Sekreto 1: Ang Angayng Unahon

‘Tinoa ang mas hinungdanong mga butang.’—Filipos 1:10.

Kon unsay kahulogan niini. Sa usa ka malamposong kaminyoon, unahon sa usa ang panginahanglan sa iyang kapikas kay sa iyang kaugalingon, kabtangan, trabaho, mga higala, ug mga paryente. Ang bana ug asawa mogugol ug daghang panahon sa usag usa ug sa ilang mga anak. Sila andam sa pagsakripisyo alang sa kaayohan sa pamilya.—Filipos 2:4.

Kon nganong importante kini. Gihatagan sa Bibliya ug dako kaayong importansiya ang pamilya. Gani, si apostol Pablo misulat nga ang tawo nga dili motagana sa iyang pamilya “mas daotan pa kay sa tawong walay pagtuo.” (1 Timoteo 5:8) Apan ang giisip sa tawo nga importanteng unahon mahimong mausab sa ulahi. Pananglitan, ang usa ka magtatambag sa pamilya miingon nga giuna sa kadaghanan niadtong mitambong sa komperensiya nga iyang gidumala ang ilang trabaho kay sa ilang pamilya. Siya miingon nga ilang dali-dalion ug sulbad ang problema sa ilang pamilya aron dili na sila maghunahuna pa sa ilang pamilya, ug trabaho na lay ilang akatahon. Ang leksiyon? Sayon ra ang pag-ingon nga atong giuna ang atong pamilya apan lisod ang pagbuhat niini.

Sulayi kini. Tubaga ang mga pangutana sa ubos ug tan-awa kon unsa ka importante ang imong pamilya kanimo.

◼ Kon ang akong kapikas o anak gustong makig-estorya kanako, hatagan ba dayon nako siyag panahon?

◼ Kon makig-estorya ako sa uban bahin sa akong pagabuhaton, kanunay ba nakong mahisgotan ang akong pamilya?

◼ Balibaran ba nako ang dugang kaakohan (sa trabaho o sa uban pang buluhaton) kon ang akong pamilya nagkinahanglan kanako?

Kon oo ang imong tubag niining mga pangutanaha, nan imong giuna ang imong pamilya. Apan para sa imong kapikas ug sa imong mga anak, unsa man gayoy imong giuna? Ang atong panglantaw sa atong kaugalingon dili kay mao ray sukdanan kon husto ba ang atong gihatagag importansiya. Ug tinuod usab kana sa ubang mga sekreto sa kalamposan nga hisgotan sa sunod nga mga panid.

Paghimog desisyon. Paghunahunag usa o duha ka paagi nga imong ikapasundayag nga imong giuna ang imong pamilya. (Pananglitan: Paghunahunag mga kalihokan nga nakakawat sa imong panahon nga angay unta nimong igugol uban sa imong pamilya.)

Isulti ang imong desisyon ngadto sa imong pamilya. Kon ang usa ka membro andam mag-usab, ang uban lagmit mosunod.

[Hulagway sa panid 3]

Unahon sa tarong nga ginikanan ang iyang pamilya

Sekreto 2: Panaad

“Kon unsay gihiusa pagyugo sa Diyos ayaw ipabulag ni bisan kinsang tawo.”—Mateo 19:6.

Kon unsay kahulogan niini. Gilantaw sa malamposong mga magtiayon ang ilang kaminyoon ingong permanenteng bugkos. Kon may mga problemang motungha, sila maningkamot sa pagsulbad niini inay himoon nila kining pasangil sa pagtapos sa ilang kaminyoon. Kon ang magtiayon nanaad sa usag usa, dili sila mabalaka nga mabungkag ang ilang kaminyoon. Ang matag usa masaligon nga tahoron sa iyang kapikas ang ilang kaminyoon.

Kon nganong importante kini. Sa daghang paagi, ang panaad mao ang dugokan sa kaminyoon. Apan tungod sa kanunayng panagbangi, ang panaad nahimo na hinuong lit-ag. Busa ang mga pulong nga “mag-inunongay hangtod sa kamatayon” mahimong walay kapuslanang panaad. Tingali ang magtiayon dili ra magbulag, pero mora na pod silag nagbulag kon, pananglitan, magbinungolay sila kon dunay motunghang dagkong problema.

Sulayi kini. Tubaga ang mga pangutana sa ubos ug tan-awa kon unsa ka lig-on ang imong panaad.

◼ Kon mag-away kami, magmahay ba ako nga siyay akong gipakaslan?

◼ Maghanduraw ba ako kanunay nga kauban sa usa nga dili nako kapikas?

