesus ang iyang mga apostoles: “Unsay inyong ikasulti, kinsa man ako?”—Marcos 4:41; Mateo 16:15.
12. Sa unsang paagi kita nahibalo nga si Jesus dili Diyos?
12 Kon ibangon kanimo kanang pangutanaha, unsay imong itubag? Kinsa ba gayod si Jesus? Siyempre, daghan sa Kakristiyanohan moingon nga siya mao ang Labing Makagagahom nga Diyos diha sa porma sa tawo, ang Diyos nga nagpakatawo. Bisan pa, ang kaugalingong mga kaubanan ni Jesus wala gayod magtuo nga siya Diyos. Gitawag siya ni apostol Pedro “ang Kristo, ang Anak sa buhi nga Diyos.” (Mateo 16:16) Ug bisag mangita ka pa, dili ka gayod makabasa nga nangangkon si Jesus nga Diyos. Hinunoa, iyang gisultihan ang mga Hudiyo nga siya mao ang “Anak sa Diyos,” dili Diyos.—Juan 10:36.
13. Sa unsang paagi si Jesus lahi gikan sa tanang ubang mga tawo?
13 Sa dihang naglakaw si Jesus sa gibagyo nga dagat, ang mga disipulo naikag sa kamatuoran nga siya dili usa ka tawo nga sama sa ubang tawo. (Juan 6:18-21) Siya maoy usa ka linain nga tawo. Tungod kini kay siya nagkinabuhi una pa ingong usa ka espiritu nga persona uban sa Diyos sa langit, oo, ingong usa ka manulonda, nga gipaila sa Bibliya ingon nga mao ang arkanghel. (1 Tesalonica 4:16; Judas 9) Gilalang siya sa Diyos sa wala pa Niya lalanga ang ubang mga butang. (Colosas 1:15) Busa, sa wala-mahibaloing kapanahonan, bisan sa wala pa lalanga ang pisikal nga uniberso, gitagamtam ni Jesus ang suod nga pag-ubanay sa langit uban sa iyang Amahan, si Jehova nga Diyos, ang Dakong Maglalalang.—Proverbio 8:22, 27-31; Ecclesiastes 12:1.
14. Sa unsang paagi si Jesus nahimong usa ka tawo?
14 Unya, duolan sa duha ka libo ka tuig kanhi, gibalhin sa Diyos ang kinabuhi sa iyang Anak ngadto sa tagoangkan sa usa ka babaye. Sa ingon siya nahimong tawhanong anak sa Diyos, natawo diha sa normal nga paagi pinaagi sa usa ka babaye. (Galacia 4:4) Samtang nagtubo pa si Jesus sa tagoangkan sa iyang inahan, si Maria, ug sa ulahi sa dihang nagdako ingong usa ka bata, siya nagdepende sa mga tawo nga gipili sa Diyos nga mahimong iyang yutan-ong mga ginikanan. Sa ulahi nakaabot si Jesus sa hingkod nga pagkalalaki, ug dayag nga sa maong panahon gihatagan siya ug balik sa panumdoman sa iyang pag-ubanay kanhi sa Diyos didto sa langit. Kini nahitabo ‘dihang nabukas ang mga langit kaniya’ sa iyang bawtismo.—Mateo 3:16; Juan 8:23; 17:5.
15. Sa unsang paagi nahibalo kita nga si Jesus bug-os nga tawo sa dihang nabuhi pa siya sa yuta?
15 Sa tinuod, talagsaon nga tawo si Jesus. Siya, bisan pa, usa ka tawo, ang katumbas ni Adan, nga unang gilalang sa Diyos ug gibutang sa tanaman sa Eden. Si apostol Pablo miingon: “‘Ang unang tawo nga si Adan nahimong usa ka buhi nga kalag.’ Apan ang kataposang Adan nahimong espiritu nga maghahatag-ug-kinabuhi.” Si Jesus gitawag nga “ang kataposang Adan” tungod kay, sama sa orihinal nga Adan, si Jesus maoy usa ka tawong hingpit. Apan human namatay si Jesus, siya gibanhaw, ug siya miduyog sa iyang Amahan sa langit ingong usa ka espiritu nga persona.—1 Corinto 15:45.
