Kapitulo 2

Kawat-kawat nga Pagpakigdeyt​—Makadaot ba?

Wala mahibalo si Jessica kon unsay iyang himoon. Nagsugod ang tanan sa dihang ang iyang klasmet nga si Jeremy nangulitawo niya. “Guwapo kaayo siya,” miingon si Jessica, “ug matod pa sa akong mga higala, dili na ko makakita ug laing desente kaayong lalaki nga sama niya. Daghang babaye ang naibog niya, apan dili siya interesado kanila. Ako lang ang iyang gusto.”

Wala magdugay, gihagad ni Jeremy si Jessica nga magdeyt. Si Jessica miingon nga kay Saksi ni Jehova man siya, gidid-an siya sa pagpakigdeyt sa dili sama niya ug relihiyon. Apan si Jeremy miingon, “Unsa kaha kon isekreto lang nato sa imong ginikanan ang atong pagdeyt?”

UNSAY imong himoon kon mao kanay isulti sa imong naibgan? Tingali makurat ka nga misugot si Jessica sa plano ni Jeremy. “Nagtuo gyod ko nga kon makigdeyt ko niya, matabangan nako siya sa paghigugma kang Jehova,” siya miingon. Unsay nahitabo? Atong mahibaloan unya. Apan, atong tan-awon una kon nganong ang uban nadani sa kawat-kawat nga pagpakigdeyt.

Kon Nganong Sila Kawat-kawat nga Makigdeyt

Nganong ang uban magkawat-kawat man sa pagpakigdeyt? Ang batan-ong si David miingon, “Nahibalo sila nga dili mosugot ang ilang mga ginikanan, mao nga dili sila magsaba.” Si Jane naghisgot ug laing rason. “Ang kawat-kawat nga pagpakigdeyt maoy usa ka paagi sa pagrebelde,” siya miingon. “Kon sa imong hunahuna hamtong ka na apan gitratar ka gihapon ingong bata, buhaton hinuon nimo kon unsay imong gusto nga dili magpahibalo sa imong mga ginikanan.”

May mahunahunaan ka bang ubang mga rason kon nganong ang uban kawat-kawat nga nakigdeyt? Kon aduna, isulat kini sa ubos.

․․․․․

Sa pagkatinuod, ang Bibliya nagsugo kanimo nga magmasinugtanon sa imong ginikanan. (Efeso 6:1) Ug kon ang imong ginikanan dili mosugot nga makigdeyt ka, seguradong duna silay maayong mga rason. Apan ayawg katingala kon makahunahuna ka niini:

● Ako ray lahi kay ang tanan nakigdeyt gawas nako.

● Duna koy naibgan nga dili sama nakog relihiyon.

● Gusto kong makigdeyt sa isigka-Kristohanon bisag bata pa kaayo ko nga magminyo.

Tingali nahibalo ka na kon unsay isulti sa imong ginikanan bahin niini. Ug nahibalo ka gayod nga husto sila. Apan, basin parehas mo ug gibati ni Manami, kinsa miingon: “Ang pangagda sa pagpakigdeyt grabe kaayo nga usahay magduhaduha ako sa akong desisyon nga dili makigdeyt. Para sa mga batan-on karon, normal ang pagpakigdeyt. Gawas pa, laay kaayo kon mag-inusara lang ko!” Ang ubang mga batan-on nga sama nianag kahimtang nakigdeyt ug gisekreto nila kini sa ilang mga ginikanan. Sa unsang paagi?

“Giingnan Kami nga Isekreto Kini”

Ang “kawat-kawat nga pagpakigdeyt” maoy usa ka paagi sa pagpamakak, ug mapugos ka gayod sa pagpamakak aron dili kini mabulgar. Aron matago ang pagdeyt, ang uban mag-estoryahay lamang sa telepono o sa Internet. Sa publiko sila managhigala lang, apan ang ilang mga e-mail, text message, ug panag-estorya sa telepono nagpakita nga sila nagdeyt.

Ang laing paagi sa pagtago sa pagpakigdeyt mao nga ang grupo sa mga batan-on magsabot nga manuroy, unya ang duha magpalain sa grupo. Si James miingon: “Kas-a, gihagad kami nga magkita sa usa ka lugar, ug among nahibaloan sa ulahi nga giplano diay ang tanan aron ang duha diha sa grupo makadeyt. Kami gisultihan nga dili kini isaba.”

