o mahigugmaong-kalulot magkalahi kaayo. Ang wala damhang mga buhat sa kalulot lagmit magpadayag ug naandang pagkamaabiabihon o usa ka tendensiya sa pagkamainiton sa kasingkasing, apan kini mahimong wala magpakita sa pagkadiyosnon. (Itandi ang Buh 27:​1, 3; 28:​1, 2.) Kon bahin sa usa ka tawong nagpuyo sa siyudad sa Bethel, ang kalulot nga gipakita kaniya sa pagkatinuod maoy bugti sa mga pabor nga gidahom gikan kaniya ingong balos. (Huk 1:22-25) Sa ubang mga panahon ang mga buhat sa mahigugmaong-kalulot gihangyo gikan niadtong mga nakadawat ug pabor sa miagi, tingali tungod sa malisod nga mga kahimtang sa usa nga mihangyo niini. (Gen 40:12-15) Apan usahay ang mga tawo mapakyas sa pagbayad sa maong mga utang sa mahigugmaong-kalulot. (Gen 40:23; Huk 8:35) Sumala sa gipakita sa proverbio, ang panon sa mga tawo magamantala sa ilang mahigugmaong-kalulot, apan diyutay lamang ang matinumanong nagabuhat niana. (Pr 20:6) Si Saul ug David parehong nahinumdom sa mahigugmaong-kalulot nga gipakita sa uban (1Sa 15:​6, 7; 2Sa 2:​5, 6), ug mopatim-aw nga ang mga hari sa Israel adunay reputasyon sa pagpakitag mahigugmaong-kalulot (1Ha 20:31), tingali kon itandi sa paganong mga magmamando. Apan, sa usa ka higayon ang pagpakita ni David ug mahigugmaong-kalulot gisalikway tungod kay sila nagtuo nga dili maayo ang iyang motibo sa pagbuhat niini.​—2Sa 10:2-4.

Ang Balaod, matod ni Pablo, wala himoa alang sa matarong nga mga tawo kondili alang sa mga daotan, kinsa, lakip sa ubang mga butang, walay mahigugmaong-kalulot. (1Ti 1:9) Ang Gregong pulong nga a·noʹsi·os, nga gihubad dinhi nga “walay mahigugmaong-kalulot,” adunay diwa usab nga “dili-maunongon.”​—2Ti 3:2.

Dili-Takos nga Kalulot.  Ang Gregong pulong nga khaʹris makita sa 150 ka beses diha sa Gregong Kasulatan ug gihubad sa nagkadaiyang mga paagi, depende sa konteksto. Sa tanang kahimtang ang pangunang ideya sa khaʹris napreserbar​—nianang ideya nga makapahimuot (1Pe 2:​19, 20) ug madanihon. (Luc 4:22) Sa mas lapad nga diwa, sa pipila ka kahimtang kini nagtumong sa usa ka matang sa gasa (1Co 16:3; 2Co 8:19) o sa maluluton nga paghatag. (2Co 8:​4, 6) Sa ubang mga panahon kini nagtumong sa pagpasidungog, pagtan-aw ug utang-kabubut-on, o pagkamapasalamaton nga ipakita tungod sa talagsaong buhat sa kalulot.​—Luc 6:32-34; Rom 6:17; 1Co 10:30; 15:57; 2Co 2:14; 8:16; 9:15; 1Ti 1:12; 2Ti 1:3.

Sa laing bahin, sa kadaghanan nga kini makita, ang khaʹris gihubad nga “grasya” sa kadaghanang mga maghuhubad sa Cebuano nga Bibliya. Apan ang pulong nga “grasya” nga may lainlaing kahulogan wala maghatag sa kadaghanang mga magbabasa sa mga ideya nga gitumbok sa Gregong pulong. Agig pag-ilustrar: Sa Juan 1:​14, diin ang King James Version nag-ingon nga “ang Pulong nahimong unod . . . puno sa grasya ug kamatuoran,” unsa ang gipasabot? Nagpasabot ba kini ug “pagkatugob sa grasya,” o “pabor,” o unsa ang kahulogan?