◼ Sultihan ba nako usahay ang akong kapikas nga “Biyaan ti ka” o “Mangita kog lain nga moapresyar nako”?

Paghimog desisyon. Paghunahunag usa o duha ka paagi kon unsay imong himoon aron molig-on ang imong panaad. (Aniay mga sugyot: Sulati panagsa ang imong kapikas, pagbutang ug mga letrato sa imong kapikas diha sa imong trabahoan, o teleponohi ang imong kapikas matag adlaw gikan sa imong trabahoan sa pagpangomosta kaniya.)

Paghunahunag uban pang mga sugyot ug pangutan-a ang imong kapikas kon unsay makapalipay kaniya.

[Hulagway sa panid 4]

Ang panaad samag barandilya sa daplin sa haywey nga makapanalipod sa inyong kaminyoon

[Credit Line]

© Corbis/age fotostock

Sekreto 3: Pagtinabangay

“Ang duha mas maayo kay sa usa . . . Kon ang usa kanila mapukan, ang usa makabangon sa iyang kauban.”—Ecclesiastes 4:9, 10.

Kon unsay kahulogan niini. Ang malamposong magtiayon nagtahod sa kahikayan sa Diyos bahin sa pagkaulo ingon sa gipakita sa Bibliya. (Efeso 5:22-24) Isipon sa magtiayon ang ilang kaminyoon ingong usa ka tem, dili ingong duha ka lahi nga indibiduwal. Kon sila usa ka tem, dili nila isipon ang ilang kaugalingon ingong ulitawo o dalaga. Sila “usa ka unod”—usa ka termino sa Bibliya nga naghubit sa pagkapermanente ug pagkasuod sa bugkos sa kaminyoon.—Genesis 2:24.

Kon nganong importante kini. Kon kamo dili magtinabangay, ang gagmayng mga problema mahimong modako diin ang matag usa magbasolay imbes magsulbad sa problema. Apan kon kamo magtinabangay, mahisama kamog piloto ug kaubang piloto nga usa ray direksiyon nga girumbo imbes duha ka piloto diha sa lainlaing ayroplano nga nagsugat ug peligrong magkabangga. Kon dili kamo magkasinabot, pangitag solusyon sa pagsulbad sa problema imbes mag-usik ug panahon ug emosyon sa pagbinasolay ug pag-inakusaray sa usag usa.

Sulayi kini. Tubaga ang mga pangutana sa ubos ug tan-awa kon kamo nagtinabangay ba gayod.

◼ Giisip ba nako ang akong kita ingong “ako ra,” kay ako man kining hinagoan?

◼ Naglikay ba ako sa mga paryente sa akong kapikas, bisag siya suod kanila?

◼ Mas ganahan ba akong maglingawlingaw nga wala ang akong kapikas?

Paghimog desisyon. Paghunahunag mga paagi aron kamo magkatinabangay gayod.

Pangutan-a ang imong kapikas kon unsay iyang ikasugyot?

[Hulagway sa panid 5]

Ang pagtinabangay nagpasabot nga kamo samag piloto ug kaubang piloto nga usa ray direksiyon nga girumbo

Sekreto 4: Pagtahod

“Isalikway ninyo ang . . . sininggitay ug mapasipalahong sinultihan.”—Efeso 4:31.

Kon unsay kahulogan niini. Ang gubot ug malamposong mga pamilya parehong dunay mga problema. Apan diha sa malamposong mga pamilya, ang problema hisgotan nga dili kinahanglang manaway, manginsulto, ug mangakusar. Tagdon sa mga membro sa pamilya ang usag usa nga sama sa ilang gustong itagad ngadto kanila.—Mateo 7:12.

Kon nganong importante kini. Ang mga pulong mahisamag hinagiban nga makahatag ug kadaot. Ang usa ka panultihon sa Bibliya nag-ingon: “Maayo pang magpuyo sa kamingawan kay sa makig-ipon sa usa ka asawa nga hait manulti ug masuk-anon.” (Proverbio 21:19, The Bible in Basic English) Siyempre, tinuod usab kana sa lalaki nga hait manulti. Ug kon bahin sa pagmatuto ug mga anak, ang Bibliya nag-ingon: “Ayaw palagota ang inyong mga anak, aron sila dili masubo.” (Colosas 3:21) Ang mga anak nga sigehan lag saway mobati nga lisod kaayong pahimut-an ang ilang ginikanan. Tingali mohunong na lang silag paningkamot sa pagpahimuot kanila.

Sulayi kini. Tubaga ang mga pangutana sa ubos ug tan-awa kon nagtinahoray ba ang matag membro sa inyong pamilya.

