Myanmar (Burma)

ANG Myanmar, nga gitaliwad-an sa duha ka dagko kaayong nasod sa Asia, ang India ug China, maoy yuta sa makaiikag nga kadaiyahan.a Ang kinadak-ang siyudad niini, ang Yangon (kanhi Rangoon), dunay daghag andanang mga bilding, punog-tawong mga tindahan, ug kadalanan nga trapik kaayo. Apan ang gawas sa siyudad maoy kabanikanhan diin kabaw ang gigamit sa pagdaro sa uma, ang mga langyaw gikatingad-an pa, ug wala mag-agad sa oras ang ilang adlaw-adlaw nga kalihokan.

Ang Myanmar karon magpahinumdom kanato kon unsa ang Asia kanhi. Dinhi, ang kagangkagang nga mga bus nagdagan sa libaongong mga karsada nga labyan niini ang mga karomata nga nagdalag abot sa uma paingon sa merkado ug ang nagbantayg mga kanding sa kabalilihan. Ang kadaghanang lalaki sa Myanmar nagsul-ob gihapon ug tradisyonal nga patadyong (lungi). Pahiran sa kababayen-an ang ilang nawong ug krem nga gikan sa panit sa kahoy (thanaka) ingong mek-ap. Relihiyoso kaayo ang mga tawo. Ang mga debotadong Budhista mas nagtamod sa mga monghe kay sa inilang mga tawo ug adlaw-adlawng naghidhid ug gagmayng palid sa bulawan sa nagsidlak nga mga estatwa ni Budha ingong ilang halad.

Ang mga tawo sa Myanmar malumo, mahunahunaon ug mausisahon. Walo ka dagkong tribo ug mga 127 ka gagmayng tribo ang nagpuyo sa nasod. Ang matag tribo may kaugalingong pinulongan, besti, pagkaon, ug kultura. Ang kadaghanan nagpuyo sa halapad nga patag sa sentro nga gitubigan sa dakong Ayeyarwady (Irrawaddy) River, nga may gitas-ong 2,170 ka kilometro ug nag-ikis-ikis gikan sa punog-yelo nga Himalayas ngadto sa may pagkainit nga Andaman Sea. Minilyon pa ang nagpuyo sa haluag nga delta (yutang binanlas) ug sa kabukiran nga nag-ulot sa Bangladesh, China, India, Laos, ug Thailand.

Sa duolag 100 ka tuig, ang mga Saksi ni Jehova sa Myanmar nailhan nga lig-og pagtuo ug malahutayon. Panahon sa grabeng kapintasan ug kagubot sa politika, sila nagpabiling neyutral. (Juan 17:14) Bisan pa sa kalisdanan, relihiyosong pagsupak, ug limitadong komunikasyon sa mga igsoon sa ubang nasod, ang katawhan ni Jehova makugihong nagsangyaw sa maayong balita sa Gingharian sa Diyos. Ang mosunod mao ang ilang makapadasig nga sugilanon.

Gibuksan ang Buluhatong Pagsangyaw

Sa halandomong tuig sa 1914, duha ka lalaking Ingles mikawas sa usa ka bapor sa pantalan sa Yangon diin naglagiting ang kainit. Si Hendry Carmichael ug ang iyang kaubang payunir, nga mibiyahe gikan sa India, giasayn sa pagbukas sa buluhatong pagsangyaw sa Burma. Ang ilang teritoryo mao ang tibuok nasod.

Si Hendry ug ang iyang kauban nagsugod sa Yangon ug sa wala madugay nakahibalag ug duha ka lalaking Anglo-Indian nga nagpakitag tinuod nga interes sa mensahe sa Gingharian.b Si Bertram Marcelline ug si Vernon French mibulag dayon sa Kakristiyanohan ug misugod sa pagsangyaw nga di-pormal sa ilang mga higala. Wala madugay, mga 20 na ka tawo ang nagtigoman sa balay ni Bertram aron magtuon sa Bibliya gamit ang Bantayanang Torre.c

Niadtong 1928, ang laing Ingles nga payunir nga gikan sa India, si George Wright, miduaw sa Burma ug milibot sa nasod sulod sa lima ka bulan, nga nanagtag ug daghang literatura sa Bibliya. Kadtong mga binhi sa kamatuoran tinong naglakip sa pulyetong Millions Now Living Will Never Die! nga gipatik niadtong 1920—ang una natong publikasyon nga nahubad sa Burmese.

Duha ka tuig sa ulahi, ang mga payunir nga si Claude Goodman ug Ronald Tippin miabot sa Yangon ug nakakaplag ug gamayng grupo sa mga igsoon nga nagpahigayog mga tigom apan walay organisadong pagsangyaw. “Gidasig namo sila sa pagsangyaw kada Dominggo,” miingon si Claude. “Usa ka brader nangutana kon puwede bang may mopuli niya sa pagsangyaw, ug siya motabang ra sa mga payunir sa pinansiyal. Gitubag siya ni Ron: ‘Puwede god kaayo, kon buot nimong may mopuli sab nimo sa pagsulod sa bag-ong kalibotan.’” Kadtong prangka nga pagdasig mao gyod ang gikinahanglan sa grupo. Sa wala madugay, si Claude ug Ronald daghan nag kauban sa pagsangyaw.

“Rachel, Nakaplagan Ko ang Kamatuoran!”

Niadtong tuiga mismo, nahimamat ni Ron ug Claude si Sydney Coote, usa ka hepe sa estasyon sa tren sa Yangon. Gidawat ni Sydney ang gitawag ug rainbow set, usa ka koleksiyon sa napulo ka libro nga lainlaig kolor. Human mabasa ni Sydney ang pipila ka bahin sa usa ka libro, gitawag niya ang iyang asawa, “Rachel, nakaplagan ko ang kamatuoran!” Wala madugay, ang tibuok pamilyang Coote nag-alagad na kang Jehova.

Si Sydney kugihan nga motuon sa Kasulatan. Ang iyang anak nga si Norma Barber, dugay nang misyonaryo ug nag-alagad karon sa sangang buhatan sa Britain, nag-ingon: “Naghimo si Papa ug kaugalingong reperensiya sa mga teksto. Inigkakita niyag teksto nga magpatin-aw sa usa ka pagtulon-an sa Bibliya, isulat niya kini ubos sa nahiangayng ulohan. Iyang gitawag ang maong reperensiya nga Hain Kini?”

Gusto ni Sydney nga dili lang tun-an ang Bibliya kondili ipaambit usab ang mensahe niini sa uban. Busa, siya misulat sa sangang buhatan sa India nga nangutana kon may Saksi ba sa Burma. Sa wala madugay nakadawat siyag dakong kahon sa literatura ug listahan sa mga ngalan. “Gisulatan ni Papa ang matag ngalan sa listahan, nga nagdapit nila sa pagduaw kanamog usa ka adlaw,” matod ni Norma. “Lima o unom ka brader ang mianha sa balay ug gipakita kanamo kon unsaon pagsangyaw sa di-pormal nga paagi. Ang akong mga ginikanan nanagtag dayon sa literatura ngadto sa mga higala ug silingan. Sila nagpadala usab ug mga sulat ug literatura sa tanan namong paryente.”

Dihang ang magulang ni Sydney nga si Daisy D’Souza, nga nagpuyo sa Mandalay, nakadawat sa sulat ni Sydney ug sa pulyetong The Kingdom, the Hope of the World, iya dayong gibaslan kini nga nangayog dugang publikasyon ug Bibliya. “Labihang lipaya ni Mama nga siya nagtuki sa literatura hangtod sa kadlawon,” matod sa iyang anak babaye nga si Phyllis Tsatos. “Unya kaming unom ka anak iyang gitigom kay duna siyay importanteng pahibalo: ‘Mobiya na ko sa Simbahang Katoliko, kay nakaplagan ko na ang kamatuoran!’” Sa ulahi, ang bana ug mga anak ni Daisy midawat usab sa kamatuoran. Karon, upat ka henerasyon sa pamilyang D’Souza ang matinumanong nag-alagad kang Jehova nga Diyos.

Maisogong mga Payunir

Sa sayong bahin sa katuigang 1930, ang masibotong mga payunir nagsangyaw sa maayong balita ubay sa pangunang riles sa amihanan nga naggikan sa Yangon paingon sa Myitkyina, lungsod duol sa utlanan sa China. Nagsangyaw usab sila sa Mawlamyine (Moulmein) ug sa Sittwe (Akyab), mga lungsod duol sa baybay sa sidlakan ug kasadpan sa Yangon. Ingong resulta, naporma dayon ang gagmayng kongregasyon sa Mawlamyine ug Mandalay.

Niadtong 1938, ang pagdumala sa buluhaton sa Burma gibalhin gikan sa sangang buhatan sa India ngadto sa sangang buhatan sa Australia, ug ang mga payunir gikan sa Australia ug New Zealand nagsugod pagpangabot sa Burma. Kadtong maisogon ug maunongong mga alagad naglakip kang Fred Paton, Hector Oates, Frank Dewar, Mick Engel, ug Stuart Keltie. Sila mga payunir sa literal nga diwa kay sila ang nagbukas sa buluhaton didto.

Si Fred Paton miasoy: “Sa upat nako ka tuig sa Burma, nakasangyaw ko sa halos tibuok nasod. Nakaagi kog malarya, tipos, disenteriya, ug ubang sakit. Human sa tibuok adlaw nga pagsangyaw, sagad ako way katulgan. Apan si Jehova kanunayng nagtagana sa akong panginahanglan ug nakapadayon ko sa tabang sa iyang espiritu.” Si Frank Dewar, taga-New Zealand nga anad sa kalisod, miingon: “Nakahibalag kog mga tulisan, rebelde, ug arogante nga opisyales. Pero akong nakita nga ang lisod nga mga situwasyon daling masagubang kon kita matinahoron, malumo, mapaubsanon, ug makataronganon. Sa wala madugay ang kadaghanan nakaamgo nga ang mga Saksi ni Jehova dili peligroso.”

Ang mga payunir nailhan nga lahi kaayo sa ubang langyaw nga nagpuyo sa nasod, kinsa sagad nagtamay sa lokal nga mga molupyo. Sila nagpakitag pagtahod ug gugma sa katawhan. Kini nga tinagdan nagustohan sa mapainubsanong taga-Burma, kinsa mas gustog maluloton ug mataktikanhong paagi kay sa pagkaprangka ug pakigharong. Pinaagi sa pulong ug buhat, gipakita sa mga payunir nga ang mga Saksi ni Jehova tinuod nga mga Kristohanon.—Juan 13:35.

Usa ka Halandomong Kombensiyon

Pipila ka bulan sukad sa pag-abot sa mga payunir, ang sangang buhatan sa Australia naghikayg kombensiyon sa Yangon. Ang napiling dapit mao ang Yangon City Hall, dakong bilding nga marmol ug mga hagdanan ug bronseg mga pultahan. Ang mga delegado naggikan sa Thailand, Malaysia, ug Singapore, samtang si Alex MacGillivray, branch servant sa Australia, nagdalag mga igsoon gikan sa Sydney.

Kay taliabot man ang gubat, napukaw ang interes sa mga tawo sa napahibalo pag-ayong pakigpulong publiko nga nag-ulohag “Duol Na ang Gubat sa Tibuok Uniberso.” “Mao pa toy akong pagkakita nga ang tigomanan dali kaayong napuno,” matod ni Fred Paton. “Pag-abri ko sa pultahan sa atubangan, ang mga tawo nanagan pagsaka sa hagdan paingon sa awditoryum. Wala abtig napulo ka minuto, kapin nag 1,000 ang naghuot sa awditoryum nga para ra sa 850.” “Kinahanglang sirhan namo ang pultahan sa atubangan bisag daghan pa ang buot mosulod, busa 1,000 pa ka tawo ang didto na lang sa gawas,” si Frank Dewar midugang. “Apan ang pipila ka abtik nga batan-ong lalaki miyuhot agi sa gagmayng pultahan sa kilid.”

Nalipay ang mga igsoon dili lang tungod sa gipakitang interes kondili sa mamiminaw nga lainlaig kagikan, lakip ang daghang tribo. Sa nangagi, pipila ra ka lokal nga molupyo ang nagpakitag interes, kay ang kadaghanan debotadong mga Budhista. Ang lokal nga mga molupyo nga nag-angkong Kristohanon—kadaghanan mga Kayin (Karen), Kachin, ug Chin—nagpuyo sa lagyong dapit ug wala pa makadungog sa maayong balita. Busa morag andam nang anihon ang natad sa lumad nga katawhan. Sa wala madugay, ang daghang tribo sa Burma nalakip usab sa lainlaig-nasyonalidad nga “dakong panon” nga gitagna sa Bibliya.—Pin. 7:9.