Kon Unsaon nga Labi Pang Makakat-on Bahin sa Diyos
16. (a) Unsay nagpahimo sa pagpakig-uban kang Jesus nga usa ka pribilehiyo? (b) Nganong ikaingon nga ang pagkakita kang Jesus sama ra nga nakakita sa Diyos?
16 Palandonga makadiyut ang katingalahang pribilehiyo nga gipahimuslan sa pipila ingong personal nga mga kauban ni Jesus samtang dinhi pa siya sa yuta! Handurawa ang pagpamati ug pagpakigsulti, pagtan-aw, ug bisan pagtrabaho uban sa Usa nga nakagugol tingali ug bilyonbilyong katuigan ingong suod nga kauban ni Jehova nga Diyos sa langit! Ingong matinumanong anak, gisundog ni Jesus ang iyang langitnong Amahan sa tanang butang nga iyang gihimo. Sa pagkatinuod, gisunod ni Jesus ang iyang Amahan sa hingpit gayod nga siya nakaingon sa iyang mga apostoles sa hapit na siyang patyon: “Siya nga nakakita kanako nakakita usab sa Amahan.” (Juan 14:9, 10) Oo, sa tanang situwasyon nga iyang naatubang dinhi sa yuta, si Jesus mibuhat sama gayod sa buhaton sa iyang Amahan, ang Labing Gamhanan nga Diyos, kon Siya dinhi pa sa yuta. Busa, samtang atong tun-an ang kinabuhi ug ministeryo ni Jesu-Kristo, kita, sa pagkamatuod, nagatuon kon unsa gayong matanga sa pagkapersona ang Diyos.
17. Unsang maayong katuyoan ang naalagad sa seryal sa Bantayanang Torre nga “Kinabuhi ug Ministeryo ni Jesus”?
17 Busa, ang seryal nga “Kinabuhi ug Ministeryo ni Jesus,” nga migula sa sunodsunod nga mga isyu sa Ang Bantayanang Torre gikan sa Oktubre 1985 ngadto sa Hunyo 1991, dili lamang naghatag ug maayong katin-awan sa tawo nga Jesus kondili nagtudlo usab ug dakong bahin sa iyang langitnong Amahan, si Jehova nga Diyos. Human migula ang duha ka bahin niini, ang usa ka payunir nga ministro sa Watch Tower Society agig apresasyon, miingon: “Unsa pa ang labing maayo aron mas masuod ang Amahan kay sa dugang nga pagkaila sa Anak!” Ug pagkatinuod niana! Ang malumong pag-atiman sa Amahan sa katawhan ug ang iyang pagkadako ug kasingkasing gilarawan diha sa kinabuhi sa Anak.
18. Kinsa ang Awtor sa balita sa Gingharian, ug sa unsang paagi gidawat kini ni Jesus?
18 Ang gugma ni Jesus sa iyang Amahan, nga gipadayag pinaagi sa iyang bug-os nga pagpasakop sa kabubut-on sa iyang Amahan, matahom gayod nga tan-awon. “Wala akoy gibuhat sa kaugalingon kong pagbuot,” gisultihan ni Jesus ang mga Hudiyo nga nangita sa pagpatay kaniya, “hinunoa nagasulti ako sa ingon sumala sa gitudlo kanako sa Amahan.” (Juan 8:28) Busa, si Jesus dili mao ang awtor sa balita sa Gingharian nga iyang giwali. Si Jehova nga Diyos mao ang awtor! Ug daghang higayon nga iyang gipasidunggan ang Iyang Amahan niini. “Kay wala ako magsulti sa kaugalingon kong pagbulot-an,” siya miingon, “hinunoa ang Amahan nga mao ang nagpadala kanako naghatag kanakog sugo kon unsa ang akong igasulti. . . . Busa ang mga butang nga akong igasulti, nga mao ang giingon kanako sa Amahan, mao ang akong igapamulong.”—Juan 12:49, 50.
