NIADTONG Disyembre 17, 2010, dihay nahitabo nga dili na maagwanta sa 26 anyos nga si Mohamed Bouazizi. Naninda siya sa aseras sa Tunisia, ug desperado na kaayo kay wala siyay tarong nga trabaho. Duna pa gyoy korap nga mga opisyales nga nagapangayog hiphip. Nianang buntaga, gikompiskar sa mga inspektor ang iyang baligyang mga peras, saging, ug mansanas. Sa dihang gikompiskar ang iyang timbangan, wala niya kini ihatag; ug dihay pipila nga nakakita nga gisagpa siya sa babayeng polis.

Kay naulawan ug nasuko, giadto ni Mohamed ang opisina sa gobyerno sa duol aron sa pagreklamo apan wala siya tagda. Sumala sa report, siya misinggit atubangan sa bilding, “Unsa may akong ibuhi sa akong pamilya?” Human sa pagbubog gasolina sa iyang kaugalingon, iyang giduslitan ang iyang kaugalingon. Siya namatay paglabayg mga tulo ka semana tungod sa grabeng mga paso.

Ang gihimo ni Mohamed Bouazizi dako kaayog epekto dili lang sa Tunisia kondili sa ubang nasod usab. Nagtuo ang uban nga ang iyang gihimo maoy nakapukaw ug rebelyon nga nakapukan sa gobyerno sa maong nasod ug wala madugay ang pagprotesta mikaylap usab sa ubang Arabo nga mga nasod. Si Bouazizi maoy usa sa lima ka tawo nga gihatagan sa European Parliament ug Sakharov Prize for Freedom of Thought sa 2011, ug siya gipasidunggan sa The Times sa London ingong person of the year sa 2011.

Kini nagpakita nga usahay mosaler ang pagprotesta. Pero unsay hinungdan niining mga pagprotesta dili pa dugay? Duna bay laing mga solusyon sa mga isyu gawas sa pagprotesta?

Nganong Nagkadaghan ang mga Protesta?

Kini ang mga hinungdan:

• Diskontento sa palakaw sa gobyerno. Kon ang mga tawo kontento sa gobyerno ug sa ekonomiya, sila dili moprotesta​—sila mosunod sa palakaw sa gobyerno sa pagsulbad sa ilang mga problema. Pero kon ilang makita nga ang gobyerno korap, walay hustisya, ug pabor sa mga prominente, madahom nga duna gyoy moprotesta.

• Pabilo. Sagad usa ka panghitabo ang makaaghat sa mga tawo sa paglihok. Imbes magpasensiya na lang, sila mobati nga kinahanglang molihok na sila. Pananglitan, ang nahitabo kang Mohamed Bouazizi nahimong pabilo sa kaylap nga pagprotesta sa Tunisia. Sa India, ang pag-hunger strike sa aktibista nga si Anna Hazare tungod sa korapsiyon nakapukaw ug mga pagprotesta diha sa 450 ka siyudad ug mga lungsod.

• Sumala sa dugay nang giingon sa Bibliya, kita nagpuyo sa “usa ka kalibotan diin dunay mga tawong may gahom ug ang mga tawo ilalom nila nag-antos.” (Ecclesiastes 8:9, Good News Translation) Mas kaylap karon ang korapsiyon ug inhustisya kay kaniadto. Sa pagkatinuod, ang mga tawo karon nahibalo nga pakyas ang mga palakaw sa gobyerno ug pamaagi sa ekonomiya. Tungod sa mga smartphone, Internet, ug 24-oras nga mga balita, ang mga hitabo bisan sa hilit nga mga lugar makapukaw ug mga pagprotesta sa daghang dapit.

Unsay nahimo sa mga protesta?

Sumala niadtong mga pabor niini, kini ang nalampos sa pagprotesta:

• Napaboran ang kabos. Agig resulta sa mga rayot didto sa Chicago, Illinois, U.S.A., nga nahitabo niadtong Great Depression sa katuigan sa 1930, gipahunong sa mga opisyales sa siyudad ang pagpapahawa sa mga tawo sa ilang giabangang balay ug gitagaan ug trabaho ang uban sa mga nagrayot. Tungod sa mga pagprotesta usab didto sa New York City, ang 77,000 ka pamilya nga gipapahawa sa ilang giabangang balay gipabalik ug puyo.

• Nahatagag pagtagad ang inhustisya. Tungod sa pagboykot sa mga tawo sa mga bus sa siyudad sa Montgomery, Alabama, U.S.A. niadtong 1955/1956, nabag-o ang mga balaod bahin sa paglain ug lingkoranan sa puti ug itom diha sa mga bus.

• Nahunong ang mga proyekto sa pagpanukod. Niadtong Disyembre 2011, libolibo ang nagprotesta batok sa pagtukod ug planta sa koryente nga karbon ang sugnod duol sa Hong Kong tungod sa polusyon, busa ang proyekto wala idayon.

Apan dili sa tanang higayon nga makuha sa mga nagprotesta ang ilang gusto. Pananglitan, ang mga lider basig mag-inestrikto na hinuon sa pagpatuman sa balaod kay sa monunot sila sa gusto sa mga tawo. Dili pa dugay, ang presidente sa usa ka nasod sa Middle East miingon bahin sa pagprotesta nga nahitabo didto: “Kinahanglang gamitan silag puwersa,” ug libolibo ang nangamatay tungod niana.

Bisan pag makuha sa mga nagprotesta ang ilang gusto, laing mga problema na usab ang motungha. Ang usa ka tawo nga misuportar sa pagpalagpot sa lider sa usa ka nasod sa Africa miingon sa magasing Time bahin sa bag-ong rehimen: “Ang kalipay wala magdugay kay mibanos ang kagubot.”