Unang Kayin nga mga Tinun-an

Sa 1940 ang payunir nga si Ruby Goff nagsangyaw sa Insein, gamayng lungsod sa gawas sa Yangon. Kay wala makakaplag ug interesado niadtong adlawa, si Ruby miampo, “Jehova, makakita unta ko bisag usa lang ka ‘karnero’ sa dili pa ko mouli.” Sa sunod balay, iyang nahimamat si Hmwe Kyaing, usa ka babayeng Kayin nga Baptist, nga naminaw dayon sa mensahe sa Gingharian. Unya, si Hmwe Kyaing ug ang iyang mga anak nga si Chu May (Daisy) ug Hnin May (Lily), nagtuon sa Bibliya ug sila miuswag sa espirituwal. Bisag namatay si Hmwe Kyaing sa wala madugay, ang iyang manghod nga anak, si Lily, nahimo sa ulahi nga unang bawtismadong Kayin nga Saksi ni Jehova. Si Daisy nabawtismohan usab.

Si Lily ug Daisy nahimong masibotong mga payunir ug nagbilig maayong rekord sa pag-alagad. Karon, gatosan sa ilang kaliwat ug mga Bible study ang nag-alagad kang Jehova sa Myanmar ug sa ubang nasod.

Kalisdanan Panahon sa Gubat sa Kalibotan II

Sa 1939, miulbo ang Gubat sa Kalibotan II didto sa Europe, nga nakapakurat sa tibuok kalibotan. Taliwala sa nagkagrabe nga kasamok, ang klero sa Kakristiyanohan mas nangusog sa paghulhog sa gobyerno sa Burma nga idili ang atong literatura. Busa si Mick Engel, ang nagdumala sa pondohanag literatura sa Yangon, miadto sa usa ka Amerikanong opisyal nga taas ug ranggo ug nangayog opisyal nga sulat nga mag-awtorisar sa pagdalag duha ka toneladang literatura sakay sa mga trak sa sundalo agi sa Burma Road paingon sa China.

Si Fred Paton ug Hector Oates nagdala sa literatura ngadto sa estasyon sa tren sa Lashio, lungsod duol sa utlanan sa China. Dihang nakigkita sila sa opisyal nga nagkontrol sa komboy paingon sa China, hapit mosilaob ang iyang kasuko! “Unsa?” siya misinggit. “Hatagag lugar ang inyong way-hinungdang basahon nga kulang pa gani ang mga trak para sa kinahanglanong suplay sa mga sundalo ug sa mga tambal nga nangadunot na lang dinhi sa gawas?” Wala dayon motubag si Fred. Gikuha niya ang sulat sa iyang bag, ug miingon nga kon dili niya sundon ang opisyal nga sugo gikan sa Yangon, kana seryosong butang. Niana, ang tigkontrol sa komboy mitaganag usa ka gamayng trak, drayber, ug suplay aron gamiton sa mga igsoon. Mibiyahe silag mga 2,400 kilometros paingon sa Chongqing (Chungking), sa habagatan-sentral nga China, diin ilang gipanagtag ang bililhong literatura ug gani nasangyawan nila si Chiang Kai-shek, ang presidente sa gobyerno sa Nasyonalistang China.

Sa Mayo 1941, ang kolonyal nga gobyerno sa India nagpadalag telegrama sa Yangon, nga nagmando sa lokal nga awtoridad nga kompiskahon ang atong literatura. Nakita sa duha ka brader nga nagtrabaho sa opisina sa telecom ang telegrama ug gisultihan dayon si Mick Engel. Gitawgan ni Mick si Lily ug Daisy ug nangadto dayon sila sa pondohanag literatura, diin ilang gikuha ang nahibiling 40 ka karton sa literatura ug gibutang kana sa tipiganang mga balay sa Yangon. Pag-abot sa mga awtoridad, wala nay literatura.

Sa Disyembre 11, 1941, tulo ka adlaw human atakeha sa Japan ang Pearl Harbor, ang Burma gibombahan sa Japan. Sa maong hinapos sa semana, ang pipila ka Saksi nagtigom sa gamayng apartment sa ibabaw sa Yangon Central Railway Station. Didto si Lily gibawtismohan, sa bathtub, human sa paghisgot sa Kasulatan.

Dose ka semana sa ulahi, ang mga sundalong Hapones misulod sa Yangon apan ang siyudad halos awaaw na. Kapig 100,000 ang nangalagiw sa India. Linibo ang namatay sa gutom, kakapoy ug sakit pagpaingon didto. Si Sydney Coote, nga mikalagiw uban sa iyang pamilya, namatay sa malarya duol sa utlanan sa India. Ang laing brader gipusil sa mga sundalong Hapones, ug ang lain pa nawad-ag asawa ug pamilya dihang gibombahan ang ilang balay.

Diyutay ra kaayong Saksi ang nagpabilin sa Burma. Si Lily ug Daisy mibalhin sa Pyin Oo Lwin (Maymyo), usa ka mingawng lungsod nga naa sa bakilid duol sa Mandalay, diin sila nagpugas ug mga binhi sa kamatuoran nga namunga sa ulahi. Ang ikatulong Saksi, si Cyril Gay, mipuyo sa Thayarwaddy, usa ka gamayng balangay nga mga 100 kilometros amihanan sa Yangon. Nagpuyo siya didto hangtod natapos ang gubat.

Malipayong Panagkita Pag-usab

Pagkatapos sa gubat, ang kadaghanang igsoon nga nangalagiw sa India nagsugod pagpamalik sa Burma. Pagka-Abril 1946 ang Yangon Congregation may walo ka aktibong magmamantala. Sa kataposan sa tuig, dihang 24 na ang magmamantala, nakadesisyon ang mga brader nga maghimog asembliya.

Ang duha ka adlaw nga asembliya gihimo sa usa ka eskuylahan sa Insein. “Sa akong pag-uli gikan sa India, akong nasayran nga akoy mohatag sa usa ka oras nga pakigpulong publiko,” nahinumdom si Theo Syriopoulos, kinsa na-Saksi sa Yangon niadtong 1932. “Una pa niadto, kaduha pa lang ko kahatag ug lima ka minutong pakigpulong sa mga tigom didto sa India. Bisan pa niana, ang asembliya nagmalamposon ug kapig 100 ang mitambong.”

Pipila ka semana sa ulahi, usa ka Kayin nga lider sa komunidad nga interesado sa kamatuoran mitanyag ug lote sa Ahlone, nga duol sa suba ug dili layo sa sentro sa Yangon. Didto gitukod sa mga igsoon ang usa ka Kingdom Hall nga gama sa kawayan ug kalingkorag usa ka gatos ka tawo. Nalipay kaayo ang kongregasyon. Sila nakalingkawas sa gubat nga lig-on gihapog pagtuo ug andam ug ikag nga mopadayon sa pagsangyaw.

Unang mga Misyonaryo sa Gilead Nangabot

Sayo sa 1947, usa ka grupo sa mahinamong mga igsoon ang nagtapok sa pantalan sa Yangon aron mosugat kang Robert Kirk, ang unang nabansay sa Gilead nga misyonaryo nga miabot sa Burma. Wala madugay, tulo pa ka misyonaryo ang nangabot—si Norman Barber, Robert Richards, ug Hubert Smedstad—uban ni Frank Dewar, kinsa nagpayunir sa India panahon sa gubat.

Ang mga misyonaryo nangabot sa siyudad nga gidaot sa gubat. Daghang bilding ang nasunog ug dili na magamit. Libolibo ang nagpuyo sa kawayang mga payag nga naglaray daplin sa kadalanan. Ang mga tawo nagluto, nanglaba, ug namuyo sa kalye. Kay ang mga misyonaryo nangabot aron itudlo ang kamatuoran sa Bibliya, busa sila nagpasibo sa kahimtang ug nagmapuliki sa ministeryo.

Niadtong Septiyembre 1, 1947, naestablisar ang sangang buhatan sa Watch Tower Society diha sa balay sa mga misyonaryo sa Signal Pagoda Road, duol sa sentro sa siyudad. Si Robert Kirk ang naasayn nga branch overseer. Wala madugay, ang Yangon Congregation mibalhin gikan sa kawayan nga Kingdom Hall didto sa Ahlone ngadto sa usa ka apartment sa Bogalay Zay Street. Mabaktas lang kinig pipila ka minuto gikan sa Secretariat, nindot kaayong bilding nga gigamit sa kolonyal nga gobyerno sa Britain—usa ka administrasyon nga inihap na lang ang mga adlaw!

Mibuto ang Gubat Sibil!

Sa Enero 4, 1948, gitugyan sa Britain ang pagmando ngadto sa bag-ong Burmese nga gobyerno. Human sa 60 ka tuig ingong kolonya sa Britain, ang Burma naindependente na. Apan mibuto ang gubat sibil sa tibuok nasod.

Ang lainlaing tribo nagbugnoay aron makatukod ug independenteng mga estado, samtang ang pribado nga armadong mga grupo ug kriminal nga mga gang nag-ilogay sa pagkontrol sa pipila ka dapit. Sayo sa 1949, kontrolado na sa mga rebelde ang halos tibuok nasod, ug ang away misilaob na sa gawas sa Yangon.

Sa nagpadayon ang mga bugnoay, nga usahay mokusog unya mohinay, ang mga igsoon nag-amping sa pagsangyaw. Gibalhin ang sangang buhatan gikan sa balay sa mga misyonaryo sa Signal Pagoda Road ngadto sa dakong apartment sa 39th Street, usa ka protektadong dapit nga nahimutangan sa ubay-ubayng embahada sa ubang nasod ug malakaw rag tres minutos gikan sa post office.

Inanayng nalupig sa Burmese nga kasundalohan ang mga rebelde ug nangatras sila sa kabukiran. Sa mga 1955, kontrolado na usab sa gobyerno ang halos tibuok nasod. Ugaling lang, ang gubat sibil wala pa matapos. Nag-awayay gihapon ang lainlaing tribo hangtod karon.

Pagsangyaw ug Pagtudlo Diha sa Pinulongang Burmese

Una sa mga 1955, Iningles ang gigamit sa mga igsoon sa Burma sa pagsangyaw. Kini ang gigamit sa edukadong mga tawo sa dagkong lungsod ug siyudad. Apan minilyon pa ang naggamit lang ug Burmese (Myanmar), Kayin, Kachin, Chin, o ubang lokal nga pinulongan. Sa unsang paagi masangyawan sila sa maayong balita?

Sa 1934, gihikay ni Sydney Coote nga ipahubad sa usa ka Kayin nga magtutudlo ang pipila ka pulyeto ngadto sa Burmese ug Kayin. Sa ulahi, ang ubang magmamantala naghubad sa librong “Pasagdi ang Diyos Maminatud-on” ug pipila ka pulyeto ngadto sa Burmese. Dayon, niadtong 1950, gipahubad ni Robert Kirk kang Ba Oo ang tun-anang mga artikulo sa Ang Bantayanang Torre ngadto sa Burmese. Ang sinulat sa kamot nga hubad gi-typeset ug gipatik sa komersiyal nga imprentahan sa Yangon ug dayon giapod-apod sa mga nanambong sa tigom sa kongregasyon. Sa ulahi, ang sangang buhatan mipalit ug Burmese nga makenilya aron mas dali ang proseso sa paghubad.

Ang unang mga maghuhubad nakasinatig mga kalisdanan. “Nagtrabaho ko sa adlaw aron suportahan ang akong pamilya, ug sa gabii, naghubad ug mga artikulo sa dili kaayo hayag nga bombilya,” matod ni Naygar Po Han, kinsa mipuli kang Ba Oo dihang siya dili na makahimo sa paghubad. “Gamay ra kog kahibalo sa Iningles, mao nga dili kaayo tukma ang akong paghubad. Pero gusto gyod namo nga daghan ang makabasa sa mga magasin.” Dihang gihangyo ni Robert Kirk si Doris Raj sa paghubad sa Ang Bantayanang Torre ngadto sa Burmese, siya mihilak. “Mubo ra kog edukasyon ug way kasinatian sa paghubad,” mipatin-aw si Doris. “Bisan pa niana, gidasig ko ni Brader Kirk nga sulayan kana. Busa miampo ko kang Jehova ug misugod paghubad.” Karon, human sa duolag 50 ka tuig, si Doris maghuhubad gihapon sa Bethel sa Yangon. Si Naygar Po Han, karon 93 anyos na, naa usab sa Bethel ug masiboton gihapon sa buluhaton sa Gingharian.

Sa 1956, si Nathan Knorr gikan sa tibuok-kalibotang hedkuwarter mibisita sa Burma ug nagpahibalo nga luwatan ang Burmese nga Bantayanang Torre. Giawhag usab niya ang mga misyonaryo sa pagkat-on sa pinulongan aron mahimong mas epektibo sa pagsangyaw. Sila nadasig ug naningkamot sa pagkat-og Burmese. Pagkasunod tuig, si Frederick Franz, gikan usab sa hedkuwarter, ang mihatag sa yawing pakigpulong sa lima ka adlaw nga asembliya sa Yangon Railway Institute Hall. Iyang gidasig ang mga brader nga ipakaylap pa ang pagsangyaw pinaagi sa pagpadalag mga payunir ngadto sa mga siyudad ug lungsod sa ilang rehiyon. Ang unang giasaynag bag-ong mga payunir mao ang Mandalay, kanhi kaulohan ug ikaduhang kinadak-ang siyudad sa Burma.