19. (a) Sa unsang paagi kita nahibalo nga nanudlo si Jesus sa paagi sa pagtudlo ni Jehova? (b) Nganong si Jesus mao ang labing bantogang tawo nga nabuhi sukad?
19 Bisan pa, si Jesus dili lamang misulti o mitudlo kon unsa ang gisulti kaniya sa iyang Amahan. Labaw pa ang iyang gibuhat. Iyang gisulti o gitudlo kini diha sa paagi nga igasulti o igatudlo kini sa Amahan. Dugang pa, sa tanan niyang mga buluhaton ug mga relasyon, siya nagagawi ug naglihok sama gayod sa paggawi o paglihok sa Amahan ubos sa samang mga kahimtang. “Ang Anak dili makabuhat ug usa ka butang sa iyang kaugalingong pagbuot,” mipatin-aw si Jesus, “gawas lamang sa iyang makita nga ginabuhat sa Amahan. Kay bisan unsay ginabuhat nianang Usa, kining mga butanga ginabuhat usab sa Anak sa samang paagi.” (Juan 5:19) Sa tanang paagi, si Jesus maoy usa ka hingpit nga larawan sa iyang Amahan, si Jehova nga Diyos. Busa dili ikahibulong nga si Jesus mao ang labing bantogang tawo nga nabuhi sukad! Nan, hinungdanon kaayo nga atong suod nga palandongon kining labing importante nga tawo!
Ang Gugma sa Diyos Nakita Diha Kang Jesus
20. Sa unsang paagi nahibalo si apostol Juan nga ang “Diyos gugma”?
20 Unsa ilabina ang atong nakat-onan pinaagi sa paghimog bug-os, mainampingon nga pagtuon bahin sa kinabuhi ug ministeryo ni Jesus? Buweno, si apostol Juan midawat nga “wala pa gayoy tawo ang nakakita sa Diyos.” (Juan 1:18) Bisan pa niana, si Juan misulat nga may bug-os nga pagsalig diha sa 1 Juan 4:8: “Ang Diyos gugma.” Si Juan nakasulti niini tungod kay siya nakasinati sa gugma sa Diyos tungod sa iyang nakita kang Jesus.
21. Unsay bahin kang Jesus nga nagpahimo kaniya nga mao ang labing bantogang tawo nga nabuhi sukad?
21 Sama sa Amahan, si Jesus maoy mahangawaon, maluloton, mapaubsanon, ug daling maduol. Ang mahuyang ug dinaogdaog mibating komportable uban kaniya, sama sa tanang matang sa mga tawo—mga lalaki, babaye, kabataan, adunahan, kabus, gamhanan, ug iladong mga makasasala usab. Sa pagkatinuod, ang labaw nga panig-ingnan ni Jesus sa gugma, sa pagsundog sa iyang Amahan, ang naghimo kaniya nga mao ang labing bantogang tawo nga nabuhi sukad. Bisan si Napoléon Bonaparte gikataho nga nag-ingon: “Si Alejandro, si Cesar, si Carlomagno, ug ako nakatukod ug mga imperyo, apan unsay basehanan nga among nakab-ot ang among dagkong mga buhat? Pinaagi sa puwersa. Si Jesu-Kristo lamang ang nakatukod sa iyang gingharian pinaagi sa gugma, ug hangtod niining adlawa milyonmilyong mga tawo ang magpakamatay alang kaniya.”
