• Mga Tagna Niini—Kanunayng Matuman
    Ang Bantayanang Torre—2012 | Hunyo 1
    • Alejandrong Bantogan

      Mga Tagna Niini—Kanunayng Matuman

      “Walay usa ka pulong gikan sa tanang maayong pulong nga gisulti ni Jehova nga inyong Diyos kaninyo nga napakyas.”​—JOSUE 23:14.

      UNSAY NAKAPALAHI SA BIBLIYA? Ang karaang pagpanagna gibantog nga dili klaro ug dili kasaligan, ug ingon usab niana ang modernong mga horoscope. Ang pagpanagna sa umaabot gibase sa presenteng panghitabo lamang ug talagsa rang maghisgot ug espesipikong panghitabo nga kasiglohan ang abante. Sa kasukwahi, ang mga tagna sa Bibliya detalyado ug kanunayng matuman, bisan pag kini nagsulti “sa mga butang nga wala mahimo sukad sa kanhing panahon.”​—Isaias 46:10.

      PANANGLITAN: Sa ika-6 nga siglo B.C.E., si propetang Daniel nakakitag panan-awon nga nagtagna nga daling mapukan sa Gresya ang Medo-Persia. Kini nagtagna usab nga sa dihang ang madaogong hari sa Gresya ‘mahimong gamhanan,’ ang iyang pagmando ‘mabali.’ Kinsay mopuli niya? Si Daniel misulat: “Adunay mobarog nga upat ka gingharian gikan sa iyang nasod, apan dili sa iyang kagahom.”​—Daniel 8:5-8, 20-22.

      ANG GIINGON SA MGA HISTORYANO: Kapig 200 ka tuig human sa panahon ni Daniel, si Alejandrong Bantogan nahimong hari sa Gresya. Sulod sa 10 ka tuig, gipukan ni Alejandro ang Imperyo sa Medo-Persia ug gipasangkad ang pagmando sa Gresya hangtod sa Indus River (sa modernong-adlaw nga Pakistan). Apan kalit siyang namatay sa edad nga 32. Sa kataposan, sa usa ka gubat duol sa Ipsus sa Asia Minor, bug-os nga nabungkag ang iyang imperyo. Sa ngadtongadto, gibahin sa upat ka mananaog sa gubat ang Imperyo sa Gresya. Apan walay usa kanila ang nahimong sama kagamhanan ni Alejandro.

      UNSAY IMONG HUNAHUNA? May lain pa bang basahon nga makaangkon nga kanunayng matuman ang mga tagna niini? O ang Bibliya ba talagsaon?

      “Ang mga tagna sa Bibliya . . . daghan kaayo nga imposibleng sulagma lang kanang natuman.”​—A LAWYER EXAMINES THE BIBLE, NI IRWIN H. LINTON

  • Tukma sa Kasaysayan, Dili Sugilambong
    Ang Bantayanang Torre—2012 | Hunyo 1

    • Tukma sa Kasaysayan, Dili Sugilambong

      “Nasubay ko uban ang katukma ang tanang butang.”—LUCAS 1:3.

      UNSAY NAKAPALAHI SA BIBLIYA? Ang mga sugilambong nag-asoy ug makapahinganghang mga sugilanon nga wala maghisgot ug espesipikong mga dapit, petsa, ug ngalan sa mga karakter sa kasaysayan. Sa kasukwahi, ang Bibliya dunay daghang makasaysayanhong detalye nga magpasalig sa mga magbabasa nga ang ‘mga pulong niini matuod gayod.’—Salmo 119:160, Ang Bag-ong Maayong Balita Biblia.