Ang eskolar nga si R. C. Trench, diha sa Synonyms of the New Testament, miingon nga ang khaʹris nagpasabot sa “usa ka pabor nga kinabubut-ong gibuhat, nga walay gipangayo o gidahom nga balos​—kini nga pulong lagmit nga nakabaton ug bag-ong kahulogan [sumala sa gihatag niini diha sa Kristohanong mga sinulat] . . . , aron ipakita ang tibuok ug bug-os nga pagkakinabubut-on sa mahigugmaong-kalulot sa Diyos ngadto sa mga tawo. Busa si Aristotle, sa paghubad [sa khaʹris], bug-os nga nagpasiugda niining puntoha mismo, nga kini gihatag nga walay pagpanuko, nga wala magdahom ug balos, ug nga ang bugtong motibo lamang niini mao ang pagkamahinatagon ug ang pagkaandam mohatag sa maghahatag.” (London, 1961, p. 158) Si Joseph H. Thayer sa iyang leksikon nag-ingon: “Ang pulong [khaʹris] adunay ideya sa kalulot nga gipakita nganha sa usa ka tawo nga dili takos niana . . . ang pangunang gigamit sa mga magsusulat sa B. T. alang niana nga kalulot mao ang [khaʹris] nga pinaagi niana ang Diyos nagpakitag pabor bisan sa mga dili takos, ug nagpasaylo sa mga makasasala sa ilang mga kalapasan, ug nag-awhag kanila sa pagdawat sa walay-kataposang kaluwasan pinaagi ni Kristo.” (A Greek-English Lexicon of the New Testament, 1889, p. 666) Ang khaʹris kaamgid kaayo sa laing Gregong pulong, ang khaʹri·sma, nga bahin niini ang New Testament Wordbook ni William Barclay (1956, p. 29) nag-ingon: “Ang kinatibuk-ang ideya sa pulong [khaʹri·sma] mao kanang libre ug dili-takos nga gasa, sa usa ka butang nga gihatag ngadto sa usa ka tawo nga wala niya hagoi ug dili-takos.”​—Itandi ang 2Co 1:​11, Int.

Sa dihang ang khaʹris gigamit sumala sa diwa nga nahisgotan na, maylabot sa kalulot nga gipakita ngadto sa usa nga dili-takos niini, sama sa kalulot nga gipakita ni Jehova, ang “dili-takos nga kalulot” maoy usa ka maayo kaayong Cebuano nga katumbas alang sa Gregong ekspresyon.​—Buh 15:40; 18:27; 1Pe 4:10; 5:​10, 12.

Ang usa ka mamumuo may katungod sa pagdawat bugti sa kon unsay iyang gihagoan, ang iyang bayad; dahomon niya ang iyang suhol ingong usa ka katungod, ingong usa ka butang nga giutang kaniya, ug ang bayad niini dili gayod usa ka gasa o linaing dili-takos nga kalulot. (Rom 4:4) Apan sa mga makasasala nga hinukman sa kamatayon (ug kitang tanan nangatawo nga ingon niana) nga ipahigawas gikan sa maong pagkahinukman ug ipahayag nga matarong, kini gayod maoy usa ka kalulot nga sa bug-os dili takos. (Rom 3:​23, 24; 5:17) Kon ipangatarongan nga kadtong nangatawo ubos sa kahikayan sa pakigsaad sa Balaod mas labaw nga hinukman sa kamatayon, tungod kay ang maong pakigsaad nagpadayag kanila nga makasasala, angayng hinumdoman nga mas dakong dili-takos nga kalulot ang gipakita ngadto sa mga Hudiyo tungod kay ang kaluwasan unang gitanyag ngadto kanila.​—Rom 5:​20, 21; 1:16.

Kining linaing pagpakita sa dili-takos nga kalulot sa bahin sa Diyos ngadto sa katawhan sa katibuk-an mao ang kagawasan pinaagi sa lukat gikan sa pagkahinukman pinaagi sa dugo sa hinigugmang Anak ni Jehova, si Kristo Jesus. (Efe 1:7; 2:4-7) Pinaagi niining dili-takos nga kalulot ang Diyos magdalag kaluwasan ngadto sa tanang matang sa mga tawo (Tit 2:11), mga butang nga gipamulong sa mga manalagna. (1Pe 1:10) Busa, maugdang ang pangatarongan ug argumento ni Pablo: “Karon kon kini pinaagi sa dili-takos nga kalulot, kini dili na tungod sa mga buhat; kay kon mao pa, ang dili-takos nga kalulot dili na mapamatud-an nga dili-takos nga kalulot.”​—Rom 11:6.

Si Pablo sa mas daghang higayon naghisgot sa dili-takos nga kalulot sa Diyos kay ni bisan kinsang ubang magsusulat​—kapin sa 90 ka beses diha sa iyang 14 ka sulat. Iyang gihisgotan ang dili-takos nga kalulot sa Diyos o ni Jesus diha sa pangbukas nga timbaya sa tanan niyang mga sulat gawas sa Mga Hebreohanon, ug diha sa panapos nga mga pulong sa matag sulat, nga walay eksepsiyon, iyang gihisgotan pag-usab kini. Ang ubang mga magsusulat sa Bibliya mihimog susamang paghisgot diha sa pangbukas ug panapos nga mga pulong sa ilang mga sulat.​—1Pe 1:2; 2Pe 1:2; 3:18; 2Ju 3; Pin 1:4; 22:21.

