Ang Syriac Peshitta—Nagpamatuod sa Unang mga Hubad sa Bibliya

UNA mibalik si Jesus sa langit, gisugo niya ang iyang mga tinun-an nga magpamatuod bahin kaniya “sa Jerusalem ug sa tibuok Judea ug Samaria ug hangtod sa kinalay-ang dapit sa yuta.” (Buhat 1:8) Makugihon ug maisogon kining gihimo sa iyang mga tinun-an. Apan sila gilutos didto sa Jerusalem, ug gipatay si Esteban. Mao nga daghang tinun-an ni Jesus ang miadto sa Antioquia sa Sirya, usa sa dagkong siyudad sa Imperyo sa Roma nga mga 550 kilometros amihanan sa Jerusalem.—Buhat 11:19.

Sa Antioquia, ang mga tinun-an padayong nagsangyaw sa “maayong balita” bahin kang Jesus, ug daghang dili Hudiyo ang nahimong Kristohanon. (Buhat 11:20, 21) Grego ang pinulongan sa kadaghanan sa Antioquia, pero sa gawas sa siyudad ug sa mga probinsiya Syriac ang gigamit.

ANG MAAYONG BALITA GIHUBAD NGADTO SA SYRIAC

Kay nagkadaghan man ang mga Kristohanon nga nagsultig Syriac sa ikaduhang siglo, kinahanglang hubaron ang maayong balita ngadto sa ilang pinulongan. Gipakita niini nga ang pipila ka bahin sa Kristohanon Gregong Kasulatan, o Bag-ong Tugon, unang gihubad ngadto sa Syriac, dili sa Latin.

Sa mga 170 C.E., gitapo sa Siryanhong magsusulat nga si Tatian (mga 120-173 C.E.) ang upat ka Ebanghelyo, ug nakahimog sinulat diha sa Grego o Syriac. Kini nailhang Diatessaron, Gregong pulong nga nagkahulogang “pinaagi sa upat [ka Ebanghelyo].” Sa ulahi, ang Siryanhong si Ephraem (mga 310-373 C.E.) mihimog komentaryo bahin sa Diatessaron, nga nagpamatuod nga komon na kining gigamit sa Siryanhong mga Kristohanon.

Angay tang mainteres sa Diatessaron. Ngano? Kay daghang eskolar sa ika-19ng siglo ang miinsistir nga ang mga Ebanghelyo gisulat sa ikaduhang siglo na, tali sa 130 C.E. ug 170 C.E. Busa dili kuno kini kasaligang mga asoy sa kinabuhi ni Jesus. Apan gipamatud-an sa nakaplagang mga manuskrito sa Diatessaron nga ang Ebanghelyo ni Mateo, Marcos, Lucas, ug Juan kaylap na kaayo sa tungatunga sa ikaduhang siglo. Busa kini gisulat nga mas sayo pa niana. Gawas pa, paghimo ni Tatian sa Diatessaron, ang iya gyong gibasehan mao ang upat ka dinawat nga Ebanghelyo, dili ang apokripal nga mga ebanghelyo. Tin-aw nga ang apokripal nga mga ebanghelyo wala isipang kasaligan o tinuod nga bahin sa Bibliya.

Sa ikalimang siglo, usa ka Syriac nga Bibliya ang komon nga gigamit sa amihanang Mesopotamia. Kini lagmit gisulat sa ikaduha o ikatulong siglo C.E. Naglangkob kini sa tanang basahon sa Bibliya, gawas sa 2 Pedro, 2 ug 3 Juan, Judas, ug Pinadayag. Gitawag kinig Peshitta, nga nagkahulogang “Simple” o “Tin-aw.” Ang Peshitta maoy usa sa labing karaan ug importanteng pamatuod sa unang mga hubad sa Bibliya.

Makapainteres nga ang usa ka manuskrito sa Peshitta may petsa nga motumbas sa 459/460 C.E. Kini ang labing karaang manuskrito sa Bibliya nga may petsa. Sa mga 508 C.E., ang Peshitta girebisar ug gilakip na ang lima ka basahon nga wala kaniadto. Gitawag kinig Philoxenian Version.

NADISKOBREHAN ANG DUGANG SYRIAC NGA MGA MANUSKRITO

Una pa sa ika-19ng siglo, halos tanang iladong kopya sa Kristohanon Gregong Kasulatan sa pinulongang Grego maoy gikan sa ikalimang siglo o human niana. Tungod niini mas nainteres ang mga eskolar sa Bibliya sa unang mga bersiyon sama sa Latin Vulgate ug Syriac Peshitta. Daghan ang nagtuo kaniadto nga ang Peshitta maoy rebisyon sa mas karaang Syriac nga bersiyon. Apan wala kini makaplagi. Kay ang Syriac nga Bibliya gikan pa man sa ikaduhang siglo, ang giingong bersiyon maghatag natog ideya sa unang mga kopya sa Bibliya, ug dako gayod kinig ikatabang sa mga eskolar sa Bibliya! Duna ba gyoy mas karaang Syriac nga bersiyon? Makit-an pa kaha ni?