Sama sa giingon ni James, usahay ang kawat-kawat nga pagdeyt gihimo sa tabang sa mga higala. “Dunay usa ka higala nga nahibalo niini apan naghilom lang kay dili siya gustong masuko niya ang iyang higala,” miingon si Carol. Usahay mamakak sila. “Daghan niadtong nagkawat-kawat sa pagpakigdeyt mamakak sa ilang mga ginikanan kon asa sila moadto,” miingon ang 17-anyos nga si Beth. Mao usab kanay gihimo sa 19-anyos nga si Misaki. “Nag-imbento ako ug estorya,” siya miingon. “Nag-amping gyod ako nga dili mamakak bahin sa ubang butang gawas sa akong pagpakigdeyt aron dili mawad-ag pagsalig kanako ang akong ginikanan.”

Ang Kapeligrohan sa Kawat-kawat nga Pagpakigdeyt

Kon matental kang magkawat-kawat sa pagpakigdeyt​—o nakigdeyt na—​pangutan-a ang imong kaugalingon niining duha ka pangutana:

Unsa kahay epekto niini? May intensiyon ka ba nga pakaslan ang imong kadeyt sa dili madugay? “Kon makigdeyt ka nga walay intensiyon nga magminyo susama ra kini nga nagpaanunsiyo kag butang nga dili nimo ibaligya,” miingon ang 20-anyos nga si Evan. Unsa kahay mahitabo? Ang Proverbio 13:12 nag-ingon: “Ang pagdahom nga nalangan makapasakit sa kasingkasing.” Gusto ba nimong masakitan ang tawo nga imong gimahal pag-ayo? Laing kapeligrohan: Kon magkawat-kawat ka sa pagpakigdeyt, dili ka makadawat ug mahigugmaong tambag sa imong mga ginikanan ug sa ubang mga hamtong. Kay wala may makatambag nimo, posibleng makapakighilawas ka.​—Galacia 6:7.

Unsay bation ni Jehova nga Diyos sa akong ginahimo? Ang Bibliya nag-ingon: “Ang tanang butang hubo ug binuksan sa mga mata niya nga kaniya manubag kita.” (Hebreohanon 4:13) Busa kon ikaw​—o ang imong higala—​nakigdeyt sa tago, si Jehova nahibalo niini. Ug kon namakak ka, angay ka gayod nga mabalaka. Si Jehova nga Diyos supak gayod sa pagpamakak. Gani, ang “bakakon nga dila” nanguna diha sa listahan sa Bibliya sa mga butang nga iyang gidumtan!​—Proverbio 6:16-19.

Ipadayag ang Sekreto

Sa pagkatinuod, mas labing maayo kon makig-estorya ka sa imong ginikanan o sa usa ka hamtong nga Kristohanon kon ikaw dunay gitago nga relasyon. Ug kon duna kay higala nga kawat-kawat nga nakigdeyt, ayaw siya konsentiha pinaagi sa pagtago niini. (1 Timoteo 5:22) Unsay imong bation kon may mahitabong dili maayo sa maong relasyon? Dili ba mabasol ka usab?

Ingnon ta nga may higala ka nga diabeteson nga nagkawat-kawat pagkaon ug tam-is. Komosta kon imo kining nadiskobrehan apan nagpakiluoy ang imong higala nga dili kini isaba sa uban? Unsay imong himoon​—maghilom ka lang ba o mohimog usa ka butang nga tingalig makaluwas sa iyang kinabuhi?

Mabutang ka usab sa ingon niana nga situwasyon kon ikaw dunay higala nga nagkawat-kawat sa pagpakigdeyt. Ayawg kabalaka nga madaot ang inyong panaghigalaay. Sa ngadto-ngadto, maamgohan ra sa tinuod nga higala nga para sa iyang kaayohan ang imong gihimo.​—Salmo 141:5.

Kawat-kawat nga Pakigdeyt o Gusto Lang ug Pribasiya?