◼ Kon may panag-away sa akong pamilya, duna bay mogawas sa balay nga suko kaayo?

◼ Manginsulto ba ako sa akong asawa ug mga anak ug ingnon silang “tonto,” “buang,” o maingon-ingon niini?

◼ Nagdako ba ako sa usa ka pamilya nga sakit manulti?

Paghimog desisyon. Paghunahuna kon unsay imong himoon aron mahimong matinahoron ang imong sinultihan. (Aniay sugyot: Paggamit ug pulong “ako” imbes “ikaw.” Pananglitan, “Masakitan ako kon ikaw . . . ,” imbes “Kanunay gyod kang . . . ”)

Ipahibalo sa imong kapikas kon unsay imong gustong himoon. Sa tulo ka bulan, pangutan-a siya kon miuswag ka ba niining bahina.

Paghunahunag mga paagi kon unsay imong himoon aron dili ka makasultig sakit sa imong mga anak.

Pangayog pasaylo sa imong mga anak kon makasulti kag sakit kanila.

[Hulagway sa panid 6]

Maingon nga makankan sa balod sa dagat ang gahing bato, ang masakit nga sinultihan makadaot sa pamilya

Sekreto 5: Pagkamakataronganon

“Ipaila ang inyong pagkamakataronganon sa tanang tawo.”—Filipos 4:5.

Kon unsay kahulogan niini. Diha sa malamposong mga pamilya, ang bana ug asawa magpinasayloay. (Roma 3:23) Sila dili usab sobra ka estrikto o sobra ka matugoton sa ilang mga anak. Sila dunay igong mga balaod sa panimalay. Sila mohatag ug igong disiplina.—Jeremias 30:11.

Kon nganong importante kini. Ang Bibliya nag-ingon nga “ang kaalam nga gikan sa itaas . . . makataronganon.” (Santiago 3:17) Ang Diyos wala mangayog kahingpitan gikan sa mga tawong dili hingpit, busa walay katarongan nga ang magtiayon mangitag kahingpitan sa usag usa. Ang pagpunayg panaway sa ginagmayng mga sayop dili makatabang sa usa sa pagbag-o kondili makapukaw hinuog kasuko. Dawaton na lang nato nga “kitang tanan mangapandol sa makadaghan.”—Santiago 3:2.

Ang malamposong mga ginikanan makataronganon sa ilang pagdisiplina sa ilang mga anak. Dili sila mohatag ug sobra nga disiplina, ug dili usab sila “lisod pahimut-an.” (1 Pedro 2:18) Mohatag silag kagawasan sa ilang tin-edyer nga mga anak nga nagpakita nga responsable. Dili nila gawngan ang ilang mga anak. Ang usa ka basahon nag-ingon nga kapoyon ka lang kon imong gawngan ang tanang bahin sa kinabuhi sa imong anak.

Sulayi kini. Tubaga ang mga pangutana sa ubos ug tan-awa kon makataronganon ka ba.

◼ Kanus-a nimo kataposang gidayeg ang imong kapikas?

◼ Kanus-a nimo kataposang gisaway ang imong kapikas?

Paghimog desisyon. Kon naglisod ka pagtubag sa unang pangutana diha sa “Sulayi kini” apan wala ka maglisod pagtubag sa ikaduhang pangutana, paghunahunag paagi kon unsay imong himoon aron mahimo kang mas makataronganon.

Hisgoti uban sa imong kapikas kon unsay imong giplanong himoon.

Paghunahunag pipila ka kagawasan nga imong ikahatag sa imong anak kon siya responsable.

Pakigsultihi ang imong anak bahin sa mga problema sama sa oras nga kinahanglan siyang mopauli.

[Hulagway sa panid 7]

Sama sa usa ka maampingong drayber, ang makataronganong membro sa pamilya andam mohatag ug lugar sa uban

Sekreto 6: Pagpasaylo

“Magpadayon sa pag-antos sa usag usa ug kinabubut-on nga magpasaylo sa usag usa.”—Colosas 3:13.

Kon unsay kahulogan niini. Ang malamposong magtiayon makakat-on gikan sa ilang nahimong kasaypanan sa nangagi, apan dili sila maglista sa ilang mga sayop kaniadto ug dayon gamiton kini sa pagpangakusar, sama sa “Pirme ka lang ulahi” o “Dili gyod ka mamati.” Ang bana ug asawa nagtuo nga “katahom . . . ang pagpalabay sa kalapasan.”—Proverbio 19:11.