Oo! Gani, duha ka Syriac nga manuskrito ang nadiskobrehan. Ang una maoy manuskrito sa ikalimang siglo. Apil kini sa daghang Syriac nga manuskrito nga gikuha sa British Museum gikan sa monasteryo sa Nitrian Desert sa Egypt niadtong 1842. Ginganlan kinig Curetonian Syriac kay kini nadiskobrehan ni William Cureton, ang asistant sa tigtipig ug mga manuskrito sa museyo. Anaa niining bililhong dokumento ang upat ka Ebanghelyo—Mateo, Marcos, Juan, ug Lucas.

Ang ikaduhang manuskrito mao ang Sinaitic Syriac. Kini nadiskobrehan sa kaluha nga gihisgotan sa sinugdan niining artikuloha. Bisag walay university degree, si Agnes makamaog walo ka pinulongan, usa niana ang Syriac. Sa 1892, may importante kaayong nadiskobrehan si Agnes sa monasteryo sa St. Catherine sa Egypt.

Sa usa ka ngiob nga kuwarto, nakita niya ang usa ka Syriac nga manuskrito. Matod niya, “maot kini tan-awon, hugaw kaayo, ug ang mga panid nagpilit na kay wala mapakli” sulod sa gatosan ka tuig. Kini maoy palimpsesta nga manuskrito, diin ang orihinal nga sinulat gipapas ug gisapawag Syriac nga sinulat bahin sa mga babayeng santos. Pero nakita ni Agnes ang pipila ka pulong nga gisapawan, apil ang mga pulong nga “ni Mateo,” “ni Marcos,” o “ni Lucas” sa ibabaw sa panid. Kadto diay maoy halos kompletong Syriac codex sa upat ka Ebanghelyo! Gituohan sa mga eskolar karon nga kini gisulat sa ulahing bahin sa ikaupat nga siglo.

Ang Sinaitic Syriac giisip nga usa sa labing importanteng mga manuskrito sa Bibliya, sama sa Gregong manuskrito nga Codex Sinaiticus ug Codex Vaticanus. Gituohan karon nga ang Curetonian ug Sinaitic nga manuskrito mao ang nahibiling mga kopya sa karaang Syriac nga mga Ebanghelyo nga gikan pa sa ulahing bahin sa ikaduhang siglo o sayo sa ikatulong siglo.

“ANG PULONG SA ATONG DIYOS MAGPADAYON HANGTOD SA HANGTOD”

Makatabang ba kining mga manuskrito sa mga estudyante sa Bibliya karon? Oo! Tagda pananglitan ang gitawag ug taas nga paniklop sa Ebanghelyo ni Marcos, nga naa sunod sa Marcos 16:8 sa pipila ka Bibliya. Makita kini sa Greek Codex Alexandrinus sa ikalimang siglo, sa Latin Vulgate, ug uban pa. Apan ang duha ka kasaligang Gregong manuskrito sa ikaupat nga siglo—Codex Sinaiticus ug Codex Vaticanus—parehong kutob lang sa Marcos 16:8. Ang Sinaitic Syriac wala sab maglakip nianang taas nga paniklop, nga laing pamatuod nga kini gidugang lang ug wala sa orihinal nga Ebanghelyo ni Marcos.

Tagda ang laing pananglitan. Sa ika-19ng siglo, halos tanang hubad sa 1 Juan 5:7 dunay gidugang nga mga pulong bahin sa Trinidad. Apan wala kini sa labing karaang manuskrito nga Grego. Wala sab kini sa Peshitta, nga nagpamatuod nga ang gidugang sa 1 Juan 5:7 maoy pagtuis sa teksto sa Bibliya.

Sama sa gisaad ni Jehova, gipreserbar gyod niya ang iyang Balaang Pulong. Kita gipasaligan sa Bibliya: “Ang lunhawng balili nalaya, ang bulak nalawos; apan kon bahin sa pulong sa atong Diyos, kini mohangtod sa panahong walay tino.” (Isaias 40:8; 1 Pedro 1:25) Ang bersiyon nga nailhang Peshitta dunay gamay apan importanteng papel sa tukmang paghubad ug pagpakaylap sa mensahe sa Bibliya ngadto sa tanang tawo.