Dili buot ingnon nga pagpamakak na kon itago ang usa ka relasyon. Pananglitan, ang ulitawo ug dalaga nga husto nag edad nga magminyo buot nga magkailhanay pa gayod ug maayo, pero buot nila nga dili una kini ipahibalo sa uban. Tingali, sama sa giingon sa batan-ong si Thomas, “dili sila gustong sulog-sulogon ug pangutana kon kanus-a sila magpakasal.”

Ang pagsulog-sulog makadaot gayod. (Awit ni Solomon 2:7) Busa sa magkatrato na, ang uban dili gusto nga may mahibalo sa ilang relasyon. (Proverbio 10:19) “Makahatag kinig panahon sa managtrato sa pagpamalandong kon seryoso ba gayod sila sa usag usa,” miingon ang 20-anyos nga si Anna. “Kon sila seryoso gayod, nan dili angay nga tago-tagoon nila ang ilang relasyon.”

Sa samang higayon, sayop nga imong tago-tagoon ang imong relasyon gikan sa uban nga may katungod nga mahibalo niini, sama sa imong ginikanan o sa ginikanan sa imong trato. Kon dili nimo ikatug-an ang imong pagpakigdeyt, angay nimong pangutan-on ang imong kaugalingon kon ngano. Nahibalo ka ba nga may katarongan ang imong ginikanan kon nganong supak sila sa imong pagpakigdeyt?

“Nahibalo na Ako Kon Unsay Akong Kinahanglang Himoon”

Si Jessica, nga gihisgotan sa sinugdanan, nakadesisyon nga dili na siya makigdeyt kang Jeremy sa dihang nabalitaan niya ang gihimo sa usa ka Kristohanon nga nagkawat-kawat usab sa pagpakigdeyt. “Sa nahibaloan nako nga nakigbulag siya sa iyang trato,” matod ni Jessica, “nahibalo na ako kon unsay akong kinahanglang himoon.” Lalim bang makigbulag? Dili! “Siya lang gyod ang akong naibgan,” miingon si Jessica. “Adlaw-adlaw akong naghilak sa daghang semana.”

Apan, gihigugma ni Jessica si Jehova. Ug bisan tuod naligas siya, nagtinguha gayod siya sa pagbuhat sa kon unsay husto. Sa ngadto-ngadto, naalim ra ang kasakit nga iyang gibati sa iyang pagpakigbulag. “Ang akong relasyon kang Jehova mas maayo na karon,” matod ni Jessica. “Mapasalamaton ako nga iya kitang gihatagan ug giya nga atong gikinahanglan sa husto gayod nga panahon!”

TEKSTO

“Buot namong magmaminatud-on sa tanang butang.”​—Hebreohanon 13:18.

SUGYOT

Ayaw ipamalita ang imong relasyon sa tibuok kalibotan. Apan isulti kini ngadto lang sa mga tawo nga angay mahibalo niini. Apil na niini ang imong ginikanan ug ang ginikanan sa imong trato.

NAHIBALO KA BA . . . ?

Pagsalig ang pundasyon sa usa ka dumalayon nga relasyon. Ang kawat-kawat nga pagpakigdeyt makadaot sa pagsalig sa imong ginikanan kanimo ug makapahuyang sa pundasyon sa inyong relasyon sa imong trato.

ANG AKONG PLANONG HIMOON!

Kini ang akong himoon kon ako kawat-kawat nga nakigdeyt sa isigka-Kristohanon: ․․․․․

Kini ang akong himoon kon kawat-kawat nga nakigdeyt ang akong higala: ․․․․․

Kon unsay akong gustong ipangutana sa akong ginikanan bahin niini: ․․․․․

UNSAY IMONG HUNAHUNA?

● Palandonga ang tulo ka situwasyon nga gisulat sa baga nga mga letra diha sa panid 22. Hain niini, kon aduna man, ang imong bation usahay?

● Unsay imong himoon aron dili ka magkawat-kawat sa pagpakigdeyt?

● Kon may higala ka nga nagkawat-kawat sa pagpakigdeyt, unsay imong himoon, ug ngano man?