      PANANGLITAN: Ang Bibliya nag-ingong gidestiyero ni “Nabucodonosor nga hari sa Babilonya . . . si Jehoiakin [Hari sa Juda] ngadto sa Babilonya.” Sa ulahi, “si Evil-merodak nga hari sa Babilonya, sa tuig nga siya nahimong hari, nag-isa sa ulo ni Jehoiakin nga hari sa Juda gikan sa bilanggoan.” Dugang pa, “usa ka rasyon ang kanunay gihatag kaniya [Jehoiakin] gikan sa hari, sumala sa panginahanglan sa adlaw-adlaw, sa tanang adlaw sa iyang kinabuhi.”—2 Hari 24:11, 15; 25:27-30.

      ANG NADISKOBREHAN SA MGA ARKEOLOGO: Sa kagun-oban sa karaang Babilonya, ang mga arkeologo nakadiskobreg mga dokumento sa kagamhanan nga pinetsahan sa panahong nagmando si Nabucodonosor II. Ilang gilista ang rasyon para sa mga piniriso ug sa uban nga nagsalig sa panimalay sa hari. Ang listahan naglakip kang “Yaukin [Jehoiakin],” nga mao ang “hari sa yuta sa Yahud (Juda),” ug sa iyang panimalay. Komosta ang manununod ni Nabucodonosor nga si Evil-merodak? Ang usa ka inskripsiyon diha sa plorerang nakaplagan duol sa siyudad sa Susa nag-ingon: “Palasyo ni Amil-Marduk [Evil-merodak], Hari sa Babilonya, anak ni Nabucodonosor, Hari sa Babilonya.”

      UNSAY IMONG HUNAHUNA? May lain pa bang karaan nga relihiyosong sinulat nga ingon niana kaespesipiko ug katukma kon bahin sa kasaysayan? O ang Bibliya ba talagsaon?

      [Blurb sa panid 5]

      “Ang kronolohikal ug geograpikal nga mga impormasyon niini mas tukma ug kasaligan kay sa ubang karaan nga mga dokumento.”—A SCIENTIFIC INVESTIGATION OF THE OLD TESTAMENT, NI ROBERT D. WILSON

      [Hulagway sa panid 5]

      Babilonyanhong dokumento nga naghisgot kang Haring Jehoiakin sa Juda

      [Credit Line]

      © bpk, Berlin/Vorderasiatisches Museum, SMB/Olaf M. Tessmer/Art Resource, NY

  • Tukma sa Siyensiya
    Ang Bantayanang Torre—2012 | Hunyo 1
    • Nanghunaw

      Tukma sa Siyensiya

      “Wala ba ako magsulat kanimo kaniadto uban ang mga pagtambag ug kahibalo, aron ipakita kanimo ang pagkamatinud-anon sa matuod nga mga pulong, aron dad-on pagbalik ang mga pulong nga matuod?”​—PROVERBIO 22:20, 21.

      UNSAY NAKAPALAHI SA BIBLIYA? Ang karaang mga basahon sagad maghisgot ug dili-kasaligan ug peligrosong mga ideya nga napamatud-ang sayop sa modernong siyensiya. Bisan karon, kinahanglang rebisahon sa mga awtor ang ilang mga libro aron moharmonya sa bag-ong mga kaplag. Apan ang Bibliya nag-angkon nga ang awtor niini mao ang Maglalalang ug ang iyang Pulong “magpadayon hangtod sa kahangtoran.”​—1 Pedro 1:25.

      PANANGLITAN: Ang Moisesnong Balaod nagsugo sa mga Israelitas nga ilubong ang ilang hugaw “sa gawas sa kampo.” (Deuteronomio 23:12, 13) Kon makahikap silag patayng mananap o tawo, kinahanglang hinloan nila ang ilang kaugalingon pinaagig tubig. (Levitico 11:27, 28; Numeros 19:14-16) Ang mga sanlahon ikuwarentinas hangtod mapamatud-an pinaagig pagsusi kanila nga dili na sila makatakod.​—Levitico 13:1-8.

