Mga Anak nga Tig-Internet​—Kon Unsay Mahimo sa mga Ginikanan

KAY ginikanan, unsay makapabalaka kanimo maylabot sa imong anak, ang pagkamao ba niyang modrayb o ang pagkamao niyang mogamit ug Internet? Bisag hain niini peligroso, ug dunay nalangkit nga responsibilidad. Dili mahimong did-an sa ginikanan hangtod sa hangtod ang ilang mga anak sa pagdrayb, apan mahimo nilang paneguroon nga ang ilang mga anak mag-amping sa pagdrayb. Sa samang paagi, gipaamping sa daghang ginikanan ang ilang mga anak sa paggamit ug Internet. Ang mosunod nga mga prinsipyo sa Bibliya makatabang.

“Ang tagsatagsa ka maalamon molihok uban ang kahibalo.” (Proverbio 13:16) Ang mga ginikanan nga dunay mga anak nga tig-Internet kinahanglang makasabot kon unsa ang Internet ug kon unsay ginahimo sa ilang mga anak dihang makigkomunikar pinaagi niini, magbasag mga Web page, o kon mag-Internet. “Ayaw pag-ingon nga tigulang ka na o maglisod ka na sa pagkakat-on,” miingon si Marshay, inahan sa duha ka anak. “Ayaw paiwit sa teknolohiya.”

“Buhatig barandilya ang imong atop aron walay mahulog niini.” (Deuteronomio 22:8, The Amplified Bible) Ang mga kompaniya nga nagtaganag serbisyo maylabot sa Internet ug ang mga programa sa software dunay mga pamaagi sa pag-block ug pag-filter nga magsilbing “mga barandilya” aron walay mga larawan nga motunghag kalit diha sa kompiyuter nga magdapit sa tumatan-aw sa pag-ablig laing Web site o kaha aron dili mabuksan ang malaw-ayng mga site. Ang ubang mga programa dili kabutangan sa mga batan-on ug personal nga impormasyon, sama sa ilang ngalan o adres. Apan dili kanunayng segurado kanang mga paagiha. Daghang kabataan nga makamaong mogamit ug kompiyuter nahibalo kon sa unsang paagi malutsan ang mga block ug mga filter.

“Ang nagalain sa iyang kaugalingon mangita sa iyang hakog nga tinguha; siya mobatok sa tanang praktikal nga kaalam.” (Proverbio 18:1) Usa ka panukiduki nga gihimo sa Britanya nagpakita nga hapit 1 sa 5 lima ka batan-on nga nag-edad ug 9 hangtod 19 maka-Internet sa ilang kuwarto. Ang pagbutang sa kompiyuter sa dapit nga daghan ang mag-agiagi makatabang sa ginikanan sa pagbantay kon unsay ginahimo sa ilang mga anak diha sa Internet ug makapalikay sa mga batan-on sa kuwestiyonableng mga site.

“Pagbantay pag-ayo nga ang inyong paglakaw dili ingon sa dili-maalamon kondili ingon sa maalamon nga mga tawo, nga magapalit sa nahiangay nga panahon alang sa inyong kaugalingon, tungod kay ang mga adlaw daotan.” (Efeso 5:15, 16) Banabanaa kon kanus-a makagamit ang imong mga anak sa Internet, kon unsa kadugay ang paggamit niini, ug kon unsang mga site ang pwede ug dili pwedeng tan-awon. Isulti sa imong mga anak ang imong mga balaod, ug paneguroa nga sila nakasabot niana.

Siyempre, dili ka makabantay sa imong mga anak kon atua sila sa gawas sa balay. Busa hinungdanon nga isilsil ang maayong mga prinsipyo diha sa imong mga anak aron makahimo silag maayong desisyon kon wala ka sa ilang duol.a (Filipos 2:12) Iklaro kon unsang disiplina ang ipahamtang kon lapason nila ang imong balaod, ug ipatuman gayod kana.

“[Ang maayong inahan] nagabantay sa mga panghitabo sa iyang panimalay.” (Proverbio 31:27) Bantayi kon mag-Internet ang imong mga anak, ug ingna sila nga maniid ka nila. Dili kini paglapas sa ilang pribasiya. Hinumdomi, ang Internet maoy usa ka publikong tigomanan. Ang Federal Bureau of Investigation sa Amerika nagsugyot nga kinahanglang susihon sa mga ginikanan ang e-mail sa ilang mga anak ug ang mga Web site nga ilang ginatan-aw o ginasudlan.

“Ang katakos sa panghunahuna magabantay kanimo, ang katakos sa pag-ila magapanalipod kanimo, aron sa pagluwas kanimo gikan sa daotang dalan, gikan sa tawo nga nagasulti ug hiwi nga mga butang.” (Proverbio 2:11, 12) Dili kanunayng makabantay ang mga ginikanan dihang mag-Internet ang ilang mga anak. Ang mga prinsipyo nga imong gitudlo​—ug ang panig-ingnan nga imong gipakita—​dakog mahimo sa pagpanalipod kanila. Busa paggahin gayod ug panahon sa pagpasabot sa imong mga anak sa kapeligrohan sa pag-Internet. Ang maayong komunikasyon sa ginikanan ug anak dako kaayog mahimo sa pagpanalipod sa mga anak batok sa mga kapeligrohan sa pag-Internet. “Gipakigsultihan namo ang among duha ka anak nga lalaki bahin sa ‘daotang’ mga tawo diha sa Internet,” miingon si Tom, nga usa ka Kristohanong amahan. “Gipatin-aw usab namo kon unsa ang pornograpiya, kon nganong dili kini angayng tan-awon, ug kon nganong dili gayod sila makig-estorya sa mga tawong dili nila kaila.”

Makapanalipod Ka sa Imong mga Anak

Kinahanglang mangita ka gayod ug paagi aron mapanalipdan ang imong mga anak batok sa mga kapeligrohan sa Internet sanglit kanunay mang dunay bag-ong mga programa ug teknolohiya nga magamit alang niana. Tinuod nga ang bag-ong mga teknolohiya mapuslanon kaayo apan grabe usab ang kadaot nga ikahatag niini sa mga batan-on. Unsay himoon sa mga ginikanan aron ang ilang mga anak malayo sa posibleng kadaot? “Ang kaalam usa ka panalipod maingon nga ang salapi usa ka panalipod,” nag-ingon ang Bibliya.​—Ecclesiastes 7:12.

Tabangi ang imong mga anak nga magmaalamon. Tabangi usab sila kon unsay angay nilang himoon aron malayo sila sa kadaot sa pag-Internet ug kon unsaon sa paggamit niini sa maalamong paagi. Sa ingon, ang Internet magamit ingong kasangkapan nga dili makadaot sa imong mga anak.

[Footnote]

[Blurb sa panid 8]

Sa Britanya, 57 porsiyento sa mga batan-ong nag-edad ug 9 hangtod 19 nga nag-Internet matag semana makakitag pornograpiya; apan 16 porsiyento lang sa mga ginikanan ang nagtuo nga ang ilang anak nakakitag pornograpiya sa Internet

[Blurb sa panid 9]

Ang mga eksperto nagtuo nga mga 750,000 ka tawo nga daotan ug tuyo tingali nag-Internet kada adlaw, nga nagasusi sa mga chat room ug sa mga site alang niadtong nangitag kadeyt

[Blurb sa panid 9]

Sa Amerika, 93 porsiyento sa mga batan-ong nag-edad ug 12 hangtod 17 nag-Internet

[Hulagway sa panid 8, 9]

Makatudlo ka ba sa imong anak kon unsaon paggamit ug Internet sa maalamong paagi?