Mga Bunga sa Pagsangyaw sa Mandalay

Sayo sa 1957, unom ka bag-ong espesyal payunir ang miabot sa Mandalay, nga miduyog sa bag-ong naminyo nga misyonaryong si Robert Richards ug iyang Kayin nga asawa, si Baby, nga didto na. Nakita sa mga payunir nga lisod ang maong teritoryo. Ang Mandalay sentro sa Budhismo ug mga katunga sa Budhistang monghe sa Burma ang nagpuyo didto. Apan, nakaamgo ang mga payunir nga sama sa karaang Corinto, si Jehova dunay ‘daghang tawo niining siyudara.’—Buh. 18:10.

Usa nila mao si Robin Zauja, 21-anyos nga estudyanteng Kachin, kinsa nahinumdom: “Buntag sayo kadto dihang si Robert ug Baby Richards miduaw sa balay ug nagpaila nga sila mga Saksi ni Jehova. Sila miingon nga nagsangyaw sila sa maayong balita sa balay ug balay, sumala sa sugo ni Jesus. (Mat. 10:11-13) Gipahayag nila ang ilang mensahe ug gihatagan ko sa ilang adres, mga magasin ug libro. Pagkagabii, mikuha kog usa ka libro ug gitapos ko kana pagbasa hangtod sa buntag. Nianang adlawa, miadto ko sa balay ni Robert ug gipaulanan ko siyag pangutana. Gitubag niya ang matag pangutana gamit ang Bibliya.” Wala madugay, si Robin Zauja nahimong unang Kachin nga midawat sa kamatuoran. Sa ulahi, siya nag-alagad ingong espesyal payunir sa daghang katuigan sa amihanang Burma, nga nakatabag duolag 100 ka tawo nga makakat-on sa kamatuoran. Duha sa iyang mga anak nag-alagad karon sa Bethel sa Yangon.

Laing masibotong tinun-an mao si Pramila Galliara, 17-anyos nga bag-o pang nakakat-on sa kamatuoran sa Yangon. “Supak kaayo sa akong bag-ong relihiyon si Papa, nga membro sa relihiyong Jain,” miingon si Pramila. “Kaduha niya gisunog ang akong Bibliya ug literatura, ug kadaghan ko niyang gikulata sa publiko. Iya sab kong gipriso sa balay aron dili makatambong ug mga tigom, ug mibahad pa siya nga sunogon ang balay ni Brader Richards! Pero dihang nakita niya nga dili niya mapukan ang akong pagtuo, inanay siyang mihunong sa pagsupak kanako.” Si Pramila miundang pag-eskuyla sa unibersidad ug nahimong masibotong payunir. Sa ulahi, naminyo siyag magtatan-aw sa sirkito, si Dunstan O’Neill. Sukad niadto, nakatabang siyag 45 ka tawo nga makadangat sa kamatuoran.

Samtang nag-uswag ang buluhaton sa Mandalay, ang sangang buhatan nagpadala usab ug mga misyonaryo o payunir sa ubang rehiyon, lakip ang Pathein (Bassein), Kalaymyo, Bhamaw, Myitkyina, Mawlamyine, ug Myeik (Mergui). Tatawng gipanalanginan ni Jehova ang buluhaton kay natukod ang lig-ong mga kongregasyon niining mga lungsora.

Mga Misyonaryo Gipapahawa!

Samtang padayong nag-uswag ang buluhatong pagsangyaw, misamot ang politikal ug etnikong kagubot. Pagka-Marso 1962, militar na ang nagmando sa nasod. Gatosan ka libong Indian ug Anglo-Indian ang gideport ngadto sa India ug Bangladesh (kaniadto East Pakistan), ug ang mga langyaw tagaan lag visa nga 24 oras. Lisod na alang sa taga-Burma ang pagpakigkontak sa ubang bahin sa kalibotan.

Ang mga igsoon nabalaka sa maong mga panghitabo. Ang kagawasan sa pagsimba gigarantiya sa militar nga gobyerno sa kondisyon nga ang mga relihiyon dili mag-apil-apil sa politika. Ingon sa gidahom, ang mga misyonaryo sa Kakristiyanohan padayong nag-apil-apil sa politikal nga kalihokan. Pagka-Mayo 1966, naupos na ang pailob sa gobyerno—kini nagmando nga papahawaon ang tanang misyonaryong langyaw sa nasod! Ang Saksing mga misyonaryo neyutral sa politika; apan sila gideport gihapon.

Nakuratan ang lokal nga mga igsoon apan wala maluya kay nahibalo silang si Jehova nag-uban kanila. (Deut. 31:6) Hinuon, may pipila ka igsoon nga nahibulong kon makapadayon ba ang buluhaton sa Gingharian.

Wala madugay, nadayag ang paggiya ni Jehova. Si Maurice Raj, kanhing magtatan-aw sa sirkito ug nabansay sa buluhaton sa sangang buhatan, gitudlo dayon sa pagdumala sa buhatan. Si Maurice, usa ka nitibong Indian, wala madeport uban sa mga Indian. “Pipila ka tuig kanhi, miaplay ko nga mahimong lungsoranon sa Burma,” siya mipatin-aw. “Pero wala koy 450 ka kyatd nga ibayad sa akong dokumento, busa gipasagdan ko lang kadto. Usa ka adlaw, sa milabay ko sa opisina sa kompaniyang gitrabahoan ko kanhi, nakit-an ko sa akong kanhing amo. Iya kong gitawag: ‘Hoy, Raj, ari diri ug kuhaa ang imong kuwarta. Nalimtan nimog kuha ang imong benepisyo sa pagretiro.’ Mikabat kadtog 450 ka kyat.

“Pagbiya nako sa opisina, nahibulong ko kon unsay himoon sa 450 ka kyat. Apan sanglit kadto eksaktong kantidad nga ibayad sa akong dokumento, nagtuo ko nga kadto gitagana ni Jehova alang niana. Ug nakatabang gyod nako kadto nga desisyon. Samtang ang ubang Indian gipagawas sa Burma, ako makapabilin sa nasod, libreng makabiyahe, makaimportar ug literatura, ug makahimo sa ubang responsibilidad nga hinungdanon sa atong buluhaton, kining tanan posible kay ako lungsoranon sa Burma.”

Si Maurice ug si Dunstan O’Neill misuroy sa tibuok nasod aron dasigon ang mga igsoon. “Giingnan namo sila: ‘Ayaw mog kabalaka, si Jehova nagauban kanato. Kon magmaunongon kita kaniya, kita iyang tabangan,’” matod ni Maurice. “Ug gitabangan gyod mi ni Jehova! Wala madugay gitudlo ang daghang bag-ong espesyal payunir, ug mas miuswag ang buluhaton.”

Karon, paglabay sa 46 ka tuig, si Maurice, nga membro sa Branch Committee, tigbiyahean gihapon sa tibuok Myanmar aron dasigon ang mga kongregasyon. Sama sa edarang si Caleb sa karaang Israel, wala gayod maawop ang iyang kasibot alang sa buluhaton sa Diyos.—Jos. 14:11.

Ang Pagsangyaw Nakaabot sa Chin State

Usa sa unang mga dapit nga gipadad-ag mga espesyal payunir mao ang Chin State, bukirong rehiyon nga nag-ulot sa Bangladesh ug India. Daghang nag-angkong Kristohanon ang nagpuyo dinhi tungod sa Baptist nga mga misyonaryo dihang ang Burma kolonya pa sa Britain. Busa, ang kadaghanang Chin nagtamod gayod sa Bibliya ug sa mga magtutudlo niini.

Sa hinapos sa 1966, si Lal Chhana, espesyal payunir nga kanhi sundalo, miabot sa Falam, ang kinadak-ang lungsod niadto sa Chin State. Giubanan siya didto ni Dunstan ug Pramila O’Neill ug ni Than Tum, nga bag-o pang nabawtismohan ug sundalo sab kanhi. Nakaplagan nila ang pipila ka interesadong pamilya ug sa wala madugay natukod ang gamay pero aktibong kongregasyon.

Pagkasunod tuig, si Than Tum mibalhin sa Hakha, lungsod sa habagatan sa Falam, diin siya misugod pagpayunir ug nakatukod ug gamayng grupo. Nasangyawan niya sa ulahi ang tibuok Chin State ug nakatabang siya pagtukod ug mga kongregasyon sa Vanhna, Surkhua, Gangaw, ug ubang dapit. Karon, paglabay sa 45 ka tuig, si Than Tum nagpabiling aktibo ingong espesyal payunir sa iyang balangay sa Vanhna.

Pagbiya ni Than Tum sa Hakha, si Donald Dewar, 20-anyos nga espesyal payunir, ang mipuli niya. Kay ang mga ginikanan ni Donald, si Frank ug Lily (kanhi Lily May) Dewar, bag-o pang nadeport, si Donald giubanan sa iyang 18-anyos nga igsoon, si Samuel. “Kami nagpuyo sa sin nga payag, nga morag hurno sa ting-init ug morag pridyidir sa tingtugnaw,” matod ni Donald. “Pero mas dakong hagit nako ang kamingaw. Kanunay ra kong mag-inusara sa pagsangyaw ug dili pa ko kaayo antigo sa pinulongang Hakha Chin. Ako lang ug si Samuel, ug usa o duha ka laing magmamantala, ang nagtambong sa tigom. Ngadtongadto, na-depress ko ug nakahunahuna gani ko sa pagbiya sa akong asaynment.

“Unya nabasa nako sa Tinuig nga Basahon ang kasinatian sa mga igsoon sa Malawi nga nagmatinumanon bisan pa sa grabeng paglutos.e Nakapangutana ko, ‘Kon dili ko makaantos sa kamingaw, unsaon nako pag-antos ang paglutos?’ Ako kanang giampo kang Jehova ug nahupayan ko. Ang pagbasa ug pagpamalandong sa Bibliya ug sa mga artikulo sa Bantayanang Torre nakapalig-on sab nako. Dihang gisorpresa kog duaw ni Maurice Raj ug Dunstan O’Neill, samag nakakita kog duha ka manulonda! Inanayng nabalik ang akong kalipay.”

Dihang si Donald nag-alagad ingong nagapanawng magtatan-aw, gigamit niya ang iyang kasinatian sa pagdasig sa mga Saksi sa hilit nga dapit. Namunga usab ang iyang mga paningkamot sa Hakha. Ang Hakha karon dunay mauswagong kongregasyon ug kanunayng gipahigayon dinhi ang mga asembliya ug kombensiyon. Duha sa mga magmamantala nga nagtambongan sa tigom sa Hakha, si Johnson Lal Vung ug Daniel Sang Kha, nahimong masibotong mga espesyal payunir nga mitabang sa pagpakaylap sa maayong balita sa halos tibuok Chin State.

‘Pagtungas sa Kabukiran’

Ang Chin State maoy 900 ngadto sa 1,800 ka metro ibabaw sa lebel sa dagat ug ang pipila ka taluktok moabot ug 3,000 ka metro. Daghang bukid ang punog bagang lasang nga dunay tag-as nga kakahoyang yati, conifer, matahom nga mga rhododendron ug orkid. Ang bakilid ug patag nga bahin wala pa matikad, nindot tan-awon, ug lisod biyaheon. Nag-ikis-ikis ug dili pa aspaltado ang mga dalan paingon sa kalungsoran busa lisod ang pag-agi sa ting-ulan ug dili gyod maagian kon matumpagag yuta. Baktasonon pa ang lagyo nga mga balangay. Apan wala kini makapugong sa mga alagad ni Jehova sa pagsangyaw sa labing daghan kutob sa maarangan.

Si Aye Aye Thit, asawa sa magtatan-aw sa sirkito sa Chin State, miasoy: “Nagdako ko sa patag nga Ayeyarwady Delta ug nahingangha kaayo ko sa nindot nga Chin Hills. Eksayted kong gitungas ang unang bukid, apan pag-abot sa taluktok nalup-og ko kay gihangak. Human makatungas ug pipila pa ka bungtod, mora na kog mamatay sa kakapoy. Hinuon, nakakat-on ra ko kon unsaon pagtungas sa mga bukid—dili magdali sa paglakaw ug dili magdalag bug-at. Wala madugay, mga 32 ka kilometro ang mabaktas nako sa usa ka adlaw sa mga panaw nga dangtag unom ka adlaw o kapin pa.”