      ANG GIPADAYAG SA MODERNONG MEDISINA: Ang hustong paglabay sa hugaw, pagpanghunaw, ug pagkuwarentinas maoy epektibo gihapong mga paagi sa pagsanta sa sakit. Kon walay kasilyas o ubang sistema sa sanitasyon diha sa duol, ang U.S. Centers for Disease Control and Prevention (CDC) nagsugyot: “Malibang labing menos 30 metros gikan sa tuboran sa tubig ug dayon ilubong ang hugaw.” Kon buhaton kini, mamenosag 36 porsiyento ang sakit nga kalibanga, sumala sa World Health Organization. Mga 200 ka tuig kanhi, nadiskobrehan sa mga doktor nga daghang pasyente ang ilang napasahag sakit sa dihang wala sila manghunaw human mohikap ug patay. Ang CDC nag-ingon nga ang pagpanghunaw mao gihapon “ang labing epektibong paagi sa pagsanta sa pagpasa sa sakit.” Komosta ang pagkuwarentinas sa mga sanlahon o sa ubang masakiton? Di pa dugay, ang Saudi Medical Journal nag-ingon: “Sa pagsugod pa lang sa epidemya, ang pagkuwarentinas lagmit mao lamang ang paagi nga epektibong makontrolar ang mga sakit nga mananakod.”

      UNSAY IMONG HUNAHUNA? May lain pa bang karaan nga balaang basahon nga moharmonya sa modernong siyensiya? O ang Bibliya ba talagsaon?

      “Ang tanan makadayeg gayod sa maampingong pag-atiman sa panglawas sa panahon ni Moises.”—MANUAL OF TROPICAL MEDICINE, NI DR. ALDO CASTELLANI UG DR. ALBERT J. CHALMERS

  • Nagkahiusang mga Basahon
    Ang Bantayanang Torre—2012 | Hunyo 1
    • Magsusulat sa Bibliya

      Nagkahiusang mga Basahon

      “Walay panagna bisan kanus-a nga midangat pinaagi sa kabubut-on sa tawo, hinunoa ang mga tawo nagsulti gikan sa Diyos samtang sila giagak sa balaang espiritu.”​—2 PEDRO 1:21.

      UNSAY NAKAPALAHI SA BIBLIYA? Bisan ang karaang mga basahon nga gisulat sa samang panahon sagad magkasumpaki. Ang mga librong gisulat sa lainlaing tawo, sa lainlaing dapit ug panahon imposibleng bug-os nga magkaharmonya. Apan, ang Bibliya nag-angkon nga ang tanang 66 ka basahon niini may usa lamang ka Awtor. Busa, ang mensahe niini usa lang ug magkaharmonya.​—2 Timoteo 3:16.

      PANANGLITAN: Si Moises, nga usa ka magbalantayg karnero sa ika-16 nga siglo B.C.E., misulat sa unang basahon sa Bibliya nga ang usa ka “binhi” moabot aron sa pagluwas sa katawhan. Kining basahona sa ulahi nagtagna nga ang binhi maggikan sa kaliwat ni Abraham, Isaac, ug Jacob. (Genesis 3:15; 22:17, 18; 26:24; 28:14) Mga 500 ka tuig sa ulahi, gipadayag ni propetang Natan nga ang binhi maggikan sa harianong banay ni David. (2 Samuel 7:12) Usa ka libo ka tuig human niana, gipatin-aw ni apostol Pablo nga ang binhi maglangkob kang Jesus ug sa usa ka grupo sa iyang piniling mga sumusunod. (Roma 1:1-4; Galacia 3:16, 29) Unya, sa hinapos sa unang siglo C.E., ang kataposang basahon sa Bibliya nagtagna nga ang mga membro sa binhi magpamatuod kang Jesus dinhi sa yuta, mabanhaw ngadto sa langit, ug magmando uban kaniya sulod sa 1,000 ka tuig. Kining daghag-sakop nga binhi maglaglag sa Yawa ug magluwas sa katawhan.​—Pinadayag 12:17; 20:6-10.