[Blurb sa panid 27]

“Mihunong ako sa kawat-kawat nga pagpakigdeyt. Sakit kaayo ang akong dughan dihang makakita ko niya sa eskuylahan adlaw-adlaw. Apan mas maalamon si Jehova nga Diyos kay kanato. Maayong mosalig na lang kita kang Jehova.”​—Jessica

[Hulagway sa panid 25]

Kon imong konsentihon ang usa ka higala nga nagkawat-kawat pagpakigdeyt nahisama rag nagkonsentir ka sa usa ka diabeteson nga nagkawat-kawat pagkaon ug tam-is

Kapitulo 5

Nganong Magpabiling Ulay?

“Grabe kaayo ang pangagda sa pagsulay-sulay sa pagpakigsekso.”​—Kelly.

“Gilainan ko nga ulay gihapon ako.”​—Jordon.

“ULAY gihapon ka?” Tingali mokupoy ka niining pangutanaha! Ang tinuod, diha sa kadaghanang dapit ang tin-edyer nga ulay gihapon giisip nga dunay diperensiya. Tungod niini, daghang batan-on nakigsekso bisag tin-edyer pa!

Nadala sa Kailibgon, Napugos sa mga Higala

Kon Kristohanon ka, nahibalo ka nga gisugo ka sa Bibliya nga ‘dili makighilawas.’ (1 Tesalonica 4:3) Bisan pa niana, tingali naglisod ka sa pagkontrol sa imong seksuwal nga gana. “May mga panahon nga kalit lang mosantop sa akong hunahuna ang bahin sa sekso,” miadmitir ang usa ka batan-on nga ginganlag Paul. Makasalig ka nga kasagaran normal lang kana.

Apan dili gayod tiaw kon sulog-sulogon ug palagoton ka kay ulay gihapon ka! Pananglitan, komosta kon sultihan ka sa imong mga higala nga dili gayod ka lalaki o babaye gawas kon makigsekso ka? “Paibogon ka sa imong mga higala nga morag lalim ug normal ang pagpakigsekso,” miingon si Ellen. “Kon wala ka makigsekso, para nila abnormal ka.”

Apan dunay usa ka butang bahin sa pagpakigsekso una pa maminyo nga wala hisgoti sa imong mga higala. Pananglitan, si Maria nga nakigsekso sa iyang trato, nahinumdom: “Naulaw kaayo ko human niadto. Nasuko ako sa akong kaugalingon ug naglagot sa akong trato.” Kini maoy kasagarang bation sa mga tin-edyer nga wala lang maamgohi sa kadaghanang batan-on. Sa tinuod lang, ang pagpakigsekso una pa maminyo maoy masakit kaayo nga kasinatian​—nga makadaot ug epekto!

Apan, usa ka tin-edyer nga ginganlag Shanda nangutana, “Nganong gihatagan man sa Diyos ang mga tin-edyer ug pangibog sa pagpakigsekso, nga nahibalo man unta siya nga kini dili nila angayng buhaton una pa magminyo?” Maayo kana nga pangutana. Apan palandonga ang mosunod:

Ang pangibog sa pagpakigsekso mao lang ba ang kusganong pagbati nga imong nasinatian? Dili gayod. Ikaw gilalang ni Jehova nga Diyos nga may katakos sa pagbati ug nagkalainlaing mga pangibog ug emosyon.

Angay ba nimong tagbawon ang imong gana sa pagpakigsekso matag higayon nga kini mapukaw? Dili, kay ikaw gilalang usab sa Diyos nga may katakos sa pagkontrol sa imong mga aksiyon.

Busa unsay imong nakat-onan? Tingali dili nimo mapugngan ang pipila ka pangibog nga motungha, apan makakontrol ka sa imong kaugalingon kon mapukaw ang maong pangibog. Gani, kon tagbawon dayon nimo ang imong gana sa pagpakigsekso matag higayong mapukaw kini, sama ra kini kadaotan ug kabinuang sa pagpanumbag ug tawo matag higayong masuko ka.

Ang tinuod, dili gayod katuyoan sa Diyos nga abusohan nato ang atong katakos sa pagsanay. “Ang matag usa kaninyo kinahanglang mahibalo kon unsaon paghupot sa iyang kaugalingong sudlanan diha sa kabalaan ug kadungganan,” nag-ingon ang Bibliya. (1 Tesalonica 4:4) Sama nga adunay “panahon sa paghigugma ug panahon sa pagdumot,” may panahon usab sa pagtagbaw sa seksuwal nga gana ug sa pagpugong niini. (Ecclesiastes 3:​1-8) Sa tinuod lang, ikaw maoy mokontrol sa imong mga pangibog!