Latas sa katuigan, nagamit sa mga igsoon sa Chin State ang lainlaing sakyanan, lakip ang mula, kabayo, bisikleta, ug, ning bag-o pa, motorsiklo, depasaherong trak, ug four-wheel-drive nga behikulo. Pero kasagaran, magbaktas lang sila. Pananglitan, aron maabot ang mga balangay sa Matupi, motungas ug molugsong sa kabukiran ang mga espesyal payunir nga si Kyaw Win ug David Zama. Ang mga igsoon sa Matupi Congregation mobaktas ug unom ngadto sa walo ka adlaw paingon sa Hakha nga kapig 270 ka kilometro aron makatambong sa mga kombensiyon. Mobaktas usab silag samang gidugayon sa ilang pagpauli. Dihang nagbaktas, sila nangantag mga awit sa Gingharian nga naglanoglanog sa nindot nga kabungtoran.

Lisod kadto nga mga panaw tungod sa grabeng katugnaw, mga lamok, ug sa lainlaing makapalisang nga mga insekto, ilabina sa ting-ulan. “Samtang nagbaktas sa lasang, may mga aIimatok nga mikamang sa akong bitiis,” miasoy si Myint Lwin, magtatan-aw sa sirkito. “Dihang gilaksi ko kini, may duha na pod nga mikamang. Nahalukso ko sa natumba nga kahoy, pero mas daghan pa ang nangamang sa kahoy. Sa kalisang mikaratil kog dagan pagawas sa lasang. Pag-abot nako sa karsada, puno na kog alimatok.”

Pero dili lang mga alimatok ang gisagubang sa mga nagbaktas sa Chin State. Ang Myanmar duna say mga ihalas nga baboy, oso, leopardo, tigre, ug mas daghang klase sa malala nga halas kay sa ubang nasod sa kalibotan, sumala sa pipila ka reperensiya. Dihang ang magtatan-aw sa distrito nga si Gumja Naw ug iyang asawang si Nan Lu, magbaktas paingon sa lainlaing kongregasyon sa Chin State, magdaob sila sa magabii aron dili moduol ang ihalas nga mga hayop!

Dili malimtan ang kasibot sa maong mga magwawali. “Nag-alagad sila kang Jehova sa tibuok nilang kusog,” matod ni Maurice Raj. “Bisag mibiya na sila sa Chin State, andam gihapon silang mobalik. Tinong nakadayeg kang Jehova ang ilang mga paningkamot!” Karon, bisag ang Chin State maoy usa sa mga kinagamyag populasyon sa rehiyon, kini may pito ka kongregasyon ug pipila ka hilit nga grupo.

“Walay ‘mga Karnero’ sa Myitkyina”

Sa 1966, ang pipila ka espesyal payunir nangabot sa Myitkyina, gamay ug nindot nga lungsod daplin sa nagkurbang bahin sa Ayeyarwady River sa Kachin State, sikbit sa China. Unom ka tuig kanhi, nakasangyaw didtog kadiyot si Robert ug Baby Richards. Sila mitaho: “Walay ‘mga karnero’ sa Myitkyina.” Pero ang bag-ong abot nga mga payunir nakakaplag ug mga tawong giuhaw sa kamatuoran.

Usa nila si Mya Maung, 19-anyos nga lalaking Baptist nga nag-ampo sa Diyos aron masabtan ang Bibliya. Siya miasoy: “Dihang may payunir nga miadto sa akong trabahoan ug mitanyag nakog Bible study, nalipay kaayo ko. Nagtuo ko nga kadto ang tubag sa akong pag-ampo. Ako ug si San Aye, akong manghod nga lalaki, nag-Bible study kaduha sa usa ka semana, busa kusog ang among pag-uswag sa espirituwal.

“Gitabangan mi ni Wilson Thein, usa ka maayo kaayong magtutudlo. Imbes isulti lang kon unsay buhaton, ipakita niya kana sa buhat! Pinaagig mga praktis sesyon ug demonstrasyon, nakakat-on mi sa epektibong paggamit sa Bibliya, pagsangyaw nga maisogon, pagtubag sa mga pagtutol, ug sa pag-andam ug paghatag ug pakigpulong diha sa kongregasyon. Mamati siya namo dihang magpraktis mi ug mohatag ug mga sugyot kon unsaon pagpauswag. Tungod sa iyang malulotong pagbansay kanamo, nadasig ming mangab-ot ug espirituwal nga mga tumong.

“Sa 1968, ako ug si San Aye misugod pagpayunir, busa walo na ang payunir sa Myitkyina. Apil sa una namong mga Bible study mao ang among inahan ug pito ka igsoon ug silang tanan nakadangat sa kamatuoran. Nagsangyaw usab mi sa mga lungsod ug balangay ubay sa riles sa tren gikan sa Myitkyina ngadto sa Mandalay. Kadto nga mga panaw dangtag usa ngadto sa tulo ka adlaw. Ang mga binhi nga among gipugas namunga. Karon, ang mga lungsod ubay sa riles sa tren—Namti, Hopin, Mohnyin, ug Katha—dunay mauswagong mga kongregasyon.”

Samtang nagsangyaw sa dapit-negosyohanan sa Myitkyina, nahimamat ni San Aye si Phum Ram, Baptist nga Kachin nga nagtrabaho sa gobyerno. Mahinamong gidawat ni Phum Ram ang kamatuoran ug mibalhin sa Putao, gamayng lungsod sa tiilan sa Himalayas. Gisangyawan niya didto ang iyang daghang paryente, ug sa wala madugay 25 na ka tawo ang nagtambong sa tigom. Samtang nagpayunir, gitabangan ni Phum Ram ang iyang asawa ug pito ka anak ug daghang paryente nga makakat-on sa kamatuoran. Siya karon usa ka payunir ug ansiyano sa Myitkyina.

Nawalang mga Bagon sa Tren

Kay kusog ang espirituwal nga pag-uswag sa Kachin State, ang sangang buhatan nakadesisyon nga ipahigayon ang 1969 “Pakigdait sa Yuta” nga Internasyonal nga Asembliya sa Myitkyina imbes sa Yangon, ang kasagarang dapit nga asembliyahanan. Aron may masakyan ang mga delegado gikan sa Yangon paingon sa Myitkyina, nga kapig 1,100 ka kilometro sa amihanan, ang sangang buhatan mihangyo sa Burma Railways nga pakyawon ang unom ka bagon sa tren. Talagsaon kadto nga hangyo. Ang Kachin State ilado sa pagkadaghag rebelde,o kontrolado kaayo ang pagsulod ug paggawas sa lugar. Pero nakurat ang mga igsoon kay ang mga nagdumala sa tren misugot dayon sa ilang hangyo.

Sa adlaw nga naeskedyul ang pag-abot sa tren sa Myitkyina, si Maurice Raj ug ang mga igsoon nangadto sa estasyon aron sugaton ang mga delegado. Si Maurice miasoy: “Samtang naghulat mi, ang hepe sa estasyon sa tren midali pagduol namo ug miingon nga may telegramang nagpahibalo nga gitangtang ang unom ka bagon sa tren sa mga delegado mao nga sila nabilin sa tungatunga sa Mandalay ug Myitkyina. Ang tren lagmit dili makasubida tungod sa ekstrang mga bagon.

“Unsay among buhaton? Nakahunahuna mi nga usbon ang eskedyul sa kombensiyon. Apan kinahanglang moaplay na pod mig laing mga permiso, nga dangtag mga semana! Samtang tim-os ming nag-ampo kang Jehova, ang tren miabot. Di mi makatuo sa among nakita—unom ka bagon nga punog mga igsoon! Nagpahiyom sila ug nagwarawara sa ilang mga kamot. Sa nangutana mi kon unsay nahitabo, usa kanila miingon, ‘Unom gyod ka bagon ang gitangtang, apan dili ang unom nga among gisakyan!’”

Nagmalamposon ang kombensiyon. Tulo ka bag-ong publikasyon ang giluwatan sa Burmese ug lima sa Iningles. Dihang gipapahawa an mga misyonaryo tulo ka tuig nga miagi, samag talisik lang ang espirituwal nga pagkaon nga misulod sa Burma. Pero samag baha na kini karon!

Pagtudlo sa Katawhang Naga

Upat ka bulan human sa kombensiyon sa Myitkyina, ang sangang buhatan nakadawat ug sulat gikan sa usa ka klerk sa post office sa Khamti, daplig-suba nga lungsod ubos sa kabungtoran sa amihanan-kasadpan sa utlanan sa Burma ug India. Dinhi nagpuyo ang katawhang Naga, gikan sa lainlaing tribo nga gikalisangan kanhi kay sila mamumunggot ug ulo. Sa iyang sulat, ang klerk nga si Ba Yee, kanhi Sabadista, nangayog espirituwal nga tabang. Ang sangang buhatan nagpadala dayog duha ka espesyal payunir, si Aung Naing ug si Win Pe.

Si Win Pe miasoy: “Sa tugpahanan sa ayroplano sa Khamti, gikulbaan mi pag-ayo sa pagkakitag bangis nga mga manggugubat nga Naga nga nagbahag lang. Unya, si Ba Yee midalig duol ug mitimbaya namo, ug gipailaila dayon mi sa pipila ka interesado. Wala madugay lima na ang among Bible study.

“Pero abi sa awtoridad nga kami mga pastor sa Baptist nga nagsuportar sa mga rebelde. Gisultihan namo sila nga neyutral mi sa politika, apan gimandoan mi nila sa pagbiya bisag wa pa mi kaabtig bulan.”

Tulo ka tuig sa ulahi, dihang bag-o na ang mga opisyales, gipadayon sa 18-anyos nga payunir nga si Biak Mawia ang buluhatong nabiyaan sa nangaging mga payunir. Wala madugay, miluwat si Ba Yee sa iyang trabaho sa post office ug nagpayunir. Dayon nangabot ang pipila pa ka payunir. Ngadtongadto natukod niining masibotong grupo ang usa ka kongregasyon sa Khamti ug ubang gagmayng grupo sa dug-ol nga balangay. Si Biak Mawia nahinumdom: “Ang mga igsoong Naga dili antigong mobasa ug mosulat. Apan sila nahigugma sa Pulong sa Diyos ug masibotong mga magsasangyaw ug hanas sa paggamit sa mga hulagway sa atong publikasyon. Nakamemorya sab silag daghang teksto ug awit sa Gingharian.”

Karon, ang distritong kombensiyon regular nga gipahigayon sa Khamti, ug ang mga delegado naggikan pa sa habagatan sama sa Homalin, usa ka lungsod nga 15 ka oras biyaheon sa lansa.

Pagsupak Diha sa “Golden Triangle”

Kasamtangan, sa laing bahin sa nasod, ang buluhaton nag-uswag usab hangtod sa kabukiran nga nag-ulot sa China, Laos, ug Thailand. Kini ang sentro sa Golden Triangle, nindot nga rehiyon sa kabungtoran ug tabunok nga kawalogan nga nadaot tungod sa pagtanom ug opyum, rebelyon, ug ubang ilegal nga buhat. Mainampingong nagsangyaw ang mga payunir niining kuyawng rehiyon. (Mat. 10:16) Apan grabeng gisupak sila sa usa ka grupo—ang klero sa Kakristiyanohan!

Pag-abot sa mga payunir nga si Robin Zauja ug David Abraham sa Lashio, puliking lungsod sa Shan State, giakusahan dayon sila sa klero ingong mga rebelde. Si Robin miingon: “Gidakop mi ug gidala sa prisohan diin among gipakita sa kapolisan ang dokumento nga giisyu sa gobyerno. Taudtaod, usa ka medyor sa kasundalohan misulod ug mitawag: ‘Hello Mr. Zauja, Nia na diay sa Lashio ang mga Saksi ni Jehova!’ Gibuhian dayon mi sa medyor, nga akong eskolmet kanhi.”

Ang duha ka payunir misangyaw dayon ug ngadtongadto nakapormag dakong kongregasyon. Unya nagtukod silag Kingdom Hall. Duha ka tuig sa ulahi, gipaadto sila sa lokal nga hedkuwarter sa gobyerno diin nagtigom ang kapig 70 ka opisyales sa militar, lider sa tribo, ug klero. “Suko nga giakusahan mi sa klero nga namugos kono mi sa mga tawo sa pagbiya sa ilang relihiyosong mga tradisyon,” nahinumdom si Robin. “Dihang gipatubag mi sa tsirman, nananghid ko nga gamiton ang Bibliya sa akong pagdepensa ug siya misugot. Hilom kong miampo ug unya gipatin-aw ko ang baroganan sa Bibliya bahin sa bakak nga relihiyosong mga tradisyon, pagsundalo, ug nasyonalistikong seremonyas. Pagkahuman nako, mitindog ang tsirman ug miingon nga ang balaod sa Burma naghatag ug kagawasan sa pagsimba sa tanang relihiyon. Gibuhian mi ug gitugotan nga magpadayon sa pagsangyaw, sa dakong kalagot sa klero kay napakyas sila.”

