Zheng He

ANG China maoy yuta sa dagkong mga butang. Kini ang kinadaghanag populasyon ug usa sa kinadak-ag yuta sa kalibotan. Gitukod sa mga molupyo niini ang Great Wall, usa sa kinadak-ang proyekto sa pagpanukod sa tibuok kasaysayan. Ang mga barko nga gihimo sa mga emperador sa China panahon sa dinastiyang Ming​—si Yongle ug Xuande​—mas daghan kay sa mga barko sa bisan unsang nasod sa misunod nga lima ka siglo. Ang admiral niana nga mga barko mao si Zheng He, usa ka Muslim gikan sa habagatan-kasadpang China.

GAHOM, PATIGAYON, UG BUHIS

Sumala sa inskripsiyon nga lakbit nga gikutlo sa sinugdanan niini nga artikulo, ang misyon ni Zheng He maoy “sa pagpakita sa gahom (sa imperyo) sa paghimog kausaban ug sa pagpakitag kaayo ngadto sa mga tawo sa lagyong dapit.” Tungod niini nga mga ekspedisyon, kini nag-ingon nga “ang mga nasod sa lagyong kayutaan tanan nahimong mga sakop [sa China] . . . Ang mga langyaw gikan sa kayutaan tabok sa kadagatan . . . nangabot sa pagpakigkita [sa emperador] nga nagdalag mahalong mga gasa.”

Ang tuyo sa mga emperador niini nga mga ekspedisyon padayong gidebatehan. Giisip sa uban si Zheng He ingong embahador nga nagduso sa kultura ug maayong kabubut-on sa usa ka gamhanan apan makigdaitong nasod. Pero para sa uban, ang iyang tuyo maoy pagpanakop ug kayutaan. Sa pagkatinuod, ang mga magmamando nga modawat kang Zheng He iyang hatagag mahalong mga gasa ug pasaligan nga sila paluyohan sa China, apan kadtong modumili sa pagpasakop ug pagbayad ug buhis sa emperador iyang atakehon ug bihagon. Tungod sa talagsaong mga ekspedisyon ni Zheng He, daghang magmamando sa kayutaan palibot sa Indian Ocean nagpadalag mga embahador ngadto sa China sa paghatag ug pasidungog sa emperador.

Hain man niana ang tinuod, ang mga barko ni Zheng He nagdalag nindot kaayong mga gamit nga sinilakan, porselana, ug seda nga hinimo sa batid nga mga trabahanteng Insek aron ibaligya sa lagyong kayutaan. Ang mga barko mamauli dala ang mahalong mga bato, garing, panakot, mga kahoy sa tropiko, ug ubang mahalong mga gamit nga gusto kaayo sa mga Insek. Nagdala pa gani kinig giraffe sa China nga nakapaukay sa mga tawo. Pinaagi niining pagbayloay ug mga manggad ug mga ideya, ang lagyong kayutaan may ideya na kon unsa ka talagsaon ang sibilisasyon sa China niadtong ika-15 nga siglo.

Ang maong talagsaong mga ekspedisyon nahunong. Mga pipila lang ka katuigan human sa mga ekspedisyon ni Zheng He, gihunong sa China ang pamatigayon ug giputol ang ilang relasyon sa ubang kayutaan. Kay nagtuo nga dili na nila kinahanglan ang ubang kayutaan, ang bag-ong emperador ug ang iyang mga magtatambag nga sumusunod ni Confucius naningkamot sa paglain sa ilang nasod gikan sa ubang kayutaan aron dili sila maimpluwensiyahan. Buot nila nga mapapas sa kasaysayan ang halandomong mga ekspedisyon, tingali pinaagi sa pagsunog sa mga rekord sa ilang mga panaw ug hasta ang mga barko. Ning bag-o lang nga katuigan nga ang mga tawo sa China ug ubang kayutaan nahibalo bahin niining halandomong panahon sa dihang si Zheng He ug ang iyang mga barko naglawig pa sa kadagatan.