Kon nganong importante kini. Ang Diyos ‘andam mopasaylo,’ pero dili ingon niana ang tawo. (Salmo 86:5) Ang daang mga panag-away nga wala masulbad makapukaw ug grabeng kasuko nga lisod na ang pagpasaylo. Lagmit iluom sa matag kapikas ang ilang gibati, nga ang matag usa dili na magtagad sa pagbati sa ilang kapikas. Nawala na ang ilang gugma sa usag usa.

Sulayi kini. Tan-awa ang inyong daang mga letrato sa bag-o pa kamong minyo o sa panahong managtrato pa kamo. Pukawa pag-usab ang inyong paghigugmaay niadtong wala pa kamoy problema ug sa wala pa mausab ang inyong panglantaw sa usag usa. Dayon palandonga ang mga hiyas nga imong nagustohan sa imong kapikas.

◼ Unsa ang labing maayong hiyas nga imong nagustohan karon sa imong kapikas?

◼ Paghunahuna ug maayong mga epekto diha sa imong mga anak kon ikaw mapinasayloon.

Paghimog desisyon. Paghunahunag usa o duha ka paagi nga imong himoon aron dili balik-balikan ug hisgot ang nangaging mga kasaypanan kon mag-away kamo sa imong kapikas.

Dayega ang imong kapikas tungod sa mga hiyas nga imong nagustohan kaniya.—Proverbio 31:28, 29.

Paghunahunag mga paagi nga imong ikapasundayag sa imong mga anak nga ikaw mapinasayloon.

Hisgoti uban sa imong mga anak ang bahin sa pagpasaylo ug kon nganong makahatag kinig kaayohan sa matag membro sa pamilya.

[Hulagway sa panid 8]

Kon magpasaylo ka, naimpas na ang utang. Ayaw nag paningil

Sekreto 7: Lig-ong Pundasyon

Kon unsay kahulogan niini. Ang matag usa ka membro sa pamilya kinahanglang maningkamot aron magmalig-on ang pamilya, sama sa usa ka balay nga kinahanglang mentinahon aron magpabiling lig-on. Ang bisan unsang tinukod nagkinahanglag lig-ong pundasyon, ug maingon man ang lig-ong pamilya. Ang pundasyon sa malamposong pamilya gipasukad sa epektibong giya.

Kon nganong importante kini. Daghang libro, magasin, ug mga programa sa telebisyon naghatag ug tambag bahin sa kinabuhi sa pamilya. Tambagan sa ubang magtatambag sa kaminyoon ang may problemang magtiayon sa dili pagbulag, samtang ang uban magtambag kanila sa pagbulag. Gani ang opinyon sa mga eksperto bahin niining butanga mausab. Pananglitan, niadtong 1994 usa ka iladong eksperto bahin sa mga problema sa mga tin-edyer misulat nga kaniadto abi niyag “mas maayong magpuyo ang mga anak sa nag-inusarang ginikanan nga malipayon kay sa magpuyo uban sa wala magbulag nga ginikanan nga dili malipayon. Abi nakog mas maayo pang magbulag kay sa mag-antos sa gubot nga kaminyoon.” Apan paglabay sa daghang tuig nausab ang iyang opinyon. Siya miingon: “Ang panagbulag nakahatag ug kaguol sa daghang kabataan.”

Ang mga opinyon mausab, apan ang labing maayong tambag nga makaplagan sa usa ka paagi kaamgid sa mga prinsipyo nga makita diha sa Pulong sa Diyos, ang Bibliya. Sa magbasa niining mga artikuloha, tingali nakamatikod ka nga dunay usa ka prinsipyo sa Bibliya nga makita diha sa ibabawng bahin sa panid 3-8. Kini nga mga prinsipyo nakatabang sa daghang pamilya sa pagkakaplag ug tinuod nga kalipay. Sama sa ubang mga pamilya, sila nakaagom ug mga problema. Apan ang kalainan mao nga ang Bibliya nakahatag ug lig-ong pundasyon sa kaminyoon ug sa pamilya. Mao kanay atong malaoman sa Bibliya kay ang Awtor niini, nga si Jehova nga Diyos, mao ang Tagmugna sa pamilya.—2 Timoteo 3:16, 17.

Sulayi kini. Isulat ang mga teksto sa Bibliya nga gikutlo sa sinugdanan sa panid 3 ngadto sa 8. Isulat usab ang uban pang mga teksto sa Bibliya nga nakatabang nimo. Dad-a kini nga listahan, ug tamdi kini kanunay.

Paghimog desisyon. Paningkamoting mapadapat ang mga prinsipyo sa Bibliya diha sa imong pamilya.

[Hulagway sa panid 8, 9]

Ang inyong pamilya makasugakod sa samag bagyong mga problema kon inyong ipadapat ang mga prinsipyo sa Bibliya