Sa ulahi, sa Mongpaw, usa ka gamayng balangay duol sa utlanan sa China, gisunog sa nasukong mga Baptist ang Kingdom Hall. Kay wala mahadlok ang mga Saksi, ilang gisunog ang balay sa usa ka espesyal payunir ug gihulga ang mga igsoon diha mismo sa ilang balay. Miapelar ang mga brader ngadto sa pangulo sa balangay, apan pabor siya sa mga Baptist. Sa kataposan, ang gobyerno nangilabot ug gitugotan ang mga igsoon sa pagtukod ug bag-ong Kingdom Hall—dili sa unang gitarokan niini sa daplin sa balangay, kondili sa sentro mismo sa balangay!

Sa habagatan, sa Leiktho, usa ka hilit nga balangay sa bukid sa Kayin State, sa utlanan sa Golden Triangle, si Gregory Sarilo grabeng gisupak sa Simbahang Katoliko. “Gisugo sa pari sa balangay ang iyang mga membro nga gub-on ang akong hardin sa utanon,” miasoy si Gregory. “Dayon gitagaan ko nilag pagkaon, pero gipasidan-an ko sa usa nako ka higala nga kadto gibutangag hilo. Usa ka adlaw, nangutana ang mga batabata sa pari kon asa ko moagi pagkaugma. Miagi kog laing dalan niadtong adlawa mao nga nakalikay ko sa ilang tuyo nga banhigan ko ug patyon. Dihang gireport ko kini sa awtoridad, gimandoan nila ang pari ug iyang mga batabata nga dili na ko hilabtan. Si Jehova nanalipod kanako batok niadtong ‘nagapangita sa akong kalag.’”—Sal. 35:4.

Paghupot sa Bug-os nga Neyutralidad

Sa lakat sa katuigan, ang integridad sa mga igsoon sa Burma gisulayan sa laing paagi. Ang paggubatay sa mga tribo ug panagbangi sa politika subsob nagsulay sa ilang neyutralidad.—Juan 18:36.

Dapit sa habagatan, sa lungsod sa Thanbyuzayat, nga nailado tungod sa estasyon sa tren nga gitukod panahon sa Gubat sa Kalibotan II, ang espesyal payunir nga si Hla Aung naipit sa pag-away sa mga rebelde ug mga sundalo sa gobyerno. “Magabii, rondahon sa armadong mga sundalo ang mga lalaki sa balangay aron himoong mga tigbantay,” siya miasoy. “Wa na igkita ang daghan. Usa ka gabii, gironda sa mga sundalo ang among balangay samtang nag-estorya mi ni Donald Dewar sa among balay. Misinggit dayon ug pasidaan ang akong asawa busa nakadagan mi sa lasang. Human niadto, naghimo kog tagoanan sa akong balay, enkasog rondahon na sab mi.”

Dihang miabot ang espesyal payunir nga si Rajan Pandit sa Dawei, lungsod sa habagatan sa Thanbyuzayat, nakasugod dayon siyag mga Bible study sa duol nga balangay nga kuta sa rebelde. “Pagpauli nako gikan sa maong balangay, gidakop ug gikulata ko sa mga sundalo kay nagsuportar kono ko sa mga rebelde,” matod niya. “Pag-ingon nako nga ako Saksi ni Jehova, ila kong gisukitsukit kon giunsa nako pagkaabot sa Dawei. Gipakita nako ang akong tiket sa ayroplano—nga gihimo kong sobenir. Pruyba to nga ako misakayg ayroplano, nga wa gyod gamita sa mga rebelde sa ilang biyahe. Wa na ko nila kulataha ug unya gibuhian ko. Apan gisukitsukit nila ang usa nako ka Bible study, ug iyang gipamatud-an nga nagtuon ra mig Bibliya. Human niadto, wa na ko hilabti sa mga sundalo ug ang pipila nahimo pa nakong ruta sa magasin.”

Pit-oson usahay sa mga opisyales sa lungsod ang mga igsoon sa paglapas sa ilang neyutralidad pinaagig pagbotar sa eleksiyon o pag-apil sa nasyonalistikong seremonyas. Dihang ang mga opisyales sa Zalun, lungsod nga duol sa suba ug mga 130 kilometros amihanan sa Yangon, nagpit-os sa mga Saksi aron pabotaron sa eleksiyon, ang mga igsoon mibarog nga lig-on nga gigamit ang Bibliya ingong basehanan. (Juan 6:15) Miapelar ang mga opisyales ngadto sa awtoridad sa rehiyon aron mandoan ang mga Saksi sa pagbotar. Apan ang awtoridad nahibalo nga neyutral sa politika ang mga Saksi ni Jehova. Ang mga igsoon gitagaag eksepsiyon sa pagbotar sa eleksiyon.

Dihang wala mosaludar sa bandera ang 23 ka anak sa mga Saksi sa Khampat, lungsod sa may utlanan sa Burma ug India, sila gipalagpot sa prinsipal gikan sa eskuylahan. Unya gipatawag niya ang duha ka ansiyano aron moatubang sa mga opisyales, nga naglakip sa huwes sa lungsod ug sa komandante militar. “Samtang nagpatin-aw mi sa mga rason sa Bibliya sa among baroganan, dayag nga supak ang pipila ka opisyales,” miingon si Paul Khai Khan Thang, usa sa mga ansiyano. “Unya gipakita namo ang kopya sa ordinansa sa gobyerno nga nagtugot sa mga Saksi ni Jehova sa ‘pagtindog nga hilom ug matinahoron panahon sa seremonyas sa bandera.’ Puwerteng kurata sa mga opisyales. Dihang kalmado na sila, ang komandante militar mimando sa prinsipal nga pabalikon ang mga estudyante. Gihatagan sab sa prinsipal ug kopya sa ordinansa ang matag departamento sa eskuylahan.”

Pagkakaron, ang kadagkoan sa gobyerno sa Myanmar sinati na nga neyutral sa politika ang mga Saksi ni Jehova. Kay ang mga alagad ni Jehova lig-ong mibarog dapig sa mga prinsipyo sa Bibliya, sila nakahatag ug maayong pamatuod, ingon sa gitagna ni Jesus.—Luc. 21:13.

Mga Sundalo Nahimong Kristohanon

Panahon sa gubot nga kasaysayan sa Myanmar, ang daghang lungsoranon nahimong sundalo o kaha rebelde. Sama kang Cornelio, Romanong opisyal sa kasundalohan sa unang siglo, ang pipila kanila ‘debotado ug mahadlokon sa Diyos.’ (Buh. 10:2) Pagkakat-on sa kamatuoran, sila naningkamot sa pagsunod sa matarong nga mga sukdanan ni Jehova.

Usa kanila si Hlawn Mang, kanhi opisyal sa navy nga nakakat-on sa kamatuoran samtang naasayn sa Mawlamyine. “Gusto na kong mosangyaw,” siya miingon. “Pero dihang moresayn na unta ko, nasayran nako nga nagplano sila nga ako i-promote ug moeskuyla isip eskolar sa usa ka datong nasod sa Kasadpan! Apan determinado na ko nga makig-ambit sa buluhaton sa Diyos. Natingala ang akong mga superyor dihang ako miresayn ug misugod pag-alagad kang Jehova. Karon, human sa mga 30 ka tuig, kombinsido gihapon ko nga husto ang akong desisyon. May labaw pa bang pribilehiyo kay sa pag-alagad sa matuod nga Diyos?”

Si La Bang Gam nagpahiuli sa iyang lawas diha sa ospital sa militar dihang si Robin Zauja nagpakita kaniya sa librong Gikan sa Paraisong Nawala Ngadto sa Paraisong Nabatonan Pag-usab.f Nainteres siya sa libro ug iya tong gipangayo. Kay usa ray kopya ni Robin, gipahulaman lang niya kadtog usa ka gabii. Pagbalik ni Robin pagkaugma, si La Bang Gam mipatugbaw: “Dia ra ang imong libro. May kopya na ko!” Nagpulaw siyag kopya sa libro nga may 250 ka panid diha sa pipila ka notbok! Ngadtongadto, si La Bang Gam miresayn sa militar ug gigamit niya ang iyang librong “Paraiso” aron tabangan ang uban nga makakat-on sa kamatuoran.

Sa bukirong Shan State, ang kapitan sa Burmese army nga si Sa Than Htun Aung, ug ang komander sa United Wa State Army nga si Aik Lin, magkaatbang sa grabeng mga paggubatay sa lasang. Dihang nagkasabot ang nagkontrahayng mga grupo sa paghunong sa pinusilay, silang duha mipuyo sa Shan State. Sa ulahi, sila nakakat-on sa kamatuoran, miresayn sa militar, ug nagpabawtismo. Kining duha nga nagkontrahay kanhi nagkita sa usa ka sirkitong asembliya, ug naggaksanay ingong Kristohanong magsoon! Sila karon nahiusa sa bugkos sa gugma kay nakalingkawas na sa gapos sa pagdumot tungod sa gahom sa Pulong sa Diyos.—Juan 8:32; 13:35.

Pagpangatarongan sa “Tanang Matang sa mga Tawo”

Gikan sa 1965 ngadto sa 1976, ang gidaghanon sa magmamantala sa Burma miuswag ug kapig 300 porsiyento. Kadaghanan sa bag-ong na-Saksi naggikan sa Kakristiyanohan. Apan nahibalo ang mga igsoon nga kabubut-on sa Diyos nga “ang tanang matang sa mga tawo mangaluwas unta ug makadangat sa tukmang kahibalo sa kamatuoran.” (1 Tim. 2:4) Busa, sukad sa mga 1975, gipokus nila ang ilang pagsangyaw sa mga magtutuo sa ubang relihiyon sa Burma, nga naglakip sa mga Budhista, Hindu, ug animista.

Apan dihay mga hagit. Ang mga Budhista dili motuog Diyos o Maglalalang, ang mga Hindu nagsimbag minilyong diyos, ug ang mga animista sa Burma nagsimbag mga anito nga gitawag ug mga nat. Kaylap ang patuotuo, panagna, ug espiritismo sa maong mga relihiyon. Bisag giisip sa kadaghanang deboto niini nga ang Bibliya maoy balaang basahon, sagad gamay ra o wala silay kahibalo sa Bibliya ug sa gitudlo niini.

Apan ang mga igsoon nasayod nga ang gamhanang mga kamatuoran sa Bibliya makapatandog sa kasingkasing ni bisan kinsa. (Heb. 4:12) Kinahanglang mosalig lang sila sa espiritu sa Diyos ug mogamit sa “arte sa pagpanudlo”—nga mao ang maayong pangatarongan nga makapatandog sa kasingkasing ug makadasig nila sa paghimog kausaban sa pagkinabuhi.—2 Tim. 4:2.

Pananglitan, tagda ang maayong pangatarongan ni Rosaline, nga dugay nang espesyal payunir, dihang makigsulti sa mga Budhista. Siya mipatin-aw: “Kon ingnan ang mga Budhista nga dunay Maglalalang, sila sagad mangutana, ‘Pero kinsay naglalang sa Maglalalang?’ Nagtuo ang mga Budhista nga ang espiritu sa patayng mga tawo mobalhin sa mga hayop, busa gamiton ko ang ilang binuhing hayop ingong pananglitan.

“‘Nahibalo ba ang binuhing hayop nga dunay nagbuhi niya?’ mangutana ko.

“‘Oo.’

“‘Pero nahibalo ba ang hayop bahin sa trabaho, pamilya, o kagikan sa nagbuhi niya?’

“‘Wala.’

“‘Sa samang paagi, kay ang mga tawo lahi man sa Diyos, nga usa ka Espiritu, masabtan ba nato ang tanan bahin sa paglungtad o sinugdanan sa Diyos?’

“‘Dili.’”

Kini nga pangatarongan nakakombinsir sa daghang sinserong Budhista sa pagsusi sa dugang ebidensiya sa paglungtad sa Diyos. Kon ang maayong pangatarongan duyogan ug tiunay nga Kristohanong gugma, kini dakog epekto sa mga tawo. Si Ohn Thwin, kanhi Budhista, miasoy: “Dihang gitandi ko ang doktrinang Nirvana sa Budhismo ug ang saad sa Bibliya nga Paraisong yuta, mas nadani ko sa Paraiso. Pero kay nagtuo ko nga daghan ang dalan sa kamatuoran, giisip nako nga wa koy kinahanglang bag-ohon. Unya misugod kog tambong sa mga tigom sa mga Saksi ni Jehova. Ang gugma nga gipakita sa mga igsoon kanako sama ka tam-is sa ‘latik diha sa molasis,’ panultihon sa taga-Myanmar. Kadto nagdasig nako nga ipadapat ang kamatuoran.”

Siyempre, nagkinahanglag pagkamataktikanhon ug pagkamapailobon aron tabangan ang mga tawo sa pag-usab sa ilang tinuohan. Diyes anyos pa si Kumar Chakarabani dihang ang iyang amahan, nga debotadong Hindu, misugot nga si Kumar tudloan sa pagbasa sa Bethelite nga si Jimmy Xavier. Siya nahinumdom: “Gipasidan-an siya ni Papa nga pagbasa ray itudlo kanako, dili relihiyon. Busa giingnan siya ni Jimmy nga maayo kaayong gamiton ang Akong Basahon sa mga Estorya sa Bibliya sa pagtudlog basa sa mga bata. Gawas pa, human sa akong leksiyon sa pagbasa, si Jimmy makig-estorya kang Papa. Dihang nangutana na ang akong amahan bahin sa relihiyon, si Jimmy mataktikanhong miingon: ‘Anaa sa Bibliya ang mga tubag. Susihon nato kini.’ Ngadtongadto, si Papa midawat sa kamatuoran ug 63 ka membro sa among pamilya ang nahimo usab nga mga Saksi ni Jehova.”