22. Unsay nagpalahi sa mga pagtulon-an ni Jesus?
22 Ang mga pagtulon-an ni Jesus lahi gayod. “Ayaw pagsukli ang daotan,” si Jesus miawhag, “hinunoa kon may mosagpa kanimo sa tuo mong aping, itahan mo kaniya ang pikas usab.” “Padayong higugmaa ninyo ang inyong mga kaaway ug pag-ampo kamo alang sa mga magalutos kaninyo.” ‘Buhata ngadto sa uban ang buot mo nga maoy ilang buhaton kanimo.’ (Mateo 5:39, 44; 7:12) Pagkalahi unta sa kalibotan kon ipadapat pa sa tanan kining halangdong mga pagtulon-an!
23. Unsay gihimo ni Jesus sa pagtandog sa mga kasingkasing ug sa pagpalihok sa mga tawo sa pagbuhat ug maayo?
23 Ang mga sambingay, o mga ilustrasyon ni Jesus, nakatandog sa mga kasingkasing, nagapalihok sa mga tawo sa pagbuhat ug maayo ug sa paglikay sa daotan. Tingali nahinumdoman nimo ang iladong estorya bahin sa usa ka tinamay nga Samarianhon nga mitabang sa usa ka tawong samdan sa laing rasa pero wala tabangi sa ginaingong relihiyosong mga tawo nga pareho ug rasa sa tawo. O ang estorya bahin sa usa ka maluloy-on, mapinasayloong amahan ug ang iyang usikan nga anak. Ug unsa na man ang estorya mahitungod sa hari nga nagpasaylo sa usa ka ulipon nga nakautang ug 60 ka milyong denaryo, apan ang ulipon milakaw ug iyang gipabilanggo ang isigkaulipon nga wala makabayad sa utang nga 100 lamang ka denaryo? Pinaagi sa yanong mga ilustrasyon, gihimo ni Jesus ang mga buhat sa kahakog ug kadalo nga dulumtanan, ug ang mga buhat sa gugma ug kaluoy madanihon kaayo!—Mateo 18:23-35; Lucas 10:30-37; 15:11-32.
24. Nganong makaingon kita nga si Jesus sa tino mao ang labing bantogang tawo nga nabuhi sukad?
24 Apan, ang ilabinang nakadani sa mga tawo kang Jesus ug nagaimpluwensiya kanila alang sa kaayohan mao nga ang iyang kaugalingong kinabuhi bug-os nga nahiuyon sa iyang gitudlo. Iyang gipadapat ang iyang giwali. Siya mapailobong miantos sa mga kasaypanan sa uban. Sa dihang ang mga tinun-an nag-away kon kinsa ang labing dako kanila, maluloton niyang gibadlong sila inay mapintasong gipangasab-an sila. Siya mapaubsanong miatiman sa ilang mga panginahanglan, naghugas pa gani sa ilang mga tiil. (Marcos 9:30-37; 10:35-45; Lucas 22:24-27; Juan 13:5) Sa kataposan, mainandamon niyang giantos ang masakit nga kamatayon, dili lang alang kanila, kondili alang sa tanang katawhan! Sa walay duhaduha, si Jesus mao ang labing bantogang tawo nga nabuhi sukad.
Unsaon Nimo Pagtubag?
◻ Unsay pamatuod nga si Jesus maoy usa ka tinuod nga tawo sa kasaysayan?
◻ Sa unsang paagi kita nasayod nga si Jesus maoy usa ka tawo, apan nganong lahi kaayo siya sa ubang mga tawo?
◻ Nganong ang pagtuon sa kinabuhi ni Jesus mao ang labing maayong paagi sa pagkuhag kahibalo mahitungod sa Diyos?
◻ Unsay atong nakat-onan bahin sa gugma sa Diyos pinaagi sa pagkuhag kahibalo mahitungod kang Jesus?
[Hulagway sa panid 10]
Ang mga apostoles ni Jesus hilabihang nahibulong: “Kinsa ba gayod Siya?”