      ANG GIINGON SA MGA KOMENTARISTA SA BIBLIYA: Human sa bug-os nga pagsusi sa 66 ka basahon sa Bibliya, si Louis Gaussen misulat nga siya nahingangha sa “talagsaong panaghiusa niining basahona, nga gisulat sulod sa usa ka libo lima ka gatos ka tuig sa daghan kaayong magsusulat, . . . nga usa lang ang tumong, ug nagpadayon pagkab-ot niana, bisag wala kaayo nila kana masabti, nga mao, ang kasaysayan sa pagtubos sa kalibotan pinaagi sa Anak sa Diyos.”​—Theopneusty​—The Plenary Inspiration of the Holy Scriptures.

      UNSAY IMONG HUNAHUNA? May lain pa bang basahon nga gisulat sulod sa kapig 1,500 ka tuig sa mga 40 ka lalaki nga bug-os magkaharmonya? O ang Bibliya ba talagsaon?

      “Sa dihang gitapo kini nga mga sinulat, kini nahimong usa ka basahon . . . Wala gayoy laing basahon nga sama niana.”—THE PROBLEM OF THE OLD TESTAMENT, NI JAMES ORR

  • Praktikal Karon
    Ang Bantayanang Torre—2012 | Hunyo 1

    • Praktikal Karon

      “Ang imong pulong maoy lampara sa akong tiil, ug kahayag sa akong alagianan.”—SALMO 119:105.

      UNSAY NAKAPALAHI SA BIBLIYA? Ang pipila ka basahon isipon tingali ingong maayo kaayong literatura, apan dili kini makahatag ug giya. Ug ang modernong mga manuwal kinahanglang rebisahon kanunay. Sa laing bahin, ang Bibliya nag-angkon nga ‘ang mga butang nga gisulat kanhi gisulat alang sa pagtudlo kanato.’—Roma 15:4.

      PANANGLITAN: Bisag dili kini medikal nga giya, ang Bibliya naundag praktikal nga mga sugyot bahin sa maayong panglawas, sa emosyonal ug pisikal. Pananglitan, kini nag-ingong “ang kalmado nga kasingkasing mao ang kinabuhi sa unod.” (Proverbio 14:30) Ang Bibliya nagpasidaan usab: “Ang nagalain sa iyang kaugalingon mangita sa iyang hakog nga tinguha; siya mobatok sa tanang praktikal nga kaalam.” (Proverbio 18:1) Sa laing bahin, kini nag-ingon nga “adunay labaw nga kalipay sa paghatag kay sa pagdawat.”—Buhat 20:35.

      ANG GIPAKITA SA PANUKIDUKI: Ang pagkakalmado, suod nga panaghigalaay, ug pagkamanggihatagon makapauswag sa imong panglawas. Ang The Journal of the American Medical Association nag-ingon: “Ang mga lalaking mosilaob dayon sa kasuko duha ka pilo nga mameligrong maestrok kay sa mga lalaking magpugong sa ilang kasuko.” Nakita sa 10 ka tuig nga pagtuon nga gihimo sa Australia nga ang mga tigulang nga may “maayong komunikasyon sa ilang mga higala ug sa mga tawong ilang kasumbongag problema” lagmit nga mas taas ug kinabuhi. Ug niadtong 2008, nakaplagan sa mga tigdukiduki sa Canada ug sa United States nga “mas makapalipayng mogasto alang sa uban kay sa kaugalingon.”

      UNSAY IMONG HUNAHUNA? May lain pa bang basahon nga nakompleto halos 2,000 ka tuig kanhi nga atong masaligan kon bahin sa mga sugyot sa panglawas? O ang Bibliya ba talagsaon?

      [Blurb sa panid 8]

      “Ganahan kaayo ko sa Bibliya . . . kay naundan kinig maayo kaayong impormasyon bahin sa medisina.”—HOWARD KELLY, M.D., MEMBRO SA FACULTY UG USA SA MGA NAGPUNDAR SA THE JOHNS HOPKINS UNIVERSITY SCHOOL OF MEDICINE