Pagpahigayog Kombensiyon Panahon sa mga Protesta

Sa tungatunga sa katuigang 1980, misamot ang kagubot sa Burma tungod sa politika. Pagka-1988, libolibo ang nagrali sa kadalanan sa pagprotesta batok sa gobyerno. Apan dali ra kadtong nasumpo sa militar, ug gipatuman ang balaod militar sa halos tibuok nasod.

“Gipatuman ang estriktong curfew, ug gidili ang pagtigom sa kapig lima ka tawo,” matod sa Bethelite nga si Kyaw Win. “Naghunahuna mi kon angay bang kanselahon ang naeskedyul nga mga distritong kombensiyon. Pero misalig mi kang Jehova ug nakigsulti sa komandante militar sa Yangon Division. Nangayo mig permiso sa pagpahigayog kombensiyon nga tambongag 1,000 ka tawo. Paglabay sa duha ka adlaw, gihatagan mig permit! Sa gipakita namo kini sa awtoridad sa ubang dapit, misugot sab sila nga ipahigayon ang kombensiyon sa ilang lugar. Sa tabang ni Jehova, nagmalamposon ang serye sa mga kombensiyon!”

Wala Talikdi ang Kristohanong Panagkatigom

Tungod sa mga protesta niadtong 1988, misamot kalisod ang ekonomiya sa Burma. Bisan pa niana, ang mga igsoon nagpakitag dakong pagtuo kang Jehova ug padayong nag-una sa intereses sa Gingharian diha sa ilang kinabuhi.—Mat. 6:33.

Tagda, pananglitan, si Cin Khan Dal ug ang iyang pamilya nga nagpuyo sa layong balangay sa Sagaing. “Gusto namong motambong sa distritong kombensiyon sa Tahan, nga biyaheog duha ka adlaw sa pambot ug trak,” siya miingon. “Pero, wa miy kabinlan sa among mga manok. Bisan pa niana, misalig mi kang Jehova ug mitambong sa kombensiyon. Pag-uli namo, nawad-an mig 19 ka manok—dakong kapildihan kadto sa among panginabuhi. Pero, paglabay sa usa ka tuig, ang among mga manok misanay ug mikapin nag 60. Ug bisag gipang-atay ang mga manok sa mga silingan, walay namatay sa among mga manok.”

Laing magtiayon nga nagpabiling aktibo sa espirituwal mao si Aung Tin Nyunt ug iyang asawa, si Nyein Mya. Uban sa ilang siyam ka anak, sila nagpuyo sa Kyonsha, gamayng balangay nga 64 kilometros amihanan-kasadpan sa Yangon. Si Aung Tin Nyunt miasoy: “Sagad, lugaw ug utan ray among pagkaon. Wa miy kuwarta ug wa poy ikabaligya. Apan wa miy kaayo maguol. Giingnan nako ang akong pamilya: ‘Si Jesus gani, way kapahilunaan sa iyang ulo. Mao nga bisag sa silong sa kahoy pa ko mopuyo o mamatay sa kagutom, magpadayon ko sa pag-alagad sa Diyos.’

“Usa ka adlaw niana, wa na miy makaon. Gitan-aw ko sa akong asawa ug mga anak. ‘Ayaw mog kabalaka,’ ako mipasalig nila, ‘Tabangan ta sa Diyos.’ Human makasangyaw niadtong buntaga, nangisda mi sa akong mga anak lalaki. Pero igo rag usa ka kan-anan ang among kuha. Gibilin ko ang among mga bubo sa suba, duol sa napundok nga water lily. Miingon ko sa akong mga anak: ‘Mobalik lang ta human sa tigom.’ Kusog kaayo ang hangin niadtong hapona. Pagbalik namo, among nakita nga daghang isda ang nanago ilalom sa mga water lily. Pagtunton namo sa mga bubo, daghan mig nasikop. Amo kadtong gibaligya ug gipalit ug pagkaon para sa enterong semana.”

Nasinati kanunay sa mga alagad ni Jehova sa Myanmar ang katumanan sa saad sa Diyos: “Dili ko gayod ikaw pagabiyaan ni sa bisan unsang paagi pagatalikdan.” Busa, sila makaingon: “Si Jehova ang akong magtatabang; dili ako mahadlok. Unsay arang mabuhat sa tawo kanako?”—Heb. 13:5, 6.

Kauswagan sa Pagpatik

Sukad sa 1956, ang mga taga-Myanmar nakabenepisyo sa regular nga suplay sa espirituwal nga pagkaon sa Myanmar (Burmese) nga Bantayanang Torre. Bisan pa sa paggubatay sa mga tribo, sibil nga kasamok, ug kalisod sa ekonomiya, walay bisan usa ka gula nga wala mapatik. Sa unsang paagi napatik ang mga magasin?

Sa daghang katuigan, ang sangang buhatan magpadalag pipila ka gimakenilyang kopya sa hinubad nga magasin ngadto sa mga tigsensor sa gobyerno. Kon maaprobahan, ang sangang buhatan mokuhag permit aron makapalit ug papel. Kon makapalit na, dalhon sa brader ang papel ug ang hinubad nga magasin ngadto sa komersiyal nga imprentahan, nga mag-typeset (magkopya) sa matag panid pinaagig kamot—letra por letra—gamit ang Myanmar (Burmese) nga mga karakter. Human ma-proofread sa brader, imprentahon kini sa gubaong imprentahanan. Unya, ipadala ang pipila ka kopya sa magasin ngadto sa mga opisyales nga maghatag ug ginumerohang sertipiko nga nag-aprobar sa pagpatik sa magasin. Siyempre, dangtag daghang semana kining hago nga proseso, ug dili maayog kalidad ang papel ug ang imprenta.

Sa 1989, ang sangang buhatan nakadawat ug bag-ong sistema sa pagpatik nga bug-os nag-usab sa ilang proseso sa pag-imprenta. Ang Multilanguage Electronic Phototypesetting System (MEPS) gigama didto sa tibuok-kalibotang hedkuwarter. Kini naggamit ug mga computer, software, ug phototypesetter aron andamon ang mga publikasyon nga imprentahon diha sa 186 ka pinulongan—lakip ang Myanmar!g

“Ang mga Saksi ni Jehova mao ang kinaunhan sa Myanmar nga naggamit ug computer sa pag-andam ug sa pagpatik ug literatura,” matod ni Mya Maung, nga nagtrabaho sa sangang buhatan. “Ang MEPS, nga naggamit ug nindot nga Myanmar nga mga karakter nga gidisenyo sa among sangang buhatan, nakausab pag-ayo sa industriya sa pag-imprenta sa nasod. Natingala ang mga tawo kon giunsa namo paggama ang mga karakter nga pwerte mang nindota!” Ang MEPS naggamit usab sa offset printing—nga mas maayo kay sa letterpress printing. Pinaagi sa MEPS, mas klaro ang mga hulagway sa magasin, busa mas nindot tan-awon ang Bantayanang Torre.

Pagka-1991 giaprobahan sa gobyerno ang pagpatik sa Pagmata! Nalipay kaayo ang mga igsoon ingon man ang publiko! Gipahayag sa usa ka taas nga opisyal sa Ministry of Information ang gibati sa daghang magbabasa: “Ang Pagmata! lahi sa ubang relihiyosong magasin. Daghan kinig makapainteres nga ulohan ug sayong sabton. Ganahan kaayo ko niini.”

Sa miaging 20 ka tuig, ang gidaghanon sa mga magasin nga giimprenta kada bulan sa sangang buhatan miuswag ug mga 900 porsiyento, gikan sa 15,000 ngadto sa kapin sa 141,000. Ang Bantayanang Torre ug Pagmata! ilado na karon sa Yangon ug gibasa sa mga tawo sa tibuok nasod.

Gikinahanglan ang Bag-ong Sangang Buhatan

Human sa mga protesta sa 1988, giawhag sa militar nga awtoridad ang sosyal ug relihiyosong mga organisasyon sa Myanmar nga magparehistro. Siyempre, nagparehistro dayon ang sangang buhatan. Duha ka tuig sa ulahi, niadtong Enero 5, 1990, ang “Jehovah’s Witnesses (Watch Tower) Society” sa Myanmar opisyal nga narehistro.

Niadtong panahona, ang sangang buhatan nabalhin na gikan sa 39th Street ngadto sa dos-andanas nga balay, sa loteng kapig 2,000 metro kuwadrado sa Inya Road, lugar sa mga dato sa amihanan sa siyudad. Pero piot na ang bag-ong pasilidad . Si Viv Mouritz, nga mibisita niadto ingong magtatan-aw sa sona, nahinumdom: “Lisod ang kahimtang sa 25 ka membro sa pamilyang Bethel. Walay kosinilya—electric hot plate ray lutoan. Walay washing machine, busa ang usa ka sister naglaba ra diha sa salog nga may awasanan sa tubig. Gusto nilang mopalit ug kosinilya ug washing machine, pero dili kana maimportar.”

Nagkinahanglan gyod silag mas dakong pasilidad. Busa, giaprobahan sa Nagamandong Lawas ang sugyot nga gub-on ang dos-andanas nga balay ug magtukod ug bilding nga upat-ka-andana nga puy-anan ug opisina. Pero una sugdi ang proyekto, kinahanglang sulbaron ang pipila ka problema. Una, kinahanglang aprobahan kini sa unom ka opisyales sa gobyerno. Ikaduha, way lokal nga kontraktor nga makahimo sa trabaho, kay wala masinati sa paggamit ug puthaw nga tigbayon. Ikatulo, dili makasulod sa nasod ang langyaw nga mga boluntaryong Saksi. Ug sa kataposan, walay makuhang materyales diha sa nasod, ni maimportar kana. Morag imposibleng mahimo ang proyekto. Bisan pa niana, ang mga igsoon misalig kang Jehova. Kon kabubut-on ni Jehova, matukod gyod ang bag-ong sangang buhatan!—Sal. 127:1.

‘Dili Pinaagi sa Gahom, Kondili Pinaagi sa Akong Espiritu’

Si Kyaw Win, sa Legal Department sa sangang buhatan, mipadayon pag-asoy: “Sa unom ka departamento sa gobyerno, lima na ang miaprobar sa among aplikasyon, lakip ang Ministry of Religious Affairs. Unya, ang Yangon City Development Committee miingon nga habog kaayo ang upat-ka-andana nga bilding ug wala nila aprobahi ang among aplikasyon. Dihang gisumiter namo pag-usab ang aplikasyon, gibalibaran na usab mi. Gidasig ko sa Branch Committee nga dili mosurender. Busa tim-os kong miampo kang Jehova ug gisumiter na sab kini sa ikatulong higayon, ug kadto naaprobahan!

“Unya miadto mi sa Ministry of Immigration. Giingnan mi sa mga opisyales nga pito ra ka adlaw nga tourist visa ang ikahatag sa mga langyaw. Pero sa gipatin-aw namo nga bansayon sa hanas nga langyawng mga boluntaryo ang mga taga-Myanmar bahin sa modernong pamaagi sa konstruksiyon, gitagaan silag unom ka bulan nga visa!

“Unya miadto mi sa Ministry of Trade ug nahibaloan namo nga gipahunong ang tanang importasyon. Apan, dihang gipahibalo namo sila kon unsay matang sa among proyekto, gitagaan mig permit sa pag-importar ug materyales nga mikostar ug kapin sa milyong dolyares (U.S.). Komosta ang buhis sa pag-importar? Pag-adto namo sa Ministry of Finance, misugot sila nga malibre kana sa buhis! Kining tanan nagpakita nga tinuod ang giingon sa Diyos: ‘“Dili pinaagi sa kasundalohan, ni pinaagi sa gahom, kondili pinaagi sa akong espiritu,” miingon si Jehova sa mga panon.’”—Zac. 4:6.

Sa 1997, diha na sa dapit sa konstruksiyon ang mga boluntaryo. Ang kadaghanang materyales gidonar sa mga igsoon sa Australia, ug ang uban naggikan sa Malaysia, Singapore, ug Thailand. Si Bruce Pickering, kinsa mitabang sa pagdumala sa proyekto, miasoy: “Gigama daan sa mga brader didto sa Australia ang puthawng tigbayon ug dayon sila mibiyahe ngadto sa Myanmar aron kana iasembol. Katingad-an nga ang tanang parte niana nagkatakdo!” Ang ubang boluntaryo naggikan sa Britain, Fiji, Germany, Greece, New Zealand, ug United States.