Aduna bay mas maayong paagi?

Daghang iladong mga tawo nagtuo nga obligasyon sa tawo ang pagprotesta batok sa mapig-otong gobyerno. Pananglitan, si anhing Václav Havel, presidente kaniadto sa Czech Republic kinsa naprisog dugay tungod sa iyang paglaban sa tawhanong mga katungod, misulat niadtong 1985: “[Ang nagprotesta] walay laing ikatanyag kondili ang iyang kaugalingong kinabuhi alang sa kawsa nga iyang gilabanan.”

Ang makasubo nga gihimo ni Mohamed Bouazizi ug sa uban mohaom sa giingon ni Havel. Diha sa usa ka nasod sa Asia, daghan ang nagsunog sa kaugalingon dili pa dugay sa pagprotesta sa mapig-otong pamaagi sa relihiyon ug sa politika. Nagpatin-aw sa rason niining ilang grabeng gipanghimo, usa ka tawo miingon sa magasing Newsweek: “Kami walay mga pusil. Dili mi gustong may maangin. Unsa pa may among mahimo?”

Ang Bibliya dunay solusyon sa inhustisya, korapsiyon, ug pagpanglupig. Kini naghisgot ug usa ka kagamhanan nga gitukod sa Diyos sa langit nga maoy mopuli sa pakyas nga mga palakaw sa politika ug pamaagi sa ekonomiya nga maoy hinungdan sa pagprotesta. Usa ka tagna bahin sa Magmamando niini nga kagamhanan nag-ingon: “Pagaluwason niya ang kabos nga nagatuaw alang sa tabang, ingon man ang sinakit ug si bisan kinsa nga walay magtatabang. Gikan sa pagpanglupig ug sa kapintasan tubson niya ang ilang kalag.”​—Salmo 72:12, 14.

Ang mga Saksi ni Jehova nagtuo nga ang Gingharian sa Diyos mao ang bugtong paglaom sa tawo alang sa malinawong kalibotan. (Mateo 6:9, 10) Busa ang mga Saksi ni Jehova dili mag-apil-apil sa mga protesta. Apan katuohan ba nga mawala sa kagamhanan sa Diyos ang mga hinungdan sa pagprotesta? Daw imposible kini. Bisan pa niana, daghan ang nakombinsir nga kasaligan ang pagmando sa Diyos. Unsa kaha kon imo kining susihon?

NATAWO ko sa 1965 sa kabos nga pamilya didto sa Northern Ireland. Nagdako ko sa County Derry panahon sa gitawag nga “Troubles,” ang mapintas nga panag-away sa mga Katoliko ug Protestante nga mikabat ug kapin sa 30 ka tuig. Ang minoriya nga Katoliko mibati nga gidaog-daog sa mayoriya nga Protestante, nga nangakusar kanila sa dili patas nga palakaw sa eleksiyon, panarbaho, pamalay, ug sobrang paggamit sa puwersa sa kapolisan.

Bisan asa ko motan-aw, inhustisya ug pagpihig ang akong nakita. Makadaghan ko gikulata, gibira gikan sa awto ug gitionan ug pistola, o giimbestigar ug girekisa sa mga polis o mga sundalo. Ako naagrabyar, ug nakaingon ko, ‘Mahimong palabyon lang ni nako, o kaha duna koy himoon!’

Miapil ko sa mga martsa nga gitawag ug Bloody Sunday niadtong 1972, sa paghandom sa 14 ka tawo nga gipusil sa mga sundalo sa Britain, ug sa mga hunger strike niadtong 1981, sa paghandom sa mga pinirisong republican kinsa nagpagutom hangtod namatay. Nagtaod kog gidili nga mga bandera ug nagsulat-sulat bisan diin ug eslogan nga batok sa Britain. Morag pirme na lang nga dunay kapintasan o kamatayon sa Katoliko nga iprotesta. Sagad, ang mga martsa mahimong rayot.

Sa nag-eskuyla pa ko sa unibersidad, nag-apil-apil ko sa mga protesta alang sa kalikopan. Sa ulahi mibalhin kog puyo sa London, ug miapil sa sosyalista nga mga martsa batok sa mga palisiya sa gobyerno nga morag mga dato ray nagpahimulos. Miapil sab ko sa welga sa mga unyon batok sa pagkunhod sa suweldo, ug sa mga martsa niadtong 1990 batok sa dili patas nga pagpamuhis, nga tungod niini nadaot pag-ayo ang Trafalgar Square.

Apan sa ulahi, ako nahigawad. Ang mga pagprotesta wala makasulbad sa isyu kondili nakapasamot sa pagdumot.

Niining panahona, gipaila-ila ko sa akong amigo sa mga Saksi ni Jehova. Ila kong gitudloan base sa Bibliya nga ang Diyos nahibalo sa atong pag-antos ug nga iyang wad-on ang tanang kadaot nga gipahinabo sa tawo. (Isaias 65:17; Pinadayag 21:3, 4) Bisan pag maayog tuyo, ang tawo dili gayod makahatag ug hustisya ug patas nga kahimtang. Gawas nga kita nagkinahanglag pagtultol sa Diyos, nagkinahanglan usab kita sa iyang gahom sa pagbuntog sa dili makitang mga puwersa nga maoy nakaingon sa mga problema sa kalibotan.​—Jeremias 10:23; Efeso 6:12.

Karon akong naamgohan nga ang akong mga pagprotesta kaniadto kaamgid sa pagtarong ug mga lingkoranan sa barko nga hapit nang malunod. Nalipay ko nga nahibalo nga moabot ang panahon nga wala nay inhustisya niini nga kalibotan, diin ang tanang tawo patas na.