Si Jesus—Kinsa ba Siya?

DIYUTAY ra ang mga sekular nga rekord nga nagahisgot kang Jesus. Bisan pa niana, may pipila nga nagalungtad, ug bahin kanila ang The Encyclopædia Britannica nagaingon: “Kining independenteng mga asoy nagpamatuod nga sa karaang panahon bisan ang mga kontra sa Kristiyanidad wala gayod magduda sa pagkamakasaysayanhon ni Jesus, nga gilalis sa unang panahon ug pinasukad sa dili-igong mga pasikaranan sa daghang magsusulat sa pagkatapos sa ika-18, sulod sa ika-19, ug sa sinugdan sa ika-20ng siglo.”

Karon suknaa ang imong kaugalingon, Kon ang estorya sa paglungtad ni Jesus usa ka kasugiran, posible ba nga sa ika-18ng siglo na lamang kana nadiskobrehan? Tagda usab ang kamatuorang kapin sa usa ka bilyong tawo karon nagaangkong mga sumusunod ni Jesus. Ang impluwensiya sa iyang mga pagtulon-an diha sa kultura, edukasyon, ug gobyerno—diha sa tibuok lakat sa kasaysayan sa kalibotan—dili ikalimod. Mopatim-aw bang makataronganon nga kining tanan maoy resulta sa butang nga walay kahulogan sama ra sa usa ka kasugiran?

Kon ang magtutukod sa Islam, ang Arabianong propeta si Muhammad, maoy usa ka tinuod nga persona, unsay atong maayong katarongan sa pagtuo nga si Jesu-Kristo, ang magtutukod sa Kristiyanidad, dili tinuod nga persona? Siya tingali nagkinabuhi mga 600 ka tuig una pa kang Muhammad, apan matikding ang magtutukod sa Buddhismo, si Siddhārtha Gautama—Buddha, o “Usang Gilamdagan”—nagkinabuhing mas una pa, kapin ug 500 ka tuig una kang Jesus. Ugaling lamang, kon si Buddha maoy tinuod nga persona, unsay atong maayong katarongan sa pagtuo nga si Jesus dili tinuod nga persona?

Ang Alemang historyano ug arkeologo si Hans Einsle nagsulat nga ang Hudiyong historyano si Flavius Josephus, ang Romanong mga magsusulat si Suetonius ug si Pliny, ug ilabina ang Romanong historyano si Tacitus “tanan nagapamatuod sa pagkamakasaysayanhon ni Jesus ug sa pangunang mga kamatuoran sa iyang kinabuhi.”

Dili Lamang Ordinaryong Tawo?

Si Jesus naglungtad—apan ingon nga unsa? Gipatuo sa pila ka tawo nga siya ordinaryo lamang nga tawo, bisan pag giangkon nila nga siya maoy makinaadmanon kaayong tawo, nga tigsulti sa kamatuoran. Bisan ang iyang mga kaaway sa unang siglo miuyon niana, nga miingon: “Magtutudlo, kami nasayod nga dili ka motan-aw sa panagway sa gawas sa mga tawo, apan ikaw nagatudlo sa dalan sa Diyos nga nahiuyon sa kamatuoran.”​—Marcos 12:13, 14.

Bisan pa niana, ang uban nangatarongan nga si Jesus dili kay ordinaryo lamang nga tawo. Ngano man? Kay, sa usa ka butang, siya nakabuhat ug mga butang dili mabuhat sa ordinaryong mga tawo. Pananglitan, may nahimamat ka ba nga makalakaw ibabaw sa tubig, makahimo sa tubig nga bino, makapakaon sa mga 5,000 ka tawo pinaagi sa duha ka gagmayng isda ug lima ka tinapay nga ginama sa sebada, nakaayo ug buta, o nakabanhaw ug patay?—Mateo 14:25, 26; Marcos 8:22-25; Juan 2:1-11; 6:1-13; 11:30-44.

Si Jesus nakamatikod usab sa mga butang dili mamatikdan sa ordinaryong mga tawo. Sa gisultihan siya sa usa ka babaye nga siya walay bana, si Jesus mitubag: “Ikaw nagsulti sa maayo, ‘Ako walay bana.’ Kay ikaw nakabaton ug lima ka bana, ug ang lalaki nga imong kauban karon dili imong bana.” Kay natingala, ang babaye miingon: “Ginoo, akong naila nga ikaw usa ka manalagna.” (Juan 4:16-19) Alang sa usa ka pananglitan mahitungod sa talagsaong kahibalo daan ni Jesus mahitungod sa paglimod kaniya ni Pedro, tan-awa ang Lucas 22:31-34, 54-62.