Sulod sa 30 ka tuig, kadto ang unang higayong ang mga igsoon sa Myanmar nakig-uban sa langyawng mga igsoon. “Nalipay mi kaayo; sama kadtog damgo,” nahinumdom si Donald Dewar. “Nadasig mi pag-ayo sa ilang espirituwalidad, gugma, ug pagsakripisyo.” Ang laing brader midugang: “Daghan sab mig naantigohan bahin sa konstruksiyon. Ang mga igsoon nga naggamit rag kandila nakakat-on sa pagtaod ug linya sa koryente. Ang tiggamit lag paypay nakakat-on sa pagtaod ug air-con. Nakakat-on gani mi paggamit ug dekoryenteng hiraminta!”

Sa laing bahin, ang langyawng mga boluntaryo natandog pag-ayo sa pagtuo ug gugma sa mga igsoon sa Myanmar. “Kabos sila pero manggihatagon,” matod ni Bruce Pickering. “Daghan ang nangimbitar namo sa ilang balay ug nagsalo mi sa pagpangaon sa konsumo unta sa pamilya sa pipila ka adlaw. Ang ilang panig-ingnan nagpakita kanamo kon unsay mahinungdanon sa kinabuhi—pamilya, pagtuo, pag-igsoonay, ug panalangin sa Diyos.”

Sa Enero 22, 2000, gipahinungod ang bag-ong sangang buhatan sa espesyal nga tigom didto sa National Theatre. Nalipay ang mga igsoon sa pagduaw ni John E. Barr, membro sa Nagamandong Lawas, nga maoy mihatag sa pakigpulong sa pahinungod.

Pagtukod ug Bag-ong mga Kingdom Hall

Sa nahumanhuman na ang bag-ong sangang buhatan, gihatagag pagtagad ang lain pang dakong panginahanglan—mga Kingdom Hall. Sa 1999, miabot si Nobuhiko ug Aya Koyama gikan sa Japan. Mitabang si Nobuhiko pag-organisar sa Kingdom Hall Construction Desk sa sangang buhatan. Siya nahinumdom: “Giinspeksiyon namo ang mga tigomanan sa kongregasyon sa tibuok nasod. Kami misakayg bus, ayroplano, motorsiklo, bisikleta, lansa, ug nagbaktas.” Kasagaran nagkinahanglan mig permit sa gobyerno sa pagbiyahe, kay daghang lugar ang dili pasudlag langyaw. Human matino kon diing dapita gikinahanglan ang bag-ong Kingdom Hall, ang Nagamandong Lawas naghatag ug badyet gikan sa pondo alang sa kabos nga mga nasod.

“Dihang naporma na ang grupo sa mga boluntaryo, sila nagtagbo sa Shwepyitha, dili kaayo layo sa sentro sa Yangon, aron tukoron ang unang bag-ong tigomanan. Nag-uban pagtrabaho ang langyaw ug lokal nga mga igsoon. Ang mga polis natingala niana ug sa makadaghan gipahunong ang trabaho aron mangutana sa ilang superyor kon gitugotan ba ang maong pag-ubanay. Ang ubang nakaobserbar midayeg sa mga igsoon. ‘Nakakita kog langyaw nga naghinlog kasilyas!’ mipatugbaw ang usa ka lalaki. ‘Kadto pay pagkakita nakog mga langyaw nga naghimo nianang mga matanga sa trabaho. Lahi gyod mo kaayo!’

“Kasamtangan, may laing grupo nga nagtukod sab ug bag-ong tigomanan sa lungsod sa Tachileik, sa utlanan sa Myanmar ug Thailand. Daghang taga-Thailand nga Saksi ang motabok kada adlaw sa utlanan aron motabang sa proyekto. Ang duha ka grupo nagkahiusa pagtrabaho bisag lainlain silag pinulongan. Sukwahi niana, dihang hapit na kanang mahuman, naggubatay ang magkaatbang nga mga grupong militar. Miulan ang mga bomba ug bala, apan wala maigo ang tigomanan. Dihang milinaw na, nagtigom ang 72 ka tawo sa Kingdom Hall aron ipahinungod kini kang Jehova, ang Diyos sa kalinaw.”

Sukad sa 1999, kapin nag 65 ka bag-ong Kingdom Hall ang natukod sa tibuok nasod. Unsay reaksiyon sa mga igsoon? Gipahayag sa usa ka mapasalamatong sister ang gibati sa kadaghanan, uban ang mga luha sa kalipay: “Wa gyod ko magtuo nga makabaton mig nindot kaayong Kingdom Hall! Mangimbitar na gyod ko ron ug mga interesado. Salamat kang Jehova ug sa iyang organisasyon tungod sa ilang pagkamaayo!”

Mga Misyonaryo Nangabot

Human sa daghang dekada nga way pakiglabot sa ubang nasod, ang Myanmar nagsugod pagpasulod ug mga langyaw sa katuigang 1990. Busa, ang sangang buhatan misulay pagkuhag permiso sa gobyerno aron makasulod ang mga misyonaryo. Sa kataposan, sa Enero 2003, ang mga graduwado sa Gilead nga si Hiroshi ug Junko Aoki nangabot gikan sa Japan. Human sa mga 37 ka tuig, sila ang unang mga misyonaryo nga nakasulod sa Myanmar.

“Kay pila ra ka buok ang langyaw sa nasod, kinahanglang mag-amping mi aron ang mga awtoridad dili magduda sa among pagsangyaw,” matod ni Hiroshi. “Busa mikuyog una mi sa mga igsoon sa ilang balikduaw ug Bible study. Ngadtongadto, nasayran namo nga ang mga taga-Myanmar gustong makig-estorya bahin sa Diyos. Sa una namong pagsangyaw, nakasugod mig lima ka bag-ong Bible study!”

“Daghang higayon nga gigiyahan mi ni Jehova,” sumpay pa ni Junko. “Kausa, pagpauli namo gikan sa Bible study duol sa Mandalay, ang among motorsiklo nahiyosag ligid. Kini among gitulod hangtod sa duol nga pabrika aron mangayog tabang. Si Hiroshi ug ang motorsiklo gipasulod sa sekyu, pero ako didto ra sa gawas. Mausisahon ang sekyu.

“‘Nag-unsa man mo dinhi?’ siya nangutana.

“‘Namisitag mga higala,’ mitubag ko.

“‘Para sa unsa? Miting sa relihiyon?’ siya misukitsukit.

“Kay wa masayod kon unsay iyang motibo, nagpalingoglingog ra ko.

“‘Tug-ag tinuod!’ miinsistir siya. ‘Unsay inyong organisasyon?’

“Gikuha ko ang Bantayanang Torre sa akong bag ug gipakita niya.

“‘Daan pa lagi ko!’ siya mipatugbaw. Giingnan niya ang iyang mga kauban sa trabaho: ‘Seguro, gihiyos sa manulonda ang ligid aron maanhian tag mga Saksi ni Jehova!’

“Gikuha sa sekyu ang Bibliya ug usa ka tract sa iyang bag. Nag-Bible study na diay siya uban sa mga Saksi sa laing lugar pero wa na siya makakontak nila pagbalhin niyag Mandalay. Gisugdan dayon namo siyag Bible study. Sa ulahi, ang pipila niya ka kauban sa trabaho nagtuon usab.”

Sa 2005, nangabot sa Myanmar ang upat pa ka misyonaryo nga gikan sa Ministerial Training School (Bible School for Single Brothers karon) sa Pilipinas. Usa kanila si Nelson Junio, nga mibatig kamingaw nga komon sa mga misyonaryo. “Magsige kog hilak dihang mag-ampo una matulog,” matod niya. “Unya, usa ka mabinationg brader nagpabasa nako sa Hebreohanon 11:15, 16. Kini naghisgot nga si Abraham ug Sara wala maghandom kanunay sa ilang pinuy-anan sa Ur apan nagsentro sa ilang hunahuna sa pag-alagad kang Jehova. Human niadto, wa na ko mohilak. Giisip ko na ang akong asaynment ingong akong pinuy-anan.”

Maayong mga Panig-ingnan Nakatabang sa Daghan

Sa unang siglo, si apostol Pablo mitambag kang Timoteo: “Ang mga butang nga imong nadungog gikan kanako . . . ipiyal sa matinumanong mga tawo, nga, sa baylo, makabaton ug igong katakos sa pagpanudlo sa uban.” (2 Tim. 2:2) Sa pagpadapat niini nga tambag, ang mga misyonaryo naningkamot sa pagbansay sa mga igsoon sa pagsunod sa teokratikanhong kahikayan nga gisunod sa katawhan ni Jehova sa tibuok kalibotan.

Pananglitan, nakita sa mga misyonaryo ang paagi sa pagtudlo sa mga igsoon sa ilang Bible study; ipabasa ra nila ang mga tubag direkta mismo sa libro—paagi nga gigamit sa kadaghanang eskuylahan sa Myanmar. “Gidasig namo sila nga gamiton ang punto-debistang mga pangutana aron ikapahayag sa estudyante sa Bibliya ang iyang hunahuna ug pagbati,” miingon si Joemar Ubiña. “Gisunod dayon sa mga magmamantala ang maong sugyot ug sila nahimong mas epektibong magtutudlo.”

Namatikdan usab sa mga misyonaryo nga ang daghang kongregasyon usa rag ansiyano o ministeryal nga alagad. Bisag matinumanon ug kugihan ang tinudlong mga brader, ang pipila kanila medyo estrikto sa panon. Hinuon, kini nga kinaiya naglungtad usab sa unang siglo, dihang si apostol Pedro miawhag sa mga ansiyano: ‘Bantayi ninyo ang panon sa Diyos nga ubos sa inyong pag-atiman, nga dili magharihari ibabaw niadtong panulondon sa Diyos, apan mahimong mga panig-ingnan alang sa panon.’ (1 Ped. 5:2, 3) Unsaon sila pagtabang sa mga misyonaryo? “Kami nagpakitag maayong panig-ingnan. Naningkamot mi nga mahimong mas maluloton, malumo ug daling duolon,” matod ni Benjamin Reyes. Ang ilang maayong panig-ingnan inanayng nasundog. Daghang ansiyano ang nahimong mas mahigugmaon sa ilang pagdumala sa panon.

Mga Benepisyo sa Mas Maayong Hubad

Sa daghang katuigan, ang mga igsoon naggamit sa ika-19ng siglong Bibliya sa pinulongang Myanmar nga gihubad sa usa ka misyonaryo sa Kakristiyanohan sa tabang sa Budhistang mga monghe. Kini dunay daghang karaang Pali nga pulong ug lisod kaayong masabtan. Dihang giluwatan ang New World Translation of the Christian Greek Scriptures sa pinulongang Myanmar niadtong 2008, pwerteng lipaya sa mga igsoon. “Gipalakpakan pag-ayo kadto, ug ang uban nanghilak sa kalipay pagkadawat sa ilang kopya,” nahinumdom si Maurice Raj. “Tin-aw, simple, ug tukma ang bag-ong hubad. Bisag mga Budhista makasabot niini!” Wala madugay human niadto, miuswag ug kapig 40 porsiyento ang Bible study.

Sama sa daghang pinulongan, ang pinulongang Myanmar dunay duha ka estilo—ang pormal nga estilo nga gibase sa pinulongang Pali ug Sanskrit ug ang colloquial nga gigamit sa adlaw-adlaw. Kining duha ka estilo gigamit sa pagsulti ug pagsulat. Kadaghanan sa among daang publikasyon gigamitag pormal nga estilo, nga lisod nang masabtan sa daghan karon. Tungod niini, ang sangang buhatan nagsugod sa paghubad sa mga publikasyon ngadto sa pinulongang Myanmar nga gigamit sa adlaw-adlaw, ug kini daling masabtan.

Nakita dayon ang maayong resulta. Ang magtatan-aw sa Translation Department, si Than Htwe Oo, mipatin-aw: “Kaniadto, ang mga tawo tig-ingon, ‘Maayo kaayog kalidad ang inyong publikasyon, pero di nako masabtan.’ Karon, malipay kaayo sila inigkadawat sa publikasyon ug basahon dayon nila kini. Daghan ang moingon, ‘Sayon kining masabtan!’” Mas maayo na ang mga komento sa tigom kay ang mga tumatambong makasabot na kon unsay nasulat diha sa among publikasyon.

Pagkakaron, ang Translation Department dunay 26 ka bug-os panahong maghuhubad nga gibahin sa tulo ka tem sumala sa pinulongan—Myanmar, Hakha Chin, ug Sgaw Kayin. Gihubad usab ang publikasyon sa 11 pa ka laing pinulongan.

Bagyong Nargis

Niadtong Mayo 2, 2008, ang Myanmar gihapak sa Bagyong Nargis. Tungod sa kakusog sa hangin nga 240 kilometros kada oras, kini mikalas ug daghang kinabuhi ug milampornas sa Ayeyarwady Delta hangtod sa utlanan sa Thailand. Mga 140,000 ang patay o nangawala, ug kapig duha ka milyong katawhan ang naapektohan.