Apan unsay imong himoon kon adunay magyagayaga nimo, nga moingon, “Siyaro ulay gihapon ka?” Ayawg kahadlok. Ingna ang tawo nga gimenosan nimo: “Oo, ulay pa ako, unya unsa may daotan niana? Garbo ko nga ulay gihapon ko!” O mahimong moingon ka, “Personal kana nga butang nga dili nako angayng hisgotan sa uban.”⁠a (Proverbio 26:⁠4; Colosas 4:6) Sa laing bahin, tingali sa imong hunahuna ang tawong nangutana angayng mahibalo pag dugang. Kon mao, mahimo nimong ipatin-aw kaniya ang imong binase sa Bibliya nga baroganan.

May mahunahunaan ka bang ubang tubag kon bugal-bugalan ka ug sultihan ka, “Siyaro ulay gihapon ka?” Kon duna, isulat kana sa ubos.

․․․․․

Usa ka Hamiling Gasa

Unsay bation ni Jehova sa usa ka tawo nga makigsekso bisag dili pa kasal? Handurawa nga mipalit kag gasa alang sa imong higala. Apan, kay nakuryoso siya, iyang gibuksan ang gasa bisag wala pa gani nimo ikahatag kaniya! Dili ba masuko ka? Nan, hunahunaa kon unsay bation sa Diyos kon makigsekso ka nga dili ka pa minyo. Buot niya nga maghulat ka hangtod maminyo ka una pa nimo kalipayan ang gasa sa pagpakigsekso.​—Genesis 1:28.

Unsay imong himoon sa imong gana sa pagpakigsekso? Sa yanong pagkasulti, pagtuon sa pagkontrolar niini. May gahom ka sa pagkontrolar niini! Pangayog tabang ni Jehova pinaagi sa pag-ampo. Ang iyang espiritu makatabang kanimo sa pagpugong sa imong kaugalingon. (Galacia 5:22, 23) Hinumdomi nga si Jehova ‘dili maghikaw ug bisan unsang maayo niadtong nagalakaw nga dili salawayon.’ (Salmo 84:11) Usa ka batan-on nga ginganlag Gordon miingon: “Sa matag higayong mangatarongan ko nga dili ra kaayo bug-at nga sala ang pagpakigsekso una pa maminyo, akong palandongon ang daotang epekto niini sa akong pagpakighigala kang Jehova ug naamgohan ko nga walay sala nga takos ikabaylo sa akong relasyon kang Jehova.”

Sa pagkatinuod, dili ka abnormal kon ulay ka. Ang pagpakigsekso una pa maminyo mao hinuoy mangil-ad, makauulaw, ug makadaot. Busa ayawg padala sa propaganda sa kalibotan nga magpatuo kanimo nga may diperensiya ka kon mosunod ka sa mga sukdanan sa Bibliya. Pinaagi sa pagpabiling ulay, imong mapanalipdan ang imong panglawas, emosyon, ug​—labaw sa tanan—ang imong relasyon sa Diyos.

BASAHA ANG DUGANG PA BAHIN NIINI NGA ULOHAN DIHA SA TOMO 1, KAPITULO 23

[Footnote]

TEKSTO

‘Kon ang usa . . . nakadesisyon na sa iyang kasingkasing sa pagpabiling ulay, maayo ang iyang kahimtang.’​—1 Corinto 7:37.

SUGYOT

Ayaw pagpakig-uban niadtong dili kaayo lig-on ug moral nga mga sukdanan, bisag moangkon pa sila nga parehas kamog tinuohan.

NAHIBALO KA BA . . . ?

Ang mga tawo nga mapatuyangon sa pagpakigsekso walay purohan nga magbag-o sa ilang batasan inigkaminyo nila. Sa kasukwahi, ang mga tawo nga nagmauno- ngon sa moral nga mga sukdanan sa Diyos sa dalaga o ulitawo pa dakog posibilidad nga dili mobudhi sa ilang kapikas dihang maminyo.

ANG AKONG PLANONG HIMOON!