Si Jesus nakabatog talagsaong awtoridad. Ang mga tawo “nahingangha sa iyang paagi sa pagpanudlo, kay siya nagtudlo didto kanila sama sa usa nga may gahom, ug dili sama sa mga eskriba.” (Marcos 1:22) Dugang pa, si Jesus nakahatag “sa iyang napulog-duha ka tinun-an . . . ug gahom ibabaw sa mahugaw nga mga espiritu, aron sa pagpagula niini kanila ug sa pag-ayo sa tanang matang sa sakit ug tanang matang sa kaluyahon.”—Mateo 10:1.

Makatuo ba Kita sa mga Taho?

‘Apan usa pa,’ tingali makaingon ka. ‘Dili kaha nga ang mga hinagpat nga kasayoran bahin sa gibuhat ni Jesus gipasobrahan?’ Dili sumala kang F. F. Bruce, usa ka retiradong propesor sa Biblical Criticism and Exegesis sa University of Manchester, nga misulat: “Kasagarang dili posible ang pagpasundayag pinaagig mga argumentong makasaysayanhon sa kamatuoran sa matag detalye sa usa ka karaang sinulat, kon kaha sa sulod o sa gawas sa Bibliya. Igo na ang pagbatog igong pagsalig sa malangkobong pagkakasaligan sa usa ka magsusulat; kon kana establisado, adunay gipangagpas nga purohang matuod ang iyang mga detalye. . . . Ang Bag-ong Testamento dili ingon nga menos ug purohan nga kasaligan sa makasaysayanhon kay giila kana sa mga Kristohanon ingong ‘sagradong’ katitikan.”

Ang tanang butang nagapahayag dapig sa pagkakasaligan sa mga magsusulat sa Ebanghelyo. Bisan pag sila tingali magkalain usahay sa ilang pagpahayag sa mga detalye, sila wala magsupakay sa usag usa, maingon nga ang duha ka saksi sa usa ka aksidente sa sakyanan wala magsupakay sa usag usa kon ang usa moingon nga ang usa ka kotseng pula nga naggikan sa wala nakabangga sa usa ka kotseng berde nga naggikan sa tuo, samtang ang lain moingon nga ang usa ka Mercedes nga nagpadulong sa habagatan nakabangga sa usa ka Renault nga nagpadulong sa amihanan. Ang kamatuoran nga nagkalain ang mga Ebanghelyo sa ginagmayng mga detalye kusganong nagapaila nga sila matuod. Kon buot pa sa ilang mga magsusulat nga limbongan ang mga tawo aron makatuo sa usa ka kasugiran, tinong ila untang gihimong nagkauyonay kaayo ang ilang mga estorya.

Bisan ang mga kaaway ni Jesus nagsuportar sa mga taho mahitungod kaniya ingong matuod. Atong mabasa: “Gidala kaniya sa mga tawo ang usa ka tawong amang nga giyawaan; ug tapos mapagula ang demonyo ang tawong amang misulti. . . . Apan ang mga Pariseo nagsugod sa pag-ingon: ‘Maoy pinaagi sa magmamando sa mga demonyo nga siya nagapagula sa mga demonyo.’” (Mateo 9:32-34) Matikding ang mga Pariseo wala maglimod nga gihimo ni Jesus ang usa ka milagro. Sila wala lamang modawat nga ang iyang katakos sa pagbuhat niadto maoy tungod sa paglihok sa balaang espiritu sa Diyos.

Ang laing ebidensiya nga ang mga rekord bahin kang Jesus matuod mao ang kamatuoran nga kon ang mga prinsipyong nasulod diha sa iyang mga pagtulon-an pagasundon, kana moobra gayod. Kana mosangpot sa malamposon ug malipayong pagpuyo. Dugang pa, ang daghang layog-abot nga mga tagna nga gilitok ni Jesus, sama niadtong nahitala sa Mateo kapitulo 24, Marcos kapitulo 13, ug Lucas kapitulo 21, nangatuman sa atong adlaw.

Si Jesus—“Si Jehova sa Daang Testamento”?

Dayag, si Jesus dili ordinaryong tawo. Siya linain tungod kay, sumala sa ginasulti kanato sa Bibliya, siya nagkinabuhi na sa langit sa wala pa moanhi sa yuta. (Juan 6:38, 62) Sa ingon siya may kahibalo ug mga katakos nga labaw sa iya sa ordinaryong mga tawo. Kini motabang sa pagtin-aw sa iyang mga milagro ug sa iyang talagsaong kinaadman.

Apan ang una-tawhanong paglungtad ni Jesus nagkahulogan ba nga siya Diyos? Ang usa ka manual sa magtutudlo nagapangangkon niana, nga nagaingon: “Sa dihang si Jesus nagtumong sa Iyang kaugalingon ingon nga ‘Ako Mao’ . . . , Siya nagpaila sa Iyang kaugalingon ingon nga si Jehova sa Daang Testamento.” Matuod ba kini?

Sumala sa King James Version nga paghubad sa Exodo 3:13, 14, si Moises nangutana: “Sa dihang ako moadto sa mga anak sa Israel, ug magaingon kanila, Ang Diyos sa inyong mga amahan nagpadala kanako nganhi kaninyo; ug sila magaingon kanako, Unsa ang iyang ngalan? unsay akong isulti kanila? Ug ang Diyos miingon kang Moises, AKO MAO AKO: ug siya miingon, Kana mao ang imong igasulti ngadto sa mga anak sa Israel, AKO MAO ang nagpadala kanako nganhi kaninyo.” Mahitungod niining tekstoha, ang The Pentateuch and Haftorahs (Hebreohanong teksto nga may Ingles nga hubad ug pagpatin-aw, nga giedit ni Dr. J. H. Hertz) nag-ingon nga sa pamulong “Ako mao ang mao ako . . . ang pasiugda anaa sa aktibong pagpaila sa Balaang kalungtaran.” Ang paggamit niini ingong titulo o ngalan sa Diyos sa ingon haom tungod kay pinaagi sa pagluwas kanila gikan sa pagkaulipon sa Ehipto, ang Diyos duol nang magpaila sa iyang kalungtaran alang sa iyang katawhan sa talagsaong paagi. Si Hertz nagaingon nga “ang kadaghanang tawong makibag-o nagasunod kang Rashi [usa ka iladong komentarista sa edad-media nga Pranses nga Bibliya ug sa Talmud] sa paghubad sa ‘Ako mamao ang mamao ako.’” Kini mahiuyon sa paghubad sa New World Translation, nga mabasa: “AKO MAHIMONG MAO ANG MAHIMONG MAO AKO.”

Sa Juan 8:58, sa makausa pa sumala sa King James Version si Jesus migamit sa pamulong “Ako mao” maylabot sa iyang kaugalingon, nga nag-ingon, “Sa wala pa si Abraham, ako mao.” Apan dinhi ang pamulong may pagkalahi sa usang gigamit sa Exodo 3:14. Si Jesus wala mogamit niana ingong ngalan o titulo kondili ingon lamang nga usa ka paagi sa pagpatin-aw sa iyang una-tawhanong paglungtad. Busa, sumala sa New World Translation, ang mas tukmang paghubad sa Juan 8:58 mao: “Sa wala pa maglungtad si Abraham, ako naglungtad na.”

Tin-aw, walay nagalungtad nga Kasulatanhong pasikaranan sa pangangkon nga si Jesus mao si Jehova sa Hebreohanong Kasulatan. Bisan ang manual sa magtutudlo nga gikutlo nga unauna nagaangkon: “Nga si Kristo naglungtad una sa Iyang pagkatawo sa Bethlehem wala mismo magpamatuod nga Siya mao ang Diyos (Mahimong siya naglungtad ingong manulonda).” Sa pagkamatuod, kini mao ang ginatudlo sa Bibliya. Sa iyang una-tawhanong paglungtad, si Jesus maoy “usa ka diyos,” o usang balaan, apan dili mao ang Diyos, ang Diyos nga makagagahom sa tanan, si Jehova.—Juan 1:1-3; 1 Tesalonica 4:16.

Sanglit siya dili Diyos, kinsa ba gayod si Jesus?

[Mga hulagway sa panid 5]

Ang mga milagro ni Jesus nagpamatuod nga siya dili lamang ordinaryong tawo