Naapektohan sa bagyo ang linibong Saksi ni Jehova, pero maayo na lang kay way namatay. Daghan ang naluwas kay sila midangop sa bag-ong mga Kingdom Hall. Sa Bothingone, balangay duol sa Ayeyarwady Delta, 20 ka Saksi ug 80 pang tagabaryo ang nagpuk-ong sa bubongan sa Kingdom Hall sulod sa siyam ka oras samtang kusog ang agos sa baha. Ang tubig hapit makaabot sa kisame ug dayon mihupa.

Nagpadala dayog relief team ang sangang buhatan ngadto sa sabang sa delta nga grabeng naapektohan sa bagyo. Ang grupo mibiyahe latas sa naawaawng dapit diin nagpasad ang mga patay ug nakaabot sa balangay nga nagdalag pagkaon, tubig, ug medisina. Sila ang unang relief team nga nakaabot didto. Pagkahatag sa hinabang, sila nagpalig-on sa mga igsoon pinaagig mga pakigpulong ug nanghatag ug mga Bibliya ug publikasyon, kay gianod sa baha ang tanan nilang kabtangan.

Aron mahimong organisado ang paghatag ug hinabang, ang sangang buhatan nagpormag mga Disaster Relief Committee sa Yangon ug sa Pathein. Giorganisar niini ang gatosan ka boluntaryo aron ikaapod-apod ang tubig, bugas, ug ubang panginahanglan ngadto sa mga biktima. Nag-organisar sab silag mga grupo nga nagtukod ug nag-ayo sa balay sa mga Saksi nga naguba sa bagyo.

Usa sa mga boluntaryo, si Tobias Lund, miasoy: “Nakita namo ni Sofia, akong asawa, ang 16-anyos nga si May Sin Oo, bugtong Saksi sa ilang pamilya, nga nagbulad sa iyang Bibliya duol sa naguba nilang balay. Pagkakita niya namo, siya mipahiyom, pero may luhang midaligdig sa iyang aping. Unya, miabot ang mga boluntaryo nga nagdalag mga hard hat, dekoryenteng hiraminta, ug materyales ug ang pamilya gitukorag bag-ong balay. Nahingangha kaayo ang mga silingan! Sa daghang adlaw, ang mga tawo nagkalingawg tan-aw sa gitukod nga balay. Sila miingon: ‘Wa pa mi sukad makakitag ingon niini! Nagkahiusa gyod mo ug naghigugmaay. Gusto sab namong mag-Saksi ni Jehova.’ Nagtambongan na karon sa tigom ang mga ginikanan ug igsoon ni May Sin Oo, ug ang tibuok pamilya nag-uswag sa espirituwal.”

Ang paghatag ug hinabang gidangtag pipila ka bulan. Tonetoneladang hinabang ang gihatag ug 160 ka balay ug 8 ka Kingdom Hall ang giayo o gitukod. Ang Bagyong Nargis nagdalag trahedya ug kalisdanan sa Myanmar, pero tungod niini nadayag ang usa ka bililhong hiyas—ang gugma nga nagbugkos sa katawhan sa Diyos ug naghatag kadayeganan sa ngalan ni Jehova.

Usa ka Di-Hikalimtang Okasyon

Sayo sa 2007, ang sangang buhatan nakadawat ug sulat nga nakapahinam kanila. “Gipaorganisar mi sa Nagamandong Lawas ug internasyonal nga kombensiyon sa Yangon,” matod ni Jon Sharp, nga miabot sa sangang buhatan sa miaging tuig uban sa iyang asawang si Janet. “Ginatos ka langyawng delegado gikan sa napulo ka nasod ang motambong sa 2009 nga kombensiyon—nga wala pa sukad mahitabo sa kasaysayan sa sangang buhatan!”

Si Jon midugang: “Daghang pangutana ang misantop sa among hunahuna: ‘May magamit bang tigomanan sa maong dakong kombensiyon? Motambong ba ang mga igsoon gikan sa hilit nga mga dapit? Asa sila mopuyo? Unsay ilang sakyan? Makapalit ba silag pagkaon para sa ilang pamilya? Gawas pa, mohatag kahag permiso ang awtoridad sa Myanmar sa maong kombensiyon?’ Morag daghan kaayo ang babag. Apan, nahinumdom mi sa giingon ni Jesus: ‘Ang mga butang nga imposible sa tawo maoy posible sa Diyos.’ (Luc. 18:27) Busa, misalig mi sa Diyos ug misugod sa pagplano.

“Wala madugay, nakakita mig angayang asembliyahanan—ang National Indoor Stadium sa Myanmar. Kini may air-con, makapalingkod ug 11,000, ug duol sa sentro sa siyudad. Giaplayan dayon namo ni. Pero paglabay sa pipila ka bulan ug mga semana na lang una ang kombensiyon, wa pa gihapon aprobahi ang aplikasyon. Unya dihay makapasubong balita: Ang nagdumala sa estadyum nag-eskedyul ug kickboxing tournament sa mismong petsa sa kombensiyon! Kay wa nay panahon sa pagpangitag laing dapit, nakig-estorya mi sa promoter sa tournament ug sa mga opisyales aron masulbad ang problema. Dayon, ang promoter miingon nga puwede niyang i-postpone ang tournament kon mosugot ang 16 ka propesyonal nga kickboxer nga usbon ang ilang kontrata. Pagkadungog sa mga kickboxer nga mga Saksi ni Jehova ang gustong mogamit sa estadyum alang sa espesyal nga kombensiyon, silang tanan misugot sa kausaban.”

“Apan,” miingon si Kyaw Win, laing membro sa Branch Committee, “gikinahanglan pa ang permit sa gobyerno aron magamit ang estadyum, pero kaupat na mi balibari! Human makaampo kang Jehova, nakigkita mi sa heneral nga nagkontrolar sa tanang estadyum sa Myanmar. Duha na lang to ka semana una sa kombensiyon ug unang higayong gitugotan mi nga makigkita sa maong taas-ug-ranggo nga opisyal sa gobyerno. Nalipay mi kay giaprobahan niya ang among aplikasyon!”

Way kalibotan sa maong panghitabo, ang linibo ka delegado gikan sa tibuok Myanmar ug sa ubang nasod, nagpadulong na sa Yangon sakay sa ayroplano, tren, lansa, bus, trak—ug nagbaktas. Daghang bulan nga nagtigom ug kuwarta ang daghang pamilya sa Myanmar aron sila makatambong. Ang ubang igsoon nananom, namuhig baboy, nanahi, ug may namulawan pa. Daghan ang wa pa sukad makataak ug dakong siyudad ni makakitag langyaw.

Kapig 1,300 ka delegado gikan sa amihanang Myanmar ang nag-abot sa Mandalay Railway Station aron makasakay sa gipakyawng tren nga maoy mohatod nila sa Yangon. Usa ka grupo nga taga-Naga Hills mibaktas ug unom ka adlaw, nga gibaba ang duha ka igsoon kay naguba ang giayom-ayom nga wheelchair sayo pa sa ilang panaw. Ang ginatos nga nagpaabot sa estasyon sa tren nag-estoryahay, nagkataw-anay, ug nangantag mga awit sa Gingharian. “Eksayted ang tanan,” matod ni Pum Cin Khai, nga mitabang paghikay sa transportasyon. “Amo silang gitagaag pagkaon, tubig, ug banig. Pag-abot sa tren, ang mga ansiyano nagtabang sa matag grupo nga makasakay sa bagon nga giasayn kanila. Unya, milanog ang trompa: ‘Molarga na ang tren sa mga Saksi ni Jehova!’ Giliraw nako ang akong mata sa palibot basig may nabiyaan ug unya milayat ko aron mosakay sa tren!”

Kasamtangan, sa Yangon, mga 700 ka delegado gikan sa lainlaing nasod nagpahimutang na sa ilang mga hotel. Pero, asa mopuyo ang kapig 3,000 ka delegado nga taga-Myanmar? “Gitandog ni Jehova ang kasingkasing sa mga Saksi sa Yangon aron makapasaka sa ilang mga igsoon,” matod ni Myint Lwin, nga naasayn sa Rooming Department. “May mga pamilya nga nagpasakag 15 ka bisita. Silay nagbayad aron ang mga bisita marehistro sa awtoridad ug nagtagana nilag pamahaw ug sakyanan ngadto-nganhi sa estadyum kada adlaw. Dinosena ang nag-estar sa mga Kingdom Hall; ginatos pa ang natulog sa usa ka dakong pabrika. Bisan pa niini, mga 500 pa ang nagkinahanglag kasak-an. Gisulti namo ang among problema ngadto sa nagdumala sa estadyum, ug sila misugot nga ang mga delegado matulog sa estadyum—nga wala pa sukad mahitabo!”

Kay di maayog mentinasyon ang estadyum, kapig 350 ka boluntaryo ang nagtrabahog napulo ka adlaw aron maandam kana alang sa kombensiyon. “Among girepir ang mga tubo, koryente, ug air-con ug unya gipintalan ug gilimpiyohan ang tibuok estadyum,” matod ni Htay Win, ang magtatan-aw sa kombensiyon. “Dako kaayo kadto nga pamatuod. Ang opisyal sa militar nga nagdumala sa estadyum mipatugbaw: ‘Salamat! Salamat! Iampo nako sa Diyos nga gamiton ninyo ang estadyum kada tuig!’”

Kapig 5,000 ang mitambong sa kombensiyon niadtong Disyembre 3-6, 2009. Sa kataposang adlaw, nagsul-ob ang daghang delegado ug tradisyonal nga besti, nga nindot tan-awon tungod sa lainlaing kolor. “Naggaksanay ang tanan ug nanghilak—bisan sa wa pa magsugod ang programa!” miingon ang usa ka sister. Human sa kataposang pag-ampo ni Gerrit Lösch nga membro sa Nagamandong Lawas, ang mga nanambong namakpak ug nagwarawara sa ilang mga kamot sulod sa pipila ka minuto. Gipahayag sa 86-anyos nga sister ang gibati sa daghan, “Morag nagpuyo na ko sa bag-ong kalibotan!”

Nakadayeg sab ang daghang opisyales sa gobyerno. “Lahi kaayo ang inyong kombensiyon,” matod sa usa ka opisyal. “Way namalikas, nanigarilyo, o nagmama. Nagkahiusa ang lainlaing rasa. Wa pa gyod ko makakitag ingon ini!” Si Maurice Raj miingon, “Bisan ang senyor nga komandante militar sa Yangon nagsulti namo nga wala pa sukad sila makakitag ingon niini ka talagsaong kombensiyon.”

Miuyon ang daghang delegado nga talagsaon ang ilang nakita. Usa ka brader nga taga-Myanmar miingon: “Kaniadto, ang internasyonal nga panag-igsoonay nadunggan lang namo. Karon, nasinati na gyod namo ni! Di gyod namo hikalimtan ang gugma nga gipakita sa mga igsoon kanamo.”

“Puti na Aron Anihon”

Duolag 2,000 ka tuig kanhi, si Jesus miingon sa iyang mga tinun-an: “Iyahat ang inyong mga mata ug lantawa ang kaumahan, nga kini puti na aron anihon.” (Juan 4:35) Tinuod sab kini karon sa Myanmar. Ang nasod dunay 3,790 ka magmamantala, nga 1 ka Saksi sa matag 15,931 ka molupyo—dako gyod kaayong anihon! Kay 8,005 ka tawo ang mitambong sa 2012 nga Memoryal, dako ang potensiyal nga mouswag!

Pananglitan, tagda ang Rakhine State, rehiyon nga duol sa baybayon ug nag-ulot sa Bangladesh. Kini may populasyong duolag upat ka milyon apan way bisag usa ka Saksi. “Kada bulan, kami makadawat ug daghang sulat gikan niining dapita nga naghangyog publikasyon ug daghag pangutana bahin sa Bibliya,” matod ni Maurice Raj. “Dugang pa, nagkadaghang Budhista, sagad mga batan-on, ang nagpakitag interes sa kamatuoran. Busa, padayon ming nangamuyo sa Agalon nga magpadalag mas daghang mamumuo ngadto sa alanihon.”—Mat. 9:37, 38.

Duolag 100 ka tuig kanhi, duha ka maisogong payunir ang nagdala sa maayong balita dinhi sa Myanmar nga daghan kaayo ang Budhista. Sukad niadto, ang pipila ka libo nga gikan sa lainlaing tribo mibarog sa kamatuoran. Bisan pa sa dugoong mga away, gubot nga politika, kakabos, relihiyosong paglutos, way kontak sa ubang nasod, ug kalamidad, ang mga Saksi ni Jehova nagpakitag bug-os nga debosyon kang Jehova nga Diyos ug sa iyang Anak, si Jesu-Kristo. Sila determinado nga isangyaw ang maayong balita sa Gingharian ug ‘sa pag-antos sa bug-os ug pagpakitag hataas-nga-pailob uban ang kalipay.’—Col. 1:11.