Si Pablo aduna gayoy katarongan sa pagpasiugda sa dili-takos nga kalulot ni Jehova, tungod kay siya kanhi “usa ka tigpasipala ug maglulutos ug tawong bagis.” “Bisan pa niana,” siya mipahayag, “ako gipakitaan ug kaluoy, tungod kay ako walay alamag ug milihok uban ang kawalay-pagtuo. Apan ang dili-takos nga kalulot sa atong Ginoo midagaya sa hilabihan uban ang pagtuo ug gugma maylabot kang Kristo Jesus.” (1Ti 1:​13, 14; 1Co 15:10) Wala tamaya ni Pablo ang maong dili-takos nga kalulot, sama sa makantalitahong gihimo sa uban (Jud 4), apan kini malipayon niyang gidawat uban ang pagpasalamat ug giawhag usab ang uban nga midawat niini nga ‘dili sipyaton ang katuyoan niini.’​—Buh 20:24; Gal 2:21; 2Co 6:1.

Usa ka maluloton nga disposisyon o panggawi, busa kaatbang sa pagkabagis o pagkamapig-oton. Ang kalumo suod nga nalangkit sa pagpaubos ug kaaghop.

Ang kalumo maoy usa ka kinahanglanon alang sa usa ka alagad sa Diyos, ilabina sa usa nga anaa sa responsableng posisyon sa pagkamagtatan-aw. Si apostol Pablo nag-ingon nga “ang ulipon sa Ginoo dili kinahanglang makig-away, kondili kinahanglang magmalumo [Gr., eʹpi·on] sa tanan.” (2Ti 2:24) Ang malumo nga tawo makasaranganon, dili sabaan, o langasan. Si Moises, ang tawo sa matuod nga Diyos, bisan tuod dili sa tanang higayon nagpasundayag ug hustong disposisyon, “mao ang labing maaghop sa tanang tawo sa ibabaw sa nawong sa yuta.” (Num 12:3; Sal 90:Sup) Ang iyang mga gipamulong sa usa ka okasyon giingong samag “alindahaw diha sa balili.”​—Deu 32:2.

Sa 1 Tesalonica 2:7 si Pablo naghubit sa iyang kaugalingon ug sa iyang mga kaubanan ingong “malumo sa inyong taliwala [mga taga-Tesalonica], sama sa usa ka nagpasusong inahan nga nagpangga sa iyang kaugalingong mga anak.” Kini tungod kay sila adunay tiunay nga gugma alang niadtong ilang gitudloan, ingon man kabalaka sa ilang espirituwal nga pagtubo. (1Te 2:8) Ang pulong nga eʹpi·oi (gihubad nga “lumo”) makaplagan diha sa Textus Receptus, Tischendorf, Merk, ug sa pipila ka manuskrito. Sumala kang W. E. Vine, ang eʹpi·os “kanunayng gigamit sa Gregong mga magsusulat sa paglarawan sa usa ka iwa uban sa badlongon nga mga bata o sa usa ka magtutudlo uban sa gahian nga mga estudyante, o sa mga ginikanan ngadto sa ilang mga anak. Sa I Tes. 2:​7, ang Apostol migamit niini aron ilarawan ang iyang paggawi ug sa iyang mga isigkamisyonaryo ngadto sa mga nakombertir sa Tesalonica.”​—Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words, 1981, Tomo 2, p. 145.

Apan, sa 1 Tesalonica 2:​7, diha sa Gregong teksto ni Westcott ug Hort ug sa pipila ka manuskrito mabasa nga neʹpi·oi, “mga bata.” Maylabot niini, ang The New International Dictionary of New Testament Theology miingon: “Adunay duha ka hubad sa 1 Tes. 2:7: (a) ēpioi (kami malumo uban kaninyo); (b) nēpioi (mga bata). Ang kataposang letra sa gisundang pulong maoy n, ug mopatim-aw nga kini nga n nadoble pagkopya. Dugang pa ang interpretasyon sa ikaduhang hubad nagpatunghag suliran. Kay sa ber. 7b dili ang kaugalingon ni Pablo ang iyang gipakasama sa ‘mga bata’ kondili ang mga taga-Tesalonica; siya ug ang iyang mga kauban maoy samag mga iwa (trophos).”​—Giedit ni C. Brown, 1975, Tomo 1, p. 282.