Kini ang kinahanglan nakong himoon aron makapabilin akong ulay hangtod maminyo: ․․․․․

Kini ang akong himoon kon pahuyangon sa akong mga kauban ang akong determinasyon sa pagpabiling ulay: ․․․․․

Kon unsay akong gustong ipangutana sa akong ginikanan bahin niini: ․․․․․

UNSAY IMONG HUNAHUNA?

● Sa imong opinyon, nganong biaybiayon sa uban ang mga ulay?

● Nganong lisod man nga magpabiling ulay?

● Unsa ang mga kaayohan kon magpabilin kang ulay hangtod nga maminyo?

● Sa unsang paagi imong ikapatin-aw ang mga kaayohan sa pagpabiling ulay ngadto sa imong manghod?

[Blurb sa panid 51]

“Makagahom ako sa pagsukol sa mga tentasyon sa pagpakigsekso pinaagi sa paghinumdom kanunay nga ‘walay makihilawason o tawong mahugaw ang makapanunod sa gingharian sa Diyos.’” (Efeso 5:5)​—Lydia

[Kahon sa panid 49]

Worksheet

Unsa Gyod Kahay Mahitabo?

Ang imong mga higala ug ang popular nga mga kalingawan kasagaran maayo kaayong motabon sa dili maayong epekto sa pagpakigsekso nga dili pa minyo. Tagda ang mosunod nga tulo ka kahimtang. Sa imong hunahuna unsa gyod kahay mahitabo niining mga batan-ona?

● Usa ka estudyante nanghambog nga daghan na siyag nahilabtang babaye. Siya miingon nga lalim kaayo kini​—walay nasakitan. Unsa gyod kahay mahitabo​—kaniya ug sa mga babaye? ․․․․․

● Gipakita sa kataposan sa salida nga ang duha ka dili minyo nga mga batan-on nagsekso ingong pagpasundayag sa ilang gugma sa usag usa. Unsa gyod kahay mahitabo sa tinuod nga kinabuhi? ․․․․․

● Nakahigala ka ug guwapong batan-on nga nanghagad kanimo sa pagpakigsekso. Iya kang gipasaligan nga dili niya kini itabi sa uban. Kon misugot ka ug imo kanang gitago, unsa gyod kahay mahitabo nimo? ․․․․․

[Hulagway sa panid 54]

Kon makigsekso ka nga dili ka pa minyo sama ra kanag nagbukas ka ug gasa nga wala pa ikahatag kanimo

Kapitulo 15

Unsaon Nako Pagbuntog ang Pagpamit-os sa Uban?

“Sa eskuylahan daghan kaayog tentasyon​—pagpanigarilyo, pagdroga, pakigsekso. Nahibalo ka nga daotan ang ipabuhat kanimo sa imong mga higala. Apan usahay mahadlok kang mobalibad.”​—Eve.

NATURAL lang nga gusto nimong maangayan ka sa uban ug tungod niini madaog ka sa pagpamit-os. Pananglitan, kon gipadako ka nga Kristohanon, nahibalo ka nga daotan ang pag-inom-inom ug pagpakigsekso nga dili pa minyo. (Galacia 5:19-21) Apan pit-oson ka sa kadaghanan sa imong mga higala sa pagduyog kanila sa pagbuhat ug daotan. Namalandong ba sila ug maayo una pa sila mihimog daotan? Lagmit wala. Sila nagpaimpluwensiya sa uban kay gusto man nila nga maangayan sila sa uban. Ingon ka ba usab niana? O may kaisog ka ba sa pagbarog sa kon unsay matarong?

Dihay higayon nga ang igsoon ni Moises nga si Aaron nagpadaog sa pagpamit-os. Sa dihang gilibotan siya sa mga Israelinhon ug gihangyo nga himoan sila ug diyos, siya napugos sa pagtuman sa ilang gusto! (Exodo 32:1-4) Hunahunaa lang​—kining tawhana ang miatubang kang Paraon ug maisogong misulti kaniya sa mensahe sa Diyos. (Exodo 7:1, 2, 16) Apan sa gipit-os si Aaron sa iyang mga isigka-Israelinhon, siya nagpadaog. Klaro nga wala siya mahadlok sa pag-atubang sa hari sa Ehipto, apan nahadlok siya sa pag-atubang sa iyang mga isigka-Israelinhon!

Ikaw komosta? Naglisod ka ba sa pagbarog sa kon unsay husto? Gusto ka bang makabarog sa pagpamit-os sa mga higala nga dili pod ka morag nahadlok tan-awon? Makahimo ka sa pagbarog sa pagpamit-os! Andama ang imong kaugalingon ug kon unsa unyay imong himoon. Ang upat ka paagi sa ubos makatabang kanimo.

1. Panan-aw daan. (Proverbio 22:3) Kasagaran, mapanan-aw na nimo daan ang problema. Pananglitan, nakita nimo sa unahan ang imong mga klasmet nga nanigarilyo. Posible kaha nga dunolan ka nila ug sigarilyo? Kay nakita na nimo daan ang problema, makapangandam ka sa paglikay o sa pag-atubang niana.

2. Pamalandong. (Hebreohanon 5:14) Pangutan-a ang imong kaugalingon, ‘Unsa kahay akong bation kon magpadala ko nila?’ Tinuod, ang imong mga higala malipay nimo nianang higayona. Apan unsa kahay imong bation kon makauban na nimo ang imong ginikanan o mga isigka-Kristohanon? Isakripisyo mo ba ang imong maayong relasyon sa Diyos aron lang mapahimut-an ang imong mga klasmet?

3. Desisyon. (Deuteronomio 30:19) Ang tanang magsisimba sa Diyos kinahanglang mohimog desisyon kon magmatinumanon ba ug mapanalanginan o magpadala sa pagpamit-os ug mag-antos sa dili maayong mga resulta niini. Si Jose, Job, ug Jesus mihimog hustong desisyon, samtang si Cain, Esau, ug Judas mihimog sayop nga desisyon. Karon ikaw na poy kinahanglang mohimog desisyon. Unsay imong himoon?

4. Lihok. Tingali para nimo kini ang kinalisoran sa tanan. Dili baya! Kon napamalandong na nimo ang mga sangpotanan ug nakadesisyon na, dili ka na maglisod sa pagsulti sa imong baroganan​—ug mogaan pa ang imong pamati. (Proverbio 15:23) Ayawg kabalaka—​dili kinahanglang saysayan nimo ang imong mga higala bahin sa Bibliya. Ang simple apan lig-ong pagbalibad igo na. O aron maklaro nga lig-on kag baroganan, mahimong moingon ka:

“Ayaw na lang kog iapil!”

“Dili ko mohimog ingon niana no!”

“Nahibalo na baya ka nga dili ko ingon niana!”

Importante nga isulti dihadiha ang imong baroganan ug ipakita nga seryoso ka niini. Sa ingon matingala ka na lang nga dili na sila mamugos nimo! Apan komosta kon ila kang bugal-bugalan? Komosta kon moingon sila, “Unsa may problema nimo​—talawan ka ba?” Hinumdomi nga pagpamit-os gihapon kini. Unsay imong buhaton? Tulo ang imong kapilian.

● Pahiuyoni sila sa ilang pagpamugal-bugal. (“Bitaw, talawan ko!” Dayon isulti sa mubo ang imong rason.)

● Barahá sila sa ilang pagpamit-os pinaagi sa pagsulti sa imong baroganan, ug ayaw na pakiglalis.

● Balitoki silag pagpamit-os. Isulti kon nganong midumili ka ug dayon paamgoha sila nga sayop ang ilang ipahimo kanimo. (“Abi nakog nahibalo mo nga dili maayong manigarilyo!”)

Kon magpadayon gihapon ang imong mga higala sa pagpamugalbugal, lakaw na lang! Kon magdugay ka pa, pit-oson hinuon kag samot. Kon molakaw ka man galing, hinumdomi: Ikay nagkontrolar sa situwasyon. Wala ka magpaimpluwensiya sa imong mga higala!

Tingali bugal-bugalan ka sa uban nimong mga higala ug sultihan ka nga wala kay kaugalingong desisyon. Apan sa pagkatinuod, ikay midesisyon para sa imong kaugalingon! Gani buot ni Jehova nga imong pamatud-an sa imong kaugalingon nga ang pagtuman sa iyang kabubut-on mao ang labing maayong dalan sa kinabuhi. (Roma 12:2) Busa nganong magpaitoy-itoy ka man sa imong mga higala? (Roma 6:16) Barog sa imong gituohan nga matarong!

Tinuod dili ka makalikay sa pagpamit-os sa mga higala. Apan nahibalo ka kon unsay buhaton, makasulti ka sa imong baroganan, ug makakontrolar ka sa situwasyon. Sa pagkatinuod, ikaw ang modesisyon!​—Josue 24:15.

BASAHA ANG DUGANG PA BAHIN NIINI NGA ULOHAN DIHA SA TOMO 1, KAPITULO 9

TEKSTO

“Siya nga nagalakaw uban sa mga tawong maalamon mahimong maalamon, apan siya nga may pakiglabot sa mga hungog mahisugamak sa kadaot.”​—Proverbio 13:20.

SUGYOT

Aron dili ka mahadlok, pagbasag mga eksperyensiya sa mga alagad ni Jehova sa atong panahon nga nagmalamposon sa pagbarog sa kon unsay matarong.

NAHIBALO KA BA . . . ?

Inighuman ninyog eskuyla, dili na kamo magkita sa kadaghanan sa imong mga klasmet. Sila tingali dili na gani makahinumdom sa imong ngalan. Apan ang imong pamilya​—ug labaw sa tanan, si Jehova nga Diyos—​kanunay gayod nga interesado sa imong kaayohan.​—Salmo 37:23-25.

ANG AKONG PLANONG HIMOON!

Kini ang akong himoon aron makapangandam ako sa pagpamit-os sa akong mga higala ․․․․․

Kini ang akong himoon kon ang akong mga higala mosulay sa pagpit-os nako sa pagbinuang ․․․․․

Kon unsay akong gustong ipangutana sa akong ginikanan bahin niini ․․․․․

UNSAY IMONG HUNAHUNA?

● Sa unsang mga kahimtang makatabang kanimo ang upat ka paagi nga gihisgotan niining kapituloha?

● Unsa kahay mahitabo kon magpadala ka sa pagpamit-os sa imong mga higala?

● Unsa ang pipila ka paagi aron dili ka madaog sa pagpamit-os sa imong mga higala?

[Blurb sa panid 131]

“Kadaghanan sa akong mga higala nahibalo nga Saksi ako ug gitahod nila ako. Kon hilas gani ang ilang estoryahan, ila akong sultihan, ‘Mike, lain ra bay among estoryahan, kon gusto kang molakaw, lakaw na lang.’”​—Mike

[Chart sa panid 132, 133]

Kon Unsay Himoon kon Pit-oson

1 Panan-aw daan Sampol

Unsang tentasyon? Pagpanigarilyo.

Asa kaha ako lagmit tentalon? Sa pasilyo sa eskuylahan.

↓ ← 2 Pamalandong → ↓

↓ ← 4 Lihok → ↓

Ako

mobalibad ug molakaw.

Pagpamugal-bugal sa mga Higala

Kon may moingon: “O niay sigarilyo. Pero hadlok man ka!”

Kini ang akong himoon

Pahiuyonan sila Barahon sila Balitokon sila

PAHINUMDOM: Lakaw na lang kon mamugos gihapon ang imong mga higala. Kon maglangan-langan ka, posibleng itoy-itoyon ka nila. Sa sunod nga panid isulat kon unsay imong himoon.

Kon unsay himoon kon pit-oson Kopyaha kining panira!

1 Panan-aw daan

Unsang tentasyon? ․․․․․

Asa kaha ako lagmit tentalon? ․․․․․

↓ ↓

↓ ← 3 Desisyon → ↓

↓ ← 4 Lihok → Ako . . .

․․․․․ ․․․․․

pagpamugal-bugal

sa mga higala

Kon may moingon: ․․․․․

Kini ang akong himoon

Pahiuyonan sila barahon sila Balitokon sila

․․․․․ ․․․․․

Sana-sanaha ang imong mga tubag uban sa imong ginikanan o sa usa ka hamtong nga higala.

[Hulagway sa panid 135]

Kon magpadala ka sa pagpamit-os sa imong mga higala, itoy